Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Babalı — Azərbaycan Respublikasının Cəlilabad rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Babalı | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Cəlilabad rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 775 (2009) nəfər |
Etimologiyası
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Babalı toponimi Pirembel tayfasının tirələrindən olan eyni adlı nəslin adındandır. Babalı kəndi Cəlilabad rayonunun qədim yaşayış məskənlərindən biridir.Kəndin ərazisindən tapılmış bəzi maddı-mədəniyyət nümunələri belə bir fikir söyləməyə imkan verir. Təsadüfi tapıntılara baxmayaraq ,kəndin ərazisində indiyə qədər nə arxeoloji nə də etnoqrafik tədqiqatlar aparılmayıb. Mövcud məlumatların qeyri-qənaətbəxş olması müəyyən araşdırmalar aparmağı zəruri etdi.Araşdırmalar zamanı bir-çox mənbələrdə Babalı sözü ilə bağlı maraqlı tarixi məlumatlarla rastlaşdım.Lakin,həmin məlumatlar: 1)Kənddə məskunlaşmanın mövcud tarixi versiyalarının yanlış olduğunu bəlli etdi. 2)Babalı sözünün tayfa adı ilə bağlı olduğunu sübut etdi. Mövcud məlumatlar nədən ibarətdir? 1. Babalı əhalisi VII əsrdə Ərəbistandan gəlmədir. 2.Babalı əhalisi Xaçmaz rayonundan gəlmədir. 3.Babalı əhalisi Perimbeldən (Yardımlı) dəlmədir. Bir-birini təkzib edən bu məlumatlar sözün mənasına səthi,qeyri-ciddi yanaşmaların nəticəsi kimi başa düşürəm.Qeyd edim ki,bir-çox yaşayış məskənlərinin adı elə bu vəziyyətdədir. Müəyyən araşdırmalardan sonra müəyyən etdimki,Babalı adında yaşayış məskəni Türkiyə,İran və Azərbaycan ərazisində mövcuddur. Bu ərazilərdə onlarla Babalı adında yaşayış məskənləri var. Tarixi məxəzlərdə Babalı sözünün muğallar kimi də müstəqil tayfa kimi də işləndiyinə rast gəldim.Bu mənada, Babalı tayfalarının,tirəsinin tarixi köklərinin daha qədim dövrlərə aid olduğunu söyləmək mümkündür. Məsələ ondadır ki,indiki Babalı kəndinin ərazisindən tapılan arxeoloji nümunələr fikrimizi təsdiq etməyə əsas verir. Aşağıdakı məxəzlərdən əldə etdiyim tarixi məlumatlari qeyd etməyi lazim bildim ki,sonra söyləniləcək fikrim daha da aydın olsun. 1).Əhməd Kəsavi-Avşarlar aşağıdakı qollardan ayrılır: qırxlı,babalı,cəlayir,qoşaəhmədli,gündüzlü,inallı,araşlı,alplı,imirli,bəqəsli. 2).Türkiyədə Babalı şəhəri var. 3)1917-ci ildə Zaqatala qəzasının Qaraqan(almalı) bölgəsində Babalo(Babalı) yaşayış məntəqəsi qeydə alınmışdır. 4).Əlincə nahiyyəsində Babalı kəndi olub.(bu məlumat “İrəvan əyalətinin icma dəftəri”də :Bakı elm-1996.tərcüməçilər:Z.Bünyadov,H.Məmmədov qeyd olunub). Dəftər 1728-ci il statistik materiallarla yanaşı 1950-ci ilə aid materiallar da özündə əks etdirir. 5).Qaxda yaşayan Ruhil xalqı qonşuluqlarında yaşayan kənd əhalisini muğal(moğol) adlandırırdılar.Həmin kəndin adı Babalı adlanırdı. 6).1593-cü ildə Osmanlı dövləti Keştasf nahiyyəsinin oba, kənd, qışlaq və mərzlərini siyahıya alıb.Həmin siyahıda Babali adında kənd-yaşayış məskəni var.Keştasf-Səfəvilər dövründə Qarabağın bölgəsi olub. 7).Nikolay Baskakov-Rusiya türkoloqu.”Türk dilləri” kitabında(1960) muğalları (Maq,muğ,muqal) Azərbaycan turkcəsində danışan qrupa aid edir. 8.Zaqatala dairəsi (1860-cı ilin mayında yaradılıb) 1872-ci ildə dərc olunmuş və 1869-cu ildə əhalinin kameral siyahıya alınmasında Qarasu naibliyinin tərkibində Babalı kəndinin adını qeyd edirlər. Əhalisi 12 ailə,milli tərkibi muğallar. 9.Heradotun göstərdiyi Midiya ərazisində yaşayan 6 tayfadan biri maqlardır.Onlara yerli dildə həmdə muğlar deyilir.