Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
"Başlanğıclar" (yun. Στοιχεῖα, lat. Elementa) — Evklidin təxminən eramızdan əvvəl 300-cü ildə yazdığı əsas əsəri. Həndəsə və ədədlər nəzəriyyəsinin sistemli qurulmasına həsr edilmişdir. Əsər antik riyaziyyatın zirvəsi, onun üç yüz illik inkişafının nəticəsi və sonrakı tədqiqatlar üçün əsas hesab olunur. “Başlanğıclar” Pitanalı Avtolikin iki əsəri ilə birlikdə bu günə qədər gəlib çatmış qədim riyazi əsərlərin ən qədimidir; Evklidin sələflərinin bütün əsərləri yalnız sonrakı şərhçilərin qeyd və sitatlarından məlumdur.
| Başlanğıclar | |
|---|---|
| q.yun. Στοιχεῖα | |
 | |
| Müəllif | Evklid |
| Janr | traktat |
| Orijinalın dili | Qədim yunan dili |
| Elektron versiya Elektron versiya Elektron versiya Elektron versiya Elektron versiya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
“Başlanğıclar” müasir dövrə qədər riyaziyyatın inkişafına böyük təsir göstərmişdir, əsərin yüksək intellektual səviyyəsi və bütövlükdə elm üçün fundamental əhəmiyyəti dövrümüzün əsas alimləri tərəfindən qeyd edilmişdir . Kitab dünyanın bir çox dillərinə tərcümə olunub, təkrar nəşrlərin sayına görə “Başlanğıclar”in dünyəvi kitablar arasında tayı-bərabəri yoxdur.
Tarixi
Prokl (Evdemusa istinad edərək) bildirir ki, oxşar əsərlər Evkliddən əvvəl də yaradılıb: “Başlanğıclar”i Xioslu Hippokrat, eləcə də Platonçular Leont və Fevdi yazmışdır. Amma bu əsərlər, görünür, antik dövrdə itib.
"Başlanğıclar"ın mətni əsrlər boyu müzakirə mövzusu olub və ona çoxsaylı şərhlər yazılıb. Qədim şərhlərdən yunan riyaziyyatının tarixi və metodologiyası üzrə ən mühüm mənbə olan Proklun mətni qorunub saxlanılmışdır. Burada Prokl yunan riyaziyyatının tarixinin qısa xülasəsini verir (“Evdemus həndəsə kataloqu” adlanır), Evklidin metodu ilə Aristotelin məntiqi arasındakı əlaqəni və sübutlarda təxəyyülün rolunu müzakirə edir. Qədim şərhçilərə İsgəndəriyyəli Teon, İsgəndəriyyəli Papp; İntibah dövrünün əsas şərhçiləri Pyer de la Ramais , Federiqo Komandino , Kristof Şlüssel (Klavius) və Henri Savil aiddir .
Məzmun
Evdoksa görə "Başlanğıclar" planimetriya, stereometriya, hesab, ədədlər nəzəriyyəsi və münasibətləri təsvir edir. Heyberqin klassik rekonstruksiyasında bütün əsər 13 kitabdan ibarətdir. Bunlara ənənəvi olaraq İsgəndəriyyəli Hipsikl və Miletli İsidor məktəbinə aid edilən beş müntəzəm çoxüzlülər haqqında iki kitab birləşdirilir.
“Başlanğıclar”dakı təqdimat ciddi şəkildə deduktivdir. Hər kitab təriflərlə başlayır. Birinci kitabda təriflərdən sonra aksiomlar və postulatlar verilir. Bunun ardınca problemlərə (bir şey qurmaq lazım olan) və teoremlərə (nəyisə sübut etməli olma) bölünən cümlələr gəlir. Təriflər, aksiomalar, postulatlar və müddəalar nömrələnir, məsələn, “ I, Tərif, 2 ” birinci kitabın ikinci tərifi. Ümumilikdə, “Başlanğıclar”ın 13 kitabında 130 tərif, 5 postulat, 5 (bəzi nəşrlərdə - 9) aksioma, 16 lemma və 465 teorem (konstruksiya məsələləri də daxil olmaqla) var .
İstinadlar
- «Это удивительнейшее произведение мысли дало человеческому разуму ту уверенность в себе, которая была необходима для его последующей деятельности. Тот не рождён для теоретических исследований, кто в молодости не восхищался этим творением». . Физика и реальность. М.: 1965, c. 62.
