Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bakı 1501 — Əzizə Cəfərzadənin Şah İsmayıl Səfəvi və onun Bakıya yürüşu tarixinə həsr olunmuş ilk dəfə 1981-ci ildə nəşr edilmiş roman.
| Bakı 1501 | |
|---|---|
 Romanın 2015-ci il nəşrinin üz qabığı | |
| Janr | roman |
| Müəllif | Əzizə Cəfərzadə |
| Orijinal dili | azərbaycanca |
| Yazılma ili | 1981 |
Haqqında
Əzizə Cəfərzadənin “Bakı-1501” romanı Şah İsmayıl mövzusunda yazılmış ilk tarixi romandır. Bundan sonra Fərman Kərimzadənin "Xudafərin körpüsü" (1982), Əlisa Nicatın (1982) romanlarında Səfəvilərin hakimiyyəti və o dövrdə baş verən tarix hadisələr, eləcə də Şah İsmayıl Xətainin şəxsiyyəti, sərkərdəliyi ön plana çıxıb. Əzizə Cəfərzadə "Bakı-1501" romanı Şah İsmayılın bütün həyatı deyil, əsasən, 1501-ci ilə qədər olan tarixi hadisələr izlənir. Əslində, Şah İsmayıl Xətai mövzusuna dönüşün əsasını Əzizə Cəfərzadə bu əsəri ilə qoyduğunu demək olar. Yazıçı bu əsərində Şah İsmayılın Şirvanşah Fərrux Yassar ilə apardığı mübarizə və Bakını ələ keçirməsihadisəsi üzərində dayanır. Bu tarixi roman çoxfəsilli olmamış cəmi üç fəsildə (Bakı-1501, Qanlı-qadalı illər, hökmdarın şair ürəyi) verilmişdir. Romanın baş qəhrəmanının Şah İsmayıl Xətai olması yazıçıya həmin dövrün hadisələrinə nəzər salmağa imkan verir. Romanda Şah İsmayıl həm bir şah, həm şair, həm də bir səyyah kimi təsvir edilir. Yazıçı Şah İsmayıl obrazını, həm vətəninin mövcud vəziyətini təsvir edir, həm də onu xalqının, vətəninin gələcəyini düşünən sərkərdə və bir şah olaraq təsvir edir. Burada Şah İsmayılın uşaqlığı, taxta çıxması, şair kimi fəaliyyəti təsvir olunmuşdur. Bu romanda Əzizə Cəfərzadə birtərəflilik göstərmir, obrazı təsvir edərkən onun üstün xüsusiyyətləri ilə yanaşı qüsurlarını da göstərir. Həmçinin Şah İsmayılın milli şüurunu, vətənpərvərlik duyğularını da göstərmişdir. Romanda Şah İsmayıl Azərbaycan hökmdarı, Azərbaycan dövlətinin yaradıcısı kimi səciyələndirilir. Romana nəzər saldıqda görürük ki, burada Şah İsmayılın uşaqlığı xatırlanır və uşaqlıq dövründə belə Şah İsmayıl təmkinli, geniş dünyagörüşlü,açıqfikirli, gözüaçıq bir uşaqdır. Uşaqlığından o hökmdar kimi yetişdirilmiş və ona hökmdar şeyx kimi münasibərt göstərilmişdir. Onun yaçı ona olan münasibətə zərrə qədər də təsir göstərə bilmir. Şah İsmayıl səfərə çıxması və Kürü necə mərdliklə keçməsi, qoşunu öz arxası ilə aparması şeirlərinin qoşunda ruh yüksəkliyi yaratması romanda geniş əksini tapmışdır.
Romanda Şah İsmayıl obrazı ilə yanaşı hakim Mirzəli, Bəhram qazi, Bibixanım-Sultanım, Aytəkin, Rəhim bəy, İbrahim və başqa surətlər də yaradılmışdır. Əsərdə yazıçı oxucuya belə müraciət edir: “Əziz oxucu, bu böyük mübarizə meydanında sən Bibixanım Sultanım, Aytəkin, İbrahim və o vaxtlar şeyx oğlu şah kimi tanınan Şah İsmayıl Xətai ilə görüşürsən. Bu görüşdə Bibixanım-Sultanım, Aytəkin və İbrahim hərəsi öz anlayışınca şiəlik təriqətinin başçısı,on dörd ildə on dörd əyalət fəth etmiş sərkərdə, hökmdar və ən incə məhəbbət qəzəlləri qoşmuş, “Dəhnamə” müəllifi şair Xətaini dərk etməyə çalışacaq”.