(Baskakov.”Türk dilləri-1960) 10.Bəxtiyar Tuncay.-Moğolların (muğalların) bugünkü monqollarla eyniləşdirilməsi kökündən səhvdir..Rus alimlərinin siyasi məqsədlərlə uydurduqları böyük yalandan başqa bir şey deyil. 11.N.A.Baskakov qeyd edir ki,onları( Muğalları) Azərbaycanlı,aderbicanlı,türk,Azərbaycan türkü,Zaqafqaz tatarları,Azərbaycan tatarları adlandırılmazdan çox-çox əvvəl muğallar,kazax tatarları,qaşqaylar,qızılbaşlar,tərəkəmələr,qarapapaqlar adlandırıblar. Baskakov muğalların azərbaycanlı olduğunu qəti şəkildə bildirir. Elə bu cümlədəki fikir bəs edir ki,xüsusən XVIII əsrdən etibarən türk soylu xalqların tarixini “yazmaq” istəyən Rus və Avropa “alimləri” bizi necədə çaşbaş salıblarşşƏslində onlar istədiklərinə nail olublar…Yəni,1)Tariximizi saxtalaşdıra biliblər.2) müasir tədqiqatçılar saxta,dolaşıq fikirlər girdabına salıblar. Nə əcəb bu “alimləri” türk tarixi daha çox maraqlandırıb? Olmazdıkı hərə öz tarixinin “parlaq” keçmişindən yaza?...Yox! Olmazdı!. Çünki, olmayanı var etməyin yeganə yolu türk soylu xalqların tarixini məhv etmək əsas taktiki gediş ola bilərdi...Heyhat!!! Türk tarixini elə yazıb ki,onu sözlə dəyişmək mümkün deyil,saxtalaşdırmaq mümkün deyil. Qayalar üzərindəki təsvirləri,məzar daşlarındakı işarələri,damğaları anlamaq,başa düşmək onların işi deyil.Türk tarixinin möhtəşəmliyidə elə bundadır. 12.TRT-“Hindistanın yerli türkləri muğallar” adlı sənədli film.. Hindistanda baburlar (muğallar) imperatorluğunu quran Muğallar,Türk-İslam mədəniyyətinə önəmli katkılarda bulunmuşlar. 13.Hülakilər dövrü Moğolların ,başqa sözlə Azərbaycana kənardan gəlmiş moğolların ,yəni ,Çingiz xan övladlarının hansı dildə danışdışını ,moğol dilinin nə olduğunu isə biz XIII əsrin görkəmli Azərbaycan dilçisi İbn Mühənnanın “Tərcümani Farsi və Türki və Moğoli” adlı əsərində öyrənirik.Dövrümüzədək 5 qədim əlyazma nüsxəsi ulaşmış bu möhtəşəm əsər ərəb dilində qələmə alınmış və ilk dəfə P.M,Melioranski tərəfindən geniş tədqiqata cəlb edilmişdir. Alim uzun araşdırmadan sonra lüğətin Azərbaycanda ,Hülakilər dövründə qələmə alındığı aydınlaşdırılmışdır.( Bəxtiyar Tuncay) 14.Mövcud məlumat.Babalı toponimi Perimbel tayfasının tirələrindən olan eyni adli nəslin adındandır. 15.Mövcud məlumat.Kəndin əsasını Xaçmaz rayonundan köçmüş babalılar qoymuşlar. 16.Mövcud məlumat.Kəndin əsasını VII əsrdə Azərbaycana köçürülmüş ərəb tayfalarından biri olan pirembellilərin babalı tirəsinin adamları qoyub. 17.Qəbələ..”I Şah Abbas zamanında muğal,şamlı,türkmən türk tayfaları bu ərazidə məskunlaşmışlar”. 18.Bəxtiyar Tuncay.”Ruslar tərəfindən elm aləminə sırınan Uyğur türkcəsində yazılmış “Tatarların gizli tarixi” kitabının Çin dilində tərcümə variantından rus dilinə çevirərək,adı”Monqolların gizli tarixi” adı ilə əvəz edilən və dünyaya bu cür tanıdılan kitaba əsaslanır.Uyğur türkcəsində qələmə alınan “Tatarların gizli tarixi” əsəri uzun müddət gizli saxlanılmış ,tatar alimləri onun varlığından sadəcə bir-neçə il bundan əvvəl xəbər tutmuşlar. 19.Adnan Menderes Kaya ..- “Avşar Türkmənləri” kitabında yazır...”Müasir dövrümüzdə digər boylar arasında əriyən əfşarlar 16 boya ayrılmışlar..Kirki,babalı,cəlayir,təkəli boylarıda bura daxildir”. 20.Kəbirlinin əsas 3 hissəsindən biridə Ulubabalılar təşkil edir ki,onlar Qarabağ ərazisində yaşamışlar. 21.Aze Bozkır Savaşçı. “ Avşarlar (əfşarlar)” məqaləsində yazır..”Afşarlar böyük Səlcuq dövlətinin zəifləməsindən sonra XII əsrin 2-ci yarısında bir müddət bir müddət müstəqil ,bir müddət isə İraq Səlcuqlarına başlı şəkildə bəyliklər qurmuşlar”. 