- «Р. Rami Scholarum mathematicarum libri unus et triginta» (, 1559; , 1569)
- «Euclidis Elementorum libri XV una cum scholiis antiquis» (1572)
- «Euclidis elementorum libri XVI cum scholiis» (1574)
- Каррера, 2015
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Baslangiclar yun Stoixeῖa lat Elementa Evklidin texminen eramizdan evvel 300 cu ilde yazdigi esas eseri Hendese ve ededler nezeriyyesinin sistemli qurulmasina hesr edilmisdir Eser antik riyaziyyatin zirvesi onun uc yuz illik inkisafinin neticesi ve sonraki tedqiqatlar ucun esas hesab olunur Baslangiclar Pitanali Avtolikin iki eseri ile birlikde bu gune qeder gelib catmis qedim riyazi eserlerin en qedimidir Evklidin seleflerinin butun eserleri yalniz sonraki serhcilerin qeyd ve sitatlarindan melumdur Baslangiclarq yun StoixeῖaMuellif EvklidJanr traktatOrijinalin dili Qedim yunan diliElektron versiya Elektron versiya Elektron versiya Elektron versiya Elektron versiya Vikianbarda elaqeli mediafayllarVatikan elyazmasi Baslangiclar muasir dovre qeder riyaziyyatin inkisafina boyuk tesir gostermisdir eserin yuksek intellektual seviyyesi ve butovlukde elm ucun fundamental ehemiyyeti dovrumuzun esas alimleri terefinden qeyd edilmisdir Kitab dunyanin bir cox dillerine tercume olunub tekrar nesrlerin sayina gore Baslangiclar in dunyevi kitablar arasinda tayi beraberi yoxdur TarixiProkl Evdemusa istinad ederek bildirir ki oxsar eserler Evklidden evvel de yaradilib Baslangiclar i Xioslu Hippokrat elece de Platoncular Leont ve Fevdi yazmisdir Amma bu eserler gorunur antik dovrde itib Baslangiclar in metni esrler boyu muzakire movzusu olub ve ona coxsayli serhler yazilib Qedim serhlerden yunan riyaziyyatinin tarixi ve metodologiyasi uzre en muhum menbe olan Proklun metni qorunub saxlanilmisdir Burada Prokl yunan riyaziyyatinin tarixinin qisa xulasesini verir Evdemus hendese kataloqu adlanir Evklidin metodu ile Aristotelin mentiqi arasindaki elaqeni ve subutlarda texeyyulun rolunu muzakire edir Qedim serhcilere Isgenderiyyeli Teon Isgenderiyyeli Papp Intibah dovrunun esas serhcileri Pyer de la Ramais Federiqo Komandino Kristof Slussel Klavius ve Henri Savil aiddir MezmunEvdoksa gore Baslangiclar planimetriya stereometriya hesab ededler nezeriyyesi ve munasibetleri tesvir edir Heyberqin klassik rekonstruksiyasinda butun eser 13 kitabdan ibaretdir Bunlara enenevi olaraq Isgenderiyyeli Hipsikl ve Miletli Isidor mektebine aid edilen bes muntezem coxuzluler haqqinda iki kitab birlesdirilir Baslangiclar daki teqdimat ciddi sekilde deduktivdir Her kitab teriflerle baslayir Birinci kitabda teriflerden sonra aksiomlar ve postulatlar verilir Bunun ardinca problemlere bir sey qurmaq lazim olan ve teoremlere neyise subut etmeli olma bolunen cumleler gelir Terifler aksiomalar postulatlar ve muddealar nomrelenir meselen I Terif 2 birinci kitabin ikinci terifi Umumilikde Baslangiclar in 13 kitabinda 130 terif 5 postulat 5 bezi nesrlerde 9 aksioma 16 lemma ve 465 teorem konstruksiya meseleleri de daxil olmaqla var Istinadlar Eto udivitelnejshee proizvedenie mysli dalo chelovecheskomu razumu tu uverennost v sebe kotoraya byla neobhodima dlya ego posleduyushej deyatelnosti Tot ne rozhdyon dlya teoreticheskih issledovanij kto v molodosti ne voshishalsya etim tvoreniem Fizika i realnost M 1965 c 62 R Rami Scholarum mathematicarum libri unus et triginta 1559 1569 Euclidis Elementorum libri XV una cum scholiis antiquis 1572 Euclidis elementorum libri XVI cum scholiis 1574 Karrera 2015