Romanın epiloqunda Şah İsmayıl şəxsiyyətinin və mübarizəsinin simvolu kimi dil, qeyrət, və vətən sevgisi göstərilmişdir. Roman bu cümlə ilə bitir. Sizə üç əmanət qoyub ərən babalar: dilimiz, qeyrətimiz, vətənimiz-can sizin can onlar əmanəti. Onu da qeyd edək ki, Şah İsmayılın dilindən deyilən bu sözlər Əzizə Cəfərzadənin məzar daşına da yazılmışdır “Sizə vəsiyyətim: dilimizi, qeyrətimizi, Vətənimizi qoruyun”.
Məzmun
Xəbərdarlıq: Yazının davamı əsərin məzmunu haqqında məlumat ehtiva edir.Tanınmış yazıçı Əzizə Cəfərzadənin 3 hissədən ibarət olan bu romanı XVI əsrin əvvəllərində Azərbaycanın coğrafi baxımından indiki və ətraf ərazilərində baş verən müharibələrdən və dini çəkişmələrdən, Azərbaycandakı Səfəvilər dövlətinin qüdrətlənməsindən, qızılbaşların Şamaxıya və Bakı qalasına hücumundan, Şah İsmayıl Xətainin bir padşah, sərkərdə və şair kimi mürəkkəb həyatından bəhs edir.
Əsər Sovet dönəmində yazılsa da müəllif bütün əsər boyu Azərbaycan vətənpərvərliyini və Azərbaycan dilinin əhəmiyyətini cəsarətlə önə çəkib...
Əsəri maraqlı edən bir cəhət də onun çoxlu tarixi faktları bədii (bəzən rəvayət şəklində) obrazlarla canlandırmasıdır.
Xəbərdarlığın sonu.Nəşr
Roman ilk dəfə 1981-ci ildə Bakıda Yazıçı nəşriyyatında, 2015-ci ildə isə 376 səhifədə, 100 tirajla nəşr olunmuşdur.
Qəbulu
1983-cü ildə tarixi romanların müzakirəsi zamanı bu romana iradlar tutulub. Bu iradlar əsasən əsərin üslubu və Şah İsmayılın şəxsiyyəti ilə bağlı olub. Məsələn tarixçi və yazıçı Mahmud İsmayılov Şah İsmayılın "intiqamçı din mücahidi" kimi göstərilməsinə etiraz edib.
Tənqidçi Akif Hüseynov romanı obrazlı təhlil etmiş, müsbət cəhətlərini və qüsurlarını göstərib.
Azərbaycan tarixi romanı haqqında ətraflı monoqrafiya çap etdirmiş professor özünün "Tarix və roman" adlı tədqiqatında bu romana da toxunmuş, diqqəti əsasən Şah İsmayıl obrazına yönəltmişdir.
Ədəbiyyatşünas da əsəri qiymətləndirib.
Romanı "marksizm təlimi prinsipləri" ilə təhlil edən tənqidçi Qulu Xəlilovun fikrincə əsərdə Xətai bir tarixi şəxsiyyət kimi təhrif olunub.
Tənqidçi Vilayət Quliyevin fikrincə roman tarixi nəsrin qarşısında qoyulan tələblərə cavab vermir.
Əsərə bir qədər başqa aspektdən yanaşan ədəbiyyatşünas Aida Salahova onu daha çox obraz yaradılışı prizmasından qiymətləndirib.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Əzizə Cəfərzadə. Bakı-1501. Yazıçı,1981, səh 263
- "Bakı 1501" ( (az.)). . 2015-11-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-04.