22.Rəşidəddin..”Türk boyları Afşarlar Oğuz boyu Bozoxların Ulduzxan oğulları qolundandır”. 23.Vikipediya..Babalı-yəni kökü,tarixi çox olan deməkdir.Və ya əsilli,soylu,köklü deməkdir. 24.Urmiya hakimi Aşur xan Babalı. 25.Babalı-Cəlilabad rayonunun Babalı kəndi.Pirembel tayfasının tirələrindən olan eyniadlı nəslin adındandır.(AMEA-Cografiya institutu.) Məxəzlərdən əldə etdiyim yuxarıdakı Babalı sözü ilə əlaqədar aşağıdakı fikirləri söyləməyə imkan verir. 1.Babalı-tayfa,tirə kimi tarix boyu digər türk soylu tayfalarla bir yerdə olmuş,tarixi proseslərdə i.tirak etmiş,acılı-şirinli günlərini onlarla birlikdə yaşamışdır. 2.Babalı yaşayış məskənlərində yaşayanları muğal(moğol) adlandırmışlar(Qax rayonu ).Moğolların türksoylu olduğu yəqinliklə bildirilir,onların danışdığı dilin türk(Azərbaycan) dili olduğu xüsusi olaraq qeyd olunur. 3.Babalı,Əfşar-türk tayfalarından biri kimi qeyd olunur. 4.Babalı adında yaşayış məskənləri Türkiyə,qərbi Azərbaycan,İran və Azərbaycan Respublikası ərazilərində mövcuddur. 5.Cəlilabad rayonunun Babalı kəndi ərazisindən tapılmış arxeoloji nümunələr burada 2000 ildən artıq (hələlik) yaşayışın olduşunu sübut edir. Deməli ,tarixi məlumatlar əsasında əldə etdiyimiz bilgilərimizi beş formada qruplaşdira bildik.Bu qruplaşmalar əsasında gəldiyimiz əsas nəticə nədir? 1.Babalı- tayfa adıdır.Etnotoponimdir. 2.Babalı tayfasının yayılma arealı daha böyükdür.Həmin yaşayış məntəqələrindən biridə Cəlilabaddır.Türk soylu xalqların tarixini öyrənən zaman iki faktı qeyd etməyimiz vacibdir. 1.Türk tayfaları,dövlətləri,imperiyaları hakimiyyət uğrunda ,coğrafi ərazilər uğrunda öz aralarında daima müharibələrdə olublarə 2.Qeyri-türk dövlətlərinə ,imperiyalarına qarşı müharibələrin aparılması. Birinci halda türksoylu xalqlar(tayfalar) qruplaşır,bir-birinə qarşı savaş meydanına girirlər.Bu qruplaşma heç vaxt sabit olmayıb.Ayrı-ayrı zamanlarda həmin qruplarda yerdəyişmələr olur və ya tamamilə yeni qrup halında formalaşırlar.Belə ittifaqlarda hər tayfa və tirənin marağı olur. Təbii ki,belə ittifaqlar yaranan zaman ittifaqda olan qüvvələr nisbəti bərabər olmur.Hərakat və ya müharibələrin adı aparıcı qüvvədən tayfaların adı ilə bağlı olur. Bu səbəbdən ,Babalıların Moğol adlandırılmasından və ya Əfşarların əsas tayfalarından biri kimi qələmə verilməsində qeyri-təbii əlaməl görünmür. Nadir şah Əfşarın tayfasının nümayəndəsi kimi qələmə verilsədə,əslində o Əfşarların Qırxlı boyundandır. Tarixdə Babalıların moğollar və ya Əfşarlar qrupunda iştirak etməsi məntiqi cəhətdən səhv deyil. Dəqiq faktlardan biri odur ki,BABALILAR ƏFŞAR TAYFALARINDAN HESAB OLUNUR. Əfşarların tarixdə nəzərəçarpacaq fəaliyyəti isə Səlcuq oğuzların dönəmindən sonrakı dövrə aiddir. 2-ci halda ,yəni qeyri-türk dövlətlərinə qarşı müharibələrdə isə türk tayfaları demək olar ki,tam olaraq ittifaq halında olurdular. Nadir imperiyasının qurulmasında digər türk tayfaları ilə birlikdə olmaları Babalıların türk dövlətlərinin qurulmasinda i.tirakına misaldır. Qırxlı,Babalı kimi tayfalarla yanaşı Cəlair,Təklə tayfalarıda Əfşar birliyinin tərkibində olun.Maraqlı və diqqətçəkici odur ki,bir-çox ərazilərdə Təklə,Babalı və Cəlair tayfaları bir-birinə qonşu olmaqla konkret ərazilərdə məskunlaşıblar.Bu fakt onu göstərir ki,bu tayfaları bir-birinə bağlıyan tellər olub. Şakir Qabışsanlının izahına görə Təklə digər yaşayış yerlərindən aşağıda yerləşmək mənasındadır(Təhlə). Maraqlısı odur ki,sözün lüğəti mənası ilə coğrafi yerləşmə əlamətləri düz gəlir.Yəni Cəlilabad ərazisində Təklə,Babalı,Cəlair kəndləri paralel olaraq İncəçay boyunca yerləşib.