Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Basat — Dastanda işlənən antroponimlərdən biri. Daş Oğuz bəyi. Aruzun kiçik oğlu, Qiyan Selciyin qardaşı. Təpəgözü öldürən qəhrəman.
| Basat | |
|---|---|
| Məlumat | |
| Cinsi | kişi[d] |
Eposun "Basat Təpəgözü öldürdüyü boy"u Basatın adı ilə bağlıdır. "V. V. Bartoldun tərcüməsində bu ad "Bisat" kimi verilmişdir. Lakin D-də sözün yazılışı da, Aruz qocanın itmiş oğlu haqqında ilxıçının verdiyi məlumat da ("At basubən qan sümürər") göstərir ki, həmin adı "Basat" kimi oxuyub-yazmaq doğrudur". Müasir Azərbaycan antroponimləri sistemində işlənməyən "Basat" antroponimi Türkiyə antroponimləri sistemində işlənməkdədir. "Türkmən oymakları" kitabına əsaslanaraq göstərir ki, "Basat" Güney Anadoluda "Busat" kimi işlənir.. "Dədə Qorqud" dastanında adama oxşayan şirə "Basat" adının verilmə səbəbi aydın şəkildə təsvir edilmişdir. Oğuz xanın ilxıçısı qamışlıqdan çıxan şir barədə Oğuz xana məlumat verir: "Xanım, sazdən bir aslan çıqar, at urar, apul-apul yürüyişi adam kibi. At basuban, qan sümürər". Dədə Qorqud məhz bu xüsusiyyətlərinə görə adama oxşayan şirə "Basat" adını verir. "Oğlanım, sən insansan, heyvanla müsahib olmağıl! Gəl, yaxşı at bin. Yaxşı yigitlər ilə eş yort! -dedi. -Ulu qardaşın adı Qıyan Selcikdir. Sənin adın Basat olsun! Adını mən verdim, yaşunı allah versün!".
"Basat" antroponimi "Kitabi-Dədə Qorqud"un VIII və XII boylarında işlədilmişdir. XII boyda atası Aruzun adı ilə bərabər verilmişdir. (Ağca yüzli görklimi Aruz oğlı Basat gəlüb almadın). İgidlik simvollu, mürəkkəb quruluşlu "Basat" antroponimində "at basuban" feli bağlama tərkibinin sintaktik-semantik tutumu daşlaşmış vəziyyətdədir. Buna səbəb həmin birləşmədəki inversiya, konkret desək, qeyri-müəyyən təsirlik halda olan "at" zooleksemi ilə "basuban" feli bağlamasının -"uban" qrammatik şəkilçisinin iştirakı olmadan yerini dəyişməsidir. Basatın Dəpəgözlə söhbətindən məlum olur ki, onun yurdu "Günortac", xanı "Bayındır", yurdunun qəhrəmanı "Salur Qazan", anası "Qaba Ağac", atası "Qağan Aslan", öz adı isə "Aruz oğlı Basat"dır.
Aruz Qoca oğlu Basat "Kitabi Dədə Qorqud" dastanlarında istər yaşlı nəsil, istərsə də gənc nəsil nümayəndələri içərisində misilsiz igidliyi, gücü və tədbirli qəhrəmanlığı ilə fərqlənir. Gündə Oğuzdan iki adam və beş yüz qoyun alıb yeyən Təpəgözü öldürməklə Basat dünya ədəbiyyatında məşhur olan Odisseydən də yüksək bir qəhrəmanlıq göstərir. Basat vasitəsilə Oğuzun Təpəgöz üzərindəki qələbəsi onun möhkəm bir xəlqi əsasa malik olduğunu, məğlubedilməz hesab edilən ən güclü düşmənə belə qalib gəlmək gücünü nümayiş etdirir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- S. Əlizadə. Nüsxə fərqləri və şərhlər. "Kitabi-Dədə Qorqyd", Bakı, 1988, s.247
- О. Ş. Gökyay. Hayatı ve eserleri. Ankara, 1989, s.255
Mənbə
- Dədə Qorqud kitabı. Ensiklopedik lüğət. Bakı, 2004. səh.57.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Basat Dastanda islenen antroponimlerden biri Das Oguz beyi Aruzun kicik oglu Qiyan Selciyin qardasi Tepegozu olduren qehreman BasatMelumatCinsi kisi d Eposun Basat Tepegozu oldurduyu boy u Basatin adi ile baglidir V V Bartoldun tercumesinde bu ad Bisat kimi verilmisdir Lakin D de sozun yazilisi da Aruz qocanin itmis oglu haqqinda ilxicinin verdiyi melumat da At basuben qan sumurer gosterir ki hemin adi Basat kimi oxuyub yazmaq dogrudur Muasir Azerbaycan antroponimleri sisteminde islenmeyen Basat antroponimi Turkiye antroponimleri sisteminde islenmekdedir Turkmen oymaklari kitabina esaslanaraq gosterir ki Basat Guney Anadoluda Busat kimi islenir Dede Qorqud dastaninda adama oxsayan sire Basat adinin verilme sebebi aydin sekilde tesvir edilmisdir Oguz xanin ilxicisi qamisliqdan cixan sir barede Oguz xana melumat verir Xanim sazden bir aslan ciqar at urar apul apul yuruyisi adam kibi At basuban qan sumurer Dede Qorqud mehz bu xususiyyetlerine gore adama oxsayan sire Basat adini verir Oglanim sen insansan heyvanla musahib olmagil Gel yaxsi at bin Yaxsi yigitler ile es yort dedi Ulu qardasin adi Qiyan Selcikdir Senin adin Basat olsun Adini men verdim yasuni allah versun Basat antroponimi Kitabi Dede Qorqud un VIII ve XII boylarinda isledilmisdir XII boyda atasi Aruzun adi ile beraber verilmisdir Agca yuzli gorklimi Aruz ogli Basat gelub almadin Igidlik simvollu murekkeb quruluslu Basat antroponiminde at basuban feli baglama terkibinin sintaktik semantik tutumu daslasmis veziyyetdedir Buna sebeb hemin birlesmedeki inversiya konkret desek qeyri mueyyen tesirlik halda olan at zooleksemi ile basuban feli baglamasinin uban qrammatik sekilcisinin istiraki olmadan yerini deyismesidir Basatin Depegozle sohbetinden melum olur ki onun yurdu Gunortac xani Bayindir yurdunun qehremani Salur Qazan anasi Qaba Agac atasi Qagan Aslan oz adi ise Aruz ogli Basat dir Aruz Qoca oglu Basat Kitabi Dede Qorqud dastanlarinda ister yasli nesil isterse de genc nesil numayendeleri icerisinde misilsiz igidliyi gucu ve tedbirli qehremanligi ile ferqlenir Gunde Oguzdan iki adam ve bes yuz qoyun alib yeyen Tepegozu oldurmekle Basat dunya edebiyyatinda meshur olan Odisseyden de yuksek bir qehremanliq gosterir Basat vasitesile Oguzun Tepegoz uzerindeki qelebesi onun mohkem bir xelqi esasa malik oldugunu meglubedilmez hesab edilen en guclu dusmene bele qalib gelmek gucunu numayis etdirir Hemcinin baxKitabi Dede QorqudIstinadlarS Elizade Nusxe ferqleri ve serhler Kitabi Dede Qorqyd Baki 1988 s 247 O S Gokyay Hayati ve eserleri Ankara 1989 s 255MenbeDede Qorqud kitabi Ensiklopedik luget Baki 2004 seh 57