- Asifə Telmanqızı. Əzizə Cəfərzadənin bədii dünyası 2019-10-29 at the Wayback Machine. Bakı - 2000. səh. 72
- Akif Hüseynov. Sənət me'yarı. Bakı. Yazıçı. 1986. səh. 221
- Yavuz Axundov. Tarix və roman. Bakı. Yazıçı. 1988. səh. 90
- Cəmilə Məhərrəmova. Xətai haqqında roman. "Azərbaycan müəllimi". 16 iyun 1982
- Quli Xəlilov. Tənqidçilik çətin peşədir. Bakı. Yazıçı. 1986. səh. 287
- Vilayət Quliyev. Nəsrimiz və tariximiz. "Azərbaycan". 1984. № 4
- Aida Salahova. Xətai dövrünün təsviri. "Ədəbiyyat və incəsənət". 7 may 1982
Xarici keçidlər
- "Əzizə Cəfərzadənin "Bakı 1501" romanı e-kitabxanamızda (OXU)" ( (az.)). azadliq.org. 2013-01-15. 2017-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-04.
- "Bakı 1501" ( (az.)). . 2015-11-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-09-04.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baki 1501 Ezize Ceferzadenin Sah Ismayil Sefevi ve onun Bakiya yurusu tarixine hesr olunmus ilk defe 1981 ci ilde nesr edilmis roman Baki 1501Romanin 2015 ci il nesrinin uz qabigiJanr romanMuellif Ezize CeferzadeOrijinal dili azerbaycancaYazilma ili 1981HaqqindaEzize Ceferzadenin Baki 1501 romani Sah Ismayil movzusunda yazilmis ilk tarixi romandir Bundan sonra Ferman Kerimzadenin Xudaferin korpusu 1982 Elisa Nicatin 1982 romanlarinda Sefevilerin hakimiyyeti ve o dovrde bas veren tarix hadiseler elece de Sah Ismayil Xetainin sexsiyyeti serkerdeliyi on plana cixib Ezize Ceferzade Baki 1501 romani Sah Ismayilin butun heyati deyil esasen 1501 ci ile qeder olan tarixi hadiseler izlenir Eslinde Sah Ismayil Xetai movzusuna donusun esasini Ezize Ceferzade bu eseri ile qoydugunu demek olar Yazici bu eserinde Sah Ismayilin Sirvansah Ferrux Yassar ile apardigi mubarize ve Bakini ele kecirmesihadisesi uzerinde dayanir Bu tarixi roman coxfesilli olmamis cemi uc fesilde Baki 1501 Qanli qadali iller hokmdarin sair ureyi verilmisdir Romanin bas qehremaninin Sah Ismayil Xetai olmasi yaziciya hemin dovrun hadiselerine nezer salmaga imkan verir Romanda Sah Ismayil hem bir sah hem sair hem de bir seyyah kimi tesvir edilir Yazici Sah Ismayil obrazini hem veteninin movcud veziyetini tesvir edir hem de onu xalqinin veteninin geleceyini dusunen serkerde ve bir sah olaraq tesvir edir Burada Sah Ismayilin usaqligi taxta cixmasi sair kimi fealiyyeti tesvir olunmusdur Bu romanda Ezize Ceferzade birtereflilik gostermir obrazi tesvir ederken onun ustun xususiyyetleri ile yanasi qusurlarini da gosterir Hemcinin Sah Ismayilin milli suurunu vetenperverlik duygularini da gostermisdir Romanda Sah Ismayil Azerbaycan hokmdari Azerbaycan dovletinin yaradicisi kimi seciyelendirilir Romana nezer saldiqda goruruk ki burada Sah Ismayilin usaqligi xatirlanir ve usaqliq dovrunde bele Sah Ismayil temkinli genis dunyagoruslu aciqfikirli gozuaciq bir usaqdir Usaqligindan o hokmdar kimi yetisdirilmis ve ona hokmdar seyx kimi munasibert gosterilmisdir Onun yaci ona olan munasibete zerre qeder de tesir gostere bilmir Sah Ismayil sefere cixmasi ve Kuru nece merdlikle kecmesi qosunu oz arxasi ile aparmasi seirlerinin qosunda ruh yuksekliyi yaratmasi romanda genis eksini tapmisdir Romanda Sah Ismayil obrazi ile yanasi hakim Mirzeli Behram qazi Bibixanim Sultanim Aytekin Rehim bey Ibrahim ve basqa suretler de yaradilmisdir Eserde yazici oxucuya bele muraciet edir Eziz oxucu bu boyuk mubarize meydaninda sen Bibixanim Sultanim Aytekin Ibrahim ve o vaxtlar