Çayın iki əsas qolu var.1-ci mənbəsi Pərdi kəndi ərazisindən,2-ci isə Türkelli kəndindən götürür.Həmin qollar Cəlair kəndinin qərb tərəfində birləşərək,Babalı kəndindən keçərək Təklə kəndinə istiqamətlənir. Cəlair,Babalı və Təklə tayfaları XVII-XVIII əsrlərdə Əfşar birliyinin tərkibində olublar.Bu tayfaların XVIII əsrdə türk hərb meydanında söz sahibi olmaları onların heçdə adi,kölgədə qalası bir tayfa olmadıqlarını göstərir. Tarixi məlumatlarda göstərilir ki,Əfşar tayfa birliyi səlcuq dönəmindən sonra öz qabarıqlığı ilə nəzərə çarpmağa başlayır.Bəs ondan əvvəl necə?! Ondan əvvəl bu tayfalar digər türk birliklərində mövcud olublar.Sadəcə bu mövzuda daha geniş araşdırmalar aparmaq lazımdır ki,onların tarixinin ənənəvi varislik xronologiyasınımüəyyən edə bilərik. Birdən-birə bir neçə il ərzində imperiya iddialarına qədər maraqlı olmaq-fikrimcə inandırıcı deyi.Belə bir niyyət sahibinin böyük tarixi keçmişə ,hərbi təcrübəyə ,idarəetmə qabiliyyətinə malik olduğunu göstərir.Bu fikir türksoylarının xarakteridir,başqa cür fikirləşməyə dəyməz. Ayrı düşmək,tək özü üçün yaşamaq,”qeylü-qaldan” uzaq olmaq,tarixi hadisə və proseslərdə bitərəf olmaq deməkdir. Yuxarıda qeyd etdiyim kimi,Babalı yaşayış məskəninin adının Pirembel tayfa –tirələrindən olan babalılarla bağlı olduğu söylənilir. Qeyd edim ki,Pirembel tayfalarından biri kimi babalıların faktı təsdiqlənir. Ikinci tərəfdən Babalı kəndində apardığımız sorğuya görə bu kənddən pirembeldən gəlmə ailə olmadığını söylədilər və seyid ailəsinin olmadığını bildirdilər. 3-cüPirembel camaatının müəllimlərinin fikrinə görə Pirembellilərin Yardımlı rayonuna gəlişi X-XI əsrə aiddir. Digər tərəfdən,XIX əsrin 1-ci yarısına aid rus mənbələrində yanlış,çaşdırıcı,saxtalaşdırılmış məlumatlarla rastlaşdım..(Leqkobitov...Talışinskoye xanstvo.- ObozreniyeRossiysix vladeniya za Kavkazom v statistiçeskom,etnoqrafiçeskom,topoqrafiçeskom i finansovom otnoşeniyax.SPB,1836.Ç.III) Babalı adında yaşayış məskənlərinin arealına diqqət yetirəndə onun böyük coğrafi əraziyə malik olduğunu görürük.Tarixi məlumatlar bu tayfa adinin türksoylu olduğunu yəqinliklə bildirir.Həmin məntiqə əsasən Cəlilabad rayonunun Babalı kəndinin adının Babalı tayfasının adından götürüldüyünü söyləmək mümkündür. Babalı kəndinin hazırkı yaşayış məntəqəsində 129 evdə 813 nəfər(2015,dekabr) adam yaşayır. Yerli əhalinin təsərrüfatı ənənəvi olaraq əkinçilk və maldarlıqdır.Bununla belə,oturaq həyat onlarda digər yardımçı təsərrüfat sahələrinin də bərqərar olmasına ,inkişafına səbəb olmuşdur.Beləki,quşçuluq,bostançılıq,kartofçuluq və yazlıq əkin növləri əhalinin müxtəlif qida tələbatını ödəmək iqtidarındadır.
Tarixi
Toponimikası
Cəlilabad rayonunun Xaçmaz i.ə.v-də kənd. Dağətəyi ərazidədir. i.ə.v.-nin adı kənd sakinlərinin mənşəyi haqqında məlumat verir. Məlum olur ki, kəndin əsasını Xaçmaz r-nundan köçmüş babablar qoymuşlar. Tədqiqatçılar oykonimi VII əsrdə Azərbaycana köçürülmüş ərəb tayfalarından birinin adı ilə və ya pirembel tayfasının babalı tirəsinin adı ilə bağlayırlar. 1917-ci ildə Zaqatala qəzasının Qaraqan (Almalı) bölgəsində Babalo (Babalı) yaşayış məntəqəsi qeydə alınmışdır. Etnotoponimdir.
Əhalisi
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 775 nəfər əhali yaşayır.
İqtisadiyyatı
Əhalinin əsas məşğuliyyəti kənd təsərrüfatı-əkinçilik, maldarlıq və heyvandarlıq təşkil edir.
Coğrafiyası və iqlimi
- Babalı hər tərəfdən dağlarla əhatə olunmuşdur.
Bələdiyyə
29 may 2009-cu il tarixindən etibarən Babalı kəndi Abazallı və Təklə kəndləri ilə birlikdə Təklə bələdiyyəsinə daxildir.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Azərbaycan Respublikası Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyəti
İstinadlar
- Akademik Budaq Budaqovun Şəxsi Web Portalı 2016-04-14 at the Wayback Machine-Azərbaycanın Lənkəran regionu Toponimlərinin İzahlı Lüğəti Kitabı
- Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası: Azərbaycan Respublikasında bələdiyyələrin birləşməsi yolu ilə yeni bələdiyyələrin yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu 2016-03-06 at the Wayback Machine. İlham Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Bakı şəhəri, 29 may 2009-cu il.
 | Cəlilabad rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Babali Babali Azerbaycan Respublikasinin Celilabad rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Babali39 14 40 sm e 48 20 20 s u Olke AzerbaycanRayon Celilabad rayonuTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 775 2009 neferBabaliEtimologiyasiBu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Babali toponimi Pirembel tayfasinin tirelerinden olan eyni adli neslin adindandir Babali kendi Celilabad rayonunun qedim yasayis meskenlerinden biridir Kendin erazisinden tapilmis bezi maddi medeniyyet numuneleri bele bir fikir soylemeye imkan verir Tesadufi tapintilara baxmayaraq kendin erazisinde indiye qeder ne arxeoloji ne de etnoqrafik tedqiqatlar aparilmayib Movcud melumatlarin qeyri qenaetbexs olmasi mueyyen arasdirmalar aparmagi zeruri etdi Arasdirmalar zamani bir cox menbelerde Babali sozu ile bagli maraqli tarixi melumatlarla rastlasdim Lakin hemin melumatlar 1 Kendde meskunlasmanin movcud tarixi versiyalarinin yanlis oldugunu belli etdi 2 Babali sozunun tayfa adi ile bagli oldugunu subut etdi Movcud melumatlar neden ibaretdir 1 Babali ehalisi VII esrde Erebistandan gelmedir 2 Babali ehalisi Xacmaz rayonundan gelmedir 3 Babali ehalisi Perimbelden Yardimli delmedir Bir birini tekzib eden bu melumatlar sozun menasina sethi qeyri ciddi yanasmalarin neticesi kimi basa dusurem Qeyd edim ki bir cox yasayis meskenlerinin adi ele bu veziyyetdedir Mueyyen arasdirmalardan sonra mueyyen etdimki Babali adinda yasayis meskeni Turkiye Iran ve Azerbaycan erazisinde movcuddur Bu erazilerde onlarla Babali adinda yasayis meskenleri var Tarixi mexezlerde Babali sozunun mugallar kimi de musteqil tayfa kimi de islendiyine rast geldim Bu menada Babali tayfalarinin tiresinin tarixi koklerinin daha qedim dovrlere aid oldugunu soylemek mumkundur Mesele ondadir ki indiki Babali kendinin erazisinden tapilan arxeoloji numuneler fikrimizi tesdiq etmeye esas verir Asagidaki mexezlerden elde etdiyim tarixi melumatlari qeyd etmeyi lazim bildim ki sonra soylenilecek fikrim daha da aydin olsun 1 Ehmed Kesavi Avsarlar asagidaki qollardan ayrilir qirxli babali celayir qosaehmedli gunduzlu inalli arasli alpli imirli beqesli 2 Turkiyede Babali seheri var 3 1917 ci ilde Zaqatala qezasinin Qaraqan almali bolgesinde Babalo Babali yasayis menteqesi qeyde alinmisdir 4 Elince nahiyyesinde Babali kendi olub bu melumat Irevan eyaletinin icma defteri de Baki elm 1996 tercumeciler Z Bunyadov H Memmedov qeyd olunub Defter 1728 ci il statistik materiallarla yanasi 1950 ci ile aid materiallar da ozunde eks etdirir 5 Qaxda yasayan Ruhil xalqi qonsuluqlarinda yasayan kend ehalisini mugal mogol adlandirirdilar Hemin kendin adi Babali adlanirdi 6 1593 cu ilde Osmanli dovleti Kestasf nahiyyesinin oba kend qislaq ve merzlerini siyahiya alib Hemin siyahida Babali adinda kend yasayis meskeni var Kestasf Sefeviler dovrunde Qarabagin bolgesi olub 7 Nikolay Baskakov Rusiya turkoloqu Turk dilleri kitabinda 1960 