seyx oglu sah kimi taninan Sah Ismayil Xetai ile gorusursen Bu gorusde Bibixanim Sultanim Aytekin ve Ibrahim heresi oz anlayisinca sielik teriqetinin bascisi on dord ilde on dord eyalet feth etmis serkerde hokmdar ve en ince mehebbet qezelleri qosmus Dehname muellifi sair Xetaini derk etmeye calisacaq Romanin epiloqunda Sah Ismayil sexsiyyetinin ve mubarizesinin simvolu kimi dil qeyret ve veten sevgisi gosterilmisdir Roman bu cumle ile bitir Size uc emanet qoyub eren babalar dilimiz qeyretimiz vetenimiz can sizin can onlar emaneti Onu da qeyd edek ki Sah Ismayilin dilinden deyilen bu sozler Ezize Ceferzadenin mezar dasina da yazilmisdir Size vesiyyetim dilimizi qeyretimizi Vetenimizi qoruyun MezmunXeberdarliq Yazinin davami eserin mezmunu haqqinda melumat ehtiva edir Taninmis yazici Ezize Ceferzadenin 3 hisseden ibaret olan bu romani XVI esrin evvellerinde Azerbaycanin cografi baximindan indiki ve etraf erazilerinde bas veren muharibelerden ve dini cekismelerden Azerbay can da ki Sefeviler dov le ti nin qudret len mesinden qizilbaslarin Sa ma xiya ve Baki qala sina hucumundan Sah Ismayil Xetainin bir pad sah serkerde ve sair kimi murekkeb heya tin dan behs edir Eser Sovet doneminde yazilsa da muellif bu tun eser boyu Azerbaycan vetenperverliyini ve Azerbay can di li nin ehemiyyetini cesaretle one cekib Eseri maraqli eden bir cehet de onun coxlu tarixi faktlari bedii bezen revayet seklinde obrazlarla canlandirmasidir Xeberdarligin sonu NesrRoman ilk defe 1981 ci ilde Bakida Yazici nesriyyatinda 2015 ci ilde ise 376 sehifede 100 tirajla nesr olunmusdur Qebulu1983 cu ilde tarixi romanlarin muzakiresi zamani bu romana iradlar tutulub Bu iradlar esasen eserin uslubu ve Sah Ismayilin sexsiyyeti ile bagli olub Meselen tarixci ve yazici Mahmud Ismayilov Sah Ismayilin intiqamci din mucahidi kimi gosterilmesine etiraz edib Tenqidci Akif Huseynov romani obrazli tehlil etmis musbet cehetlerini ve qusurlarini gosterib Azerbaycan tarixi romani haqqinda etrafli monoqrafiya cap etdirmis professor ozunun Tarix ve roman adli tedqiqatinda bu romana da toxunmus diqqeti esasen Sah Ismayil obrazina yoneltmisdir Edebiyyatsunas da eseri qiymetlendirib Romani marksizm telimi prinsipleri ile tehlil eden tenqidci Qulu Xelilovun fikrince eserde Xetai bir tarixi sexsiyyet kimi tehrif olunub Tenqidci Vilayet Quliyevin fikrince roman tarixi nesrin qarsisinda qoyulan teleblere cavab vermir Esere bir qeder basqa aspektden yanasan edebiyyatsunas Aida Salahova onu daha cox obraz yaradilisi prizmasindan qiymetlendirib Hemcinin baxXudaferin korpusu roman IstinadlarEzize Ceferzade Baki 1501 Yazici 1981 seh 263 Baki 1501 az 2015 11 03 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 04 Asife Telmanqizi Ezize Ceferzadenin bedii dunyasi 2019 10 29 at the Wayback Machine Baki 2000 seh 72 Akif Huseynov Senet me yari Baki Yazici 1986 seh 221 Yavuz Axundov Tarix ve roman Baki Yazici 1988 seh 90 Cemile Meherremova Xetai haqqinda roman Azerbaycan muellimi 16 iyun 1982 Quli Xelilov Tenqidcilik cetin pesedir Baki Yazici 1986 seh 287 Vilayet Quliyev Nesrimiz ve tariximiz Azerbaycan 1984 4 Aida Salahova Xetai dovrunun tesviri Edebiyyat ve incesenet 7 may 1982Xarici kecidler Ezize Ceferzadenin Baki 1501 romani e kitabxanamizda OXU az azadliq org 2013 01 15 2017 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 04 Baki 1501 az 2015 11 03 tarixinde Istifade tarixi 2017 09 04