mugallari Maq mug muqal Azerbaycan turkcesinde danisan qrupa aid edir 8 Zaqatala dairesi 1860 ci ilin mayinda yaradilib 1872 ci ilde derc olunmus ve 1869 cu ilde ehalinin kameral siyahiya alinmasinda Qarasu naibliyinin terkibinde Babali kendinin adini qeyd edirler Ehalisi 12 aile milli terkibi mugallar 9 Heradotun gosterdiyi Midiya erazisinde yasayan 6 tayfadan biri maqlardir Onlara yerli dilde hemde muglar deyilir Baskakov Turk dilleri 1960 10 Bextiyar Tuncay Mogollarin mugallarin bugunku monqollarla eynilesdirilmesi kokunden sehvdir Rus alimlerinin siyasi meqsedlerle uydurduqlari boyuk yalandan basqa bir sey deyil 11 N A Baskakov qeyd edir ki onlari Mugallari Azerbaycanli aderbicanli turk Azerbaycan turku Zaqafqaz tatarlari Azerbaycan tatarlari adlandirilmazdan cox cox evvel mugallar kazax tatarlari qasqaylar qizilbaslar terekemeler qarapapaqlar adlandiriblar Baskakov mugallarin azerbaycanli oldugunu qeti sekilde bildirir Ele bu cumledeki fikir bes edir ki xususen XVIII esrden etibaren turk soylu xalqlarin tarixini yazmaq isteyen Rus ve Avropa alimleri bizi necede casbas saliblarssEslinde onlar istediklerine nail olublar Yeni 1 Tariximizi saxtalasdira bilibler 2 muasir tedqiqatcilar saxta dolasiq fikirler girdabina saliblar Ne eceb bu alimleri turk tarixi daha cox maraqlandirib Olmazdiki here oz tarixinin parlaq kecmisinden yaza Yox Olmazdi Cunki olmayani var etmeyin yegane yolu turk soylu xalqlarin tarixini mehv etmek esas taktiki gedis ola bilerdi Heyhat Turk tarixini ele yazib ki onu sozle deyismek mumkun deyil saxtalasdirmaq mumkun deyil Qayalar uzerindeki tesvirleri mezar daslarindaki isareleri damgalari anlamaq basa dusmek onlarin isi deyil Turk tarixinin mohtesemliyide ele bundadir 12 TRT Hindistanin yerli turkleri mugallar adli senedli film Hindistanda baburlar mugallar imperatorlugunu quran Mugallar Turk Islam medeniyyetine onemli katkilarda bulunmuslar 13 Hulakiler dovru Mogollarin basqa sozle Azerbaycana kenardan gelmis mogollarin yeni Cingiz xan ovladlarinin hansi dilde danisdisini mogol dilinin ne oldugunu ise biz XIII esrin gorkemli Azerbaycan dilcisi Ibn Muhennanin Tercumani Farsi ve Turki ve Mogoli adli eserinde oyrenirik Dovrumuzedek 5 qedim elyazma nusxesi ulasmis bu mohtesem eser ereb dilinde qeleme alinmis ve ilk defe P M Melioranski terefinden genis tedqiqata celb edilmisdir Alim uzun arasdirmadan sonra lugetin Azerbaycanda Hulakiler dovrunde qeleme alindigi aydinlasdirilmisdir Bextiyar Tuncay 14 Movcud melumat Babali toponimi Perimbel tayfasinin tirelerinden olan eyni adli neslin adindandir 15 Movcud melumat Kendin esasini Xacmaz rayonundan kocmus babalilar qoymuslar 16 Movcud melumat Kendin esasini VII esrde Azerbaycana kocurulmus ereb tayfalarindan biri olan pirembellilerin babali tiresinin adamlari qoyub 17 Qebele I Sah Abbas zamaninda mugal samli turkmen turk tayfalari bu erazide meskunlasmislar 18 Bextiyar Tuncay Ruslar terefinden elm alemine sirinan Uygur turkcesinde yazilmis Tatarlarin gizli tarixi kitabinin Cin dilinde tercume variantindan rus diline cevirerek adi Monqollarin gizli tarixi adi ile evez edilen ve dunyaya bu cur tanidilan kitaba esaslanir Uygur turkcesinde qeleme alinan Tatarlarin gizli tarixi eseri uzun muddet gizli saxlanilmis tatar alimleri onun varligindan sadece bir nece il bundan evvel xeber tutmuslar 19 Adnan Menderes Kaya Avsar Turkmenleri kitabinda yazir Muasir dovrumuzde diger boylar arasinda eriyen efsarlar 16 boya ayrilmislar Kirki babali celayir tekeli boylarida bura daxildir 20 Kebirlinin esas 3 hissesinden biride Ulubabalilar teskil edir ki onlar Qarabag erazisinde yasamislar 21 Aze Bozkir Savasci Avsarlar efsarlar meqalesinde yazir Afsarlar boyuk Selcuq dovletinin zeiflemesinden sonra XII esrin 2 ci yarisinda bir muddet bir muddet musteqil bir muddet ise Iraq Selcuqlarina basli sekilde beylikler qurmuslar 22 Resideddin Turk boylari Afsarlar Oguz boyu Bozoxlarin Ulduzxan ogullari qolundandir 23 Vikipediya Babali yeni koku tarixi cox olan demekdir Ve ya esilli soylu koklu demekdir 24 Urmiya hakimi Asur xan Babali 25 Babali Celilabad rayonunun Babali kendi Pirembel tayfasinin tirelerinden olan eyniadli neslin adindandir AMEA Cografiya institutu Mexezlerden elde etdiyim yuxaridaki Babali sozu ile elaqedar asagidaki fikirleri soylemeye imkan verir 1 Babali tayfa tire kimi tarix boyu diger turk soylu tayfalarla bir yerde olmus tarixi proseslerde i tirak etmis acili sirinli gunlerini onlarla birlikde yasamisdir 2 Babali yasayis meskenlerinde yasayanlari mugal mogol adlandirmislar Qax rayonu Mogollarin turksoylu oldugu yeqinlikle bildirilir onlarin danisdigi dilin turk Azerbaycan dili oldugu xususi olaraq qeyd olunur 3 Babali Efsar turk tayfalarindan biri kimi qeyd olunur 4 Babali adinda yasayis meskenleri Turkiye qerbi Azerbaycan Iran ve Azerbaycan Respublikasi erazilerinde movcuddur 5 Celilabad rayonunun Babali kendi erazisinden tapilmis arxeoloji numuneler burada 2000 ilden artiq helelik yasayisin oldusunu subut edir Demeli tarixi melumatlar esasinda elde etdiyimiz bilgilerimizi bes formada qruplasdira bildik Bu qruplasmalar esasinda geldiyimiz esas netice nedir 1 Babali tayfa adidir Etnotoponimdir 2 Babali tayfasinin yayilma areali daha boyukdur Hemin yasayis menteqelerinden biride Celilabaddir Turk soylu xalqlarin tarixini oyrenen zaman iki fakti qeyd etmeyimiz vacibdir 1 Turk tayfalari dovletleri imperiyalari hakimiyyet ugrunda cografi eraziler ugrunda oz aralarinda daima muharibelerde olublare 2 Qeyri turk dovletlerine imperiyalarina qarsi muharibelerin aparilmasi Birinci halda turksoylu xalqlar tayfalar qruplasir bir birine qarsi savas meydanina girirler Bu qruplasma hec vaxt sabit olmayib Ayri ayri zamanlarda hemin qruplarda yerdeyismeler olur ve ya tamamile yeni qrup halinda formalasirlar Bele ittifaqlarda her tayfa ve tirenin maragi olur Tebii ki bele ittifaqlar yaranan zaman ittifaqda olan quvveler nisbeti beraber olmur Herakat ve ya muharibelerin adi aparici quvveden tayfalarin adi ile bagli olur Bu sebebden Babalilarin Mogol adlandirilmasindan ve ya Efsarlarin esas tayfalarindan biri kimi qeleme verilmesinde qeyri tebii elamel gorunmur Nadir sah Efsarin tayfasinin numayendesi kimi qeleme verilsede eslinde o Efsarlarin Qirxli boyundandir Tarixde Babalilarin mogollar ve ya Efsarlar qrupunda istirak etmesi mentiqi cehetden sehv deyil Deqiq faktlardan biri odur ki BABALILAR EFSAR TAYFALARINDAN HESAB OLUNUR Efsarlarin tarixde nezerecarpacaq fealiyyeti ise Selcuq oguzlarin doneminden sonraki dovre aiddir 2 ci halda yeni qeyri turk dovletlerine qarsi muharibelerde ise turk tayfalari demek olar ki tam olaraq ittifaq halinda olurdular Nadir imperiyasinin qurulmasinda diger turk tayfalari ile birlikde olmalari Babalilarin turk dovletlerinin qurulmasinda i tirakina misaldir Qirxli Babali kimi tayfalarla yanasi Celair Tekle tayfalarida Efsar birliyinin terkibinde olun Maraqli ve diqqetcekici odur ki bir cox erazilerde Tekle Babali ve Celair tayfalari bir birine qonsu olmaqla konkret erazilerde meskunlasiblar Bu fakt onu gosterir ki bu tayfalari bir birine bagliyan teller olub Sakir Qabissanlinin izahina gore Tekle diger yasayis yerlerinden asagida yerlesmek menasindadir Tehle Maraqlisi odur ki sozun lugeti menasi ile cografi yerlesme elametleri duz gelir Yeni Celilabad erazisinde Tekle Babali Celair kendleri paralel olaraq Incecay boyunca yerlesib Cayin iki esas qolu var 1 ci menbesi Perdi kendi erazisinden 2 ci ise Turkelli kendinden goturur Hemin qollar Celair kendinin qerb terefinde birleserek Babali kendinden kecerek Tekle kendine istiqametlenir Celair Babali ve Tekle tayfalari XVII XVIII esrlerde Efsar birliyinin terkibinde olublar Bu tayfalarin XVIII esrde turk herb meydaninda soz sahibi olmalari onlarin hecde adi kolgede qalasi bir tayfa olmadiqlarini gosterir Tarixi melumatlarda gosterilir ki Efsar tayfa birliyi selcuq doneminden sonra oz qabariqligi ile nezere carpmaga baslayir Bes ondan evvel nece Ondan evvel bu tayfalar diger turk birliklerinde movcud olublar Sadece bu movzuda daha genis arasdirmalar aparmaq lazimdir ki onlarin tarixinin enenevi varislik xronologiyasinimueyyen ede bilerik Birden bire bir nece il erzinde imperiya iddialarina qeder maraqli olmaq fikrimce inandirici deyi Bele bir niyyet sahibinin boyuk tarixi kecmise herbi tecrubeye idareetme qabiliyyetine malik oldugunu gosterir Bu fikir turksoylarinin xarakteridir basqa cur fikirlesmeye deymez Ayri dusmek tek ozu ucun yasamaq qeylu qaldan uzaq olmaq tarixi hadise ve proseslerde biteref olmaq demekdir Yuxarida qeyd etdiyim kimi Babali yasayis meskeninin adinin Pirembel tayfa tirelerinden olan babalilarla bagli oldugu soylenilir Qeyd edim ki Pirembel tayfalarindan biri kimi babalilarin fakti tesdiqlenir Ikinci terefden Babali kendinde apardigimiz sorguya gore bu kendden pirembelden gelme aile olmadigini soylediler ve seyid ailesinin olmadigini bildirdiler 3 cuPirembel camaatinin muellimlerinin fikrine gore Pirembellilerin Yardimli rayonuna gelisi X XI esre aiddir Diger terefden XIX esrin 1 ci yarisina aid rus menbelerinde yanlis casdirici saxtalasdirilmis melumatlarla rastlasdim Leqkobitov Talisinskoye xanstvo ObozreniyeRossiysix vladeniya za Kavkazom v statisticeskom etnoqraficeskom topoqraficeskom i finansovom otnoseniyax SPB 1836 C III Babali adinda yasayis meskenlerinin arealina diqqet yetirende onun boyuk cografi eraziye malik oldugunu goruruk Tarixi melumatlar bu tayfa adinin turksoylu oldugunu yeqinlikle bildirir Hemin mentiqe esasen Celilabad rayonunun Babali kendinin adinin Babali tayfasinin adindan goturulduyunu soylemek mumkundur Babali kendinin hazirki yasayis menteqesinde 129 evde 813 nefer 2015 dekabr adam yasayir Yerli ehalinin teserrufati enenevi olaraq ekincilk ve maldarliqdir Bununla bele oturaq heyat onlarda diger yardimci teserrufat sahelerinin de berqerar olmasina inkisafina sebeb olmusdur Beleki qusculuq bostanciliq kartofculuq ve yazliq ekin novleri ehalinin muxtelif qida telebatini odemek iqtidarindadir TarixiToponimikasiCelilabad rayonunun Xacmaz i e v de kend Dageteyi erazidedir i e v nin adi kend sakinlerinin menseyi haqqinda melumat verir Melum olur ki kendin esasini Xacmaz r nundan kocmus babablar qoymuslar Tedqiqatcilar oykonimi VII esrde Azerbaycana kocurulmus ereb tayfalarindan birinin adi ile ve ya pirembel tayfasinin babali tiresinin adi ile baglayirlar 1917 ci ilde Zaqatala qezasinin Qaraqan Almali bolgesinde Babalo Babali yasayis menteqesi qeyde alinmisdir Etnotoponimdir Ehalisi2009 cu ilin siyahiyaalinmasina esasen kendde 775 nefer ehali yasayir IqtisadiyyatiEhalinin esas mesguliyyeti kend teserrufati ekincilik maldarliq ve heyvandarliq teskil edir Cografiyasi ve iqlimiBabali her terefden daglarla ehate olunmusdur Belediyye29 may 2009 cu il tarixinden etibaren Babali kendi Abazalli ve Tekle kendleri ile birlikde Tekle belediyyesine daxildir Hemcinin baxCelilabad rayonuXarici kecidlerAzerbaycan Respublikasi Celilabad Rayon Icra HakimiyyetiIstinadlarAkademik Budaq Budaqovun Sexsi Web Portali 2016 04 14 at the Wayback Machine Azerbaycanin Lenkeran regionu Toponimlerinin Izahli Lugeti Kitabi Azerbaycan Toponimlerinin Ensiklopedik Lugeti Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Nesimi adina Dilcilik Institutu Serq qerb Baki 2007 seh 427 Azerbaycan Respublikasi Ehalisinin Siyahiyaalinmasi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2010 Seh 629 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident Kitabxanasi Azerbaycan Respublikasinda belediyyelerin birlesmesi yolu ile yeni belediyyelerin yaradilmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasinin qanunu 2016 03 06 at the Wayback Machine Ilham Eliyev Azerbaycan Respublikasinin Prezidenti Baki seheri 29 may 2009 cu il Celilabad rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin