Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağdü — Ermənistan Respublikasının Sünik mərzinin Sisyan rayonunda yerləşən kənd. Tarixən Rusiya imperiyasının Yelizavetpol quberniyasının Zəngəzur qəzasına aid olmuşdur.
| Ağdü | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Region | Sünik mərzi |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.650 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Ağdü Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Zəngəzur qəzasında, indiki Sisyan rayonunda, rayon mərkəzində 5 km cənub — şərqdə yerləşir. Qafqazın 5 verstlik xəritəsində Aqudı formasında qeyd edilmişdir. Toponim qədim türk dilində "hörmətli, uca, yüksək" mənasında işlənən ağ sözü ilə uti//udi türk dilli tayfanın adı əsasında formalaşmışdır. Etnotoponimdir. Quruluşca mürəkkəb toponimdir.
Kənddə 1831-ci ildə 60 nəfər, 1873-cü ildə 450 nəfər, 1886-cı ildə 903 nəfər, 1897-ci ildə 1162 nəfər, 1908-ci ildə 1345 nəfər, 1914-cü ildə 1070 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır. 1918-ci ildə kəndin azərbaycanlı əhalisi erməni təcavüzünə məruz qalaraq qırğınlarla qovulmuşdur.
İndiki Ermənistanda Sovet hakimiyyəti qurulandan sonra kənd sakinlərindən sağ qalanlar doğma evlərinə dönə bilmişdir. Burada 1922-ci ildə 298 nəfər, 1926-cı ildə 319 nəfər, 1931-ci ildə 496 nəfər, 1959-cu ildə 828 nəfər, 1970-ci ildə 1222 nəfər azərbaycanlı yaşamışdır.
1988-ci ilin noyabr-dekabr aylarında Ermənistan SSR tərəfindən kəndin azərbaycanlı əhalisi deportasiya olunaraq çıxarılmışdır. Hazırda kəndin əhalisi ermənilərdən ibarətdir.
Ermənistan prezidentinin 19 aprel 1991-ci il fərmanı ilə kəndin adı dəyişdirilərək "Aqitu" olmuşdur.
Toponimikası
Ağdü Ermənistan ərazisində ən qədim türk mənşəli toponimlərdəndir. İlk dəfə er.əv. VIII əsrə aid Urartu mənbələrində Kiçik Qafqazda Akutaini adı çəkilir. Bu adın "ini" hissəsi Urartu dilində məkan bildirən şəkilçidir. XIX əsrdə Qars əyalətinin Oltin dairəsindəki Aqut-Kom (kənd və yayla adı), Kutais quberniyasının Zuqdidi qəzasındakı Axuti (kənd adı), Tiflis quberniyasının Borçalı qəzasındakı Akut-qaya (dağ adı), Naxçıvan qəzasındakı Aqut-İr (kənd adı), Azərbaycanda Quba qəzasındakı Oqudi (qışlaq adı) toponimləri ilə mənşəcə eyidir. Azərbaycanda Şəki rayonundakı Öhüd (XIX əsrə aid mənbələrdə Oxut şübhəsiz ki, Okut adının fonetik forması) kəndinin adı da bu sıraya aid edilə bilər.
Coğrafiyası və iqlimi
Dağlıq ərazidə yerləşən kənddir.
Əhalisi
1918-ci ildə 1330 nəfər əhalisi olmuşdur. Lakin kənd əhalisi ermənilər tərəfindən vandalizmə, habelə etnik təmizləməyə məruz qalmışdır.
Tanınmış şəxsiyyətləri
- Maqsud Nəcəfov (1948–2021) – riyaziyyat üzrə elmlər doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının əməkdar müəllimi (2012), Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Riyaziyyat və İnformatika fakültəsinin dekanı (1998–2019), Heydər Əliyevin hüquqlarının müdafiə komitəsinin və Heydər Əliyevin "qızıl fondu" 91-lərin üzvü.
- Əli Vəliyev (1901–1983) – nasir, AYB-nın üzvü (1937), Azərbaycanın xalq yazıçısı (1974), M. F. Axundov adına Dövlət mükafatı laureatı (1958).
- Mürşüd Ənnağıyev – M. F. Nağıyev adına Kimya Problemləri İnstitutunun şöbə müdiri, kimya elmləri doktoru.
- Əvəz Mahmud Lələdağ – Azərbaycanlı pedaqoq, şair-publisist, dramaturq, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin üzvü, Sumqayıt Dövlət Universitetinin müəllimi, Qabaqcıl Maarif Əlaçısı, laureatı, Sumqayıt şəhərində YAP-ın ilk təşəbbüskarı, YAP idarə heyətinin üzvü (1993).
- Razim Məmmədov – Xətai Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı (2006–2018).
- Tahir Quliyev ― Bakı şəhəri Nəsimi Rayonunun (1993–2006) və Xızı Rayonunun İcra Hakimiyyətinin başçısı (2006–2007), laureatı (2007).
Həmçinin bax
Mənbə
- PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov. Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 696 səh.
Xarici keçidlər
- http://karabakh-doc.azerall.info/ru/azerpeople/ap069az-2.php 2012-01-14 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
- Nərimanoğlu, Hacı. ZƏNGƏZUR KÖÇ, DEPORTASİYA, SOYQIRIMI, İŞĞAL TARİXİ (PDF) (az.). Bakı: “QHT nəşriyyatı”. 2018. səh. 154. 2022-07-18 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-01-16.
- "Zəngəzurun daş abidələri". xalqqazeti.com (az.). Xalq qəzeti. 2 noyabr 2021. 2022-01-16 tarixində . İstifadə tarixi: 16 yanvar 2022.
- Д. Д. Пагиревь. Алфавитный указатель кь пятиверстной картѣ Кавказскаго края, изданія Кавказскаго Военно–Топографическаго Отдѣла. Записки Кавказскаго отдѣла Императорскаго Русскаго Географическаго общества. Книжка XXX. Тифлись: Типографія К. П. Козловскаго, 1913. s.6
- Qeybullayev Q. Ə. Qarabağ (etnik və siyasi tarixinə dair), Bakı, "Elm", 1990. s.119
- erm. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; rus. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) 2016-02-29 at the Wayback Machine. Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.76–77, 146–147
- erm. Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831–1931) 2020-09-24 at the Wayback Machine. Հեղինակ: Զավեն Կորկոտյան. Յերեվան: Մելքոնյան ֆոնդի հրատ, 1932.; rus. Население Советской Армении за последние сто лет (1831–1931) 2016-02-29 at the Wayback Machine. Автор: Завен Коркотян. Ереван: Издательство "Мелконян фонд", 1932.; azərb. Son yüzildə Sovet Ermənistanının əhalisi (1831–1931). Müəllif: Zaven Korkotyan. İrəvan: "Melkonyan fond" nəşriyyatı, 1932. s.77, 147
- Hakopyan T. X., MəlikBaxşyan St. T., Barseğyan O. X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində). I c., AD, İrəvan, "İrəvan Universiteti", 1986. s.200
- B. Budaqov, Q. Qeybullayev Ermənistanda Azərbaycan Mənşəli Toponimlərin İzahlı Lüğəti Bakı,1998
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Agdu Ermenistan Respublikasinin Sunik merzinin Sisyan rayonunda yerlesen kend Tarixen Rusiya imperiyasinin Yelizavetpol quberniyasinin Zengezur qezasina aid olmusdur Agdu39 30 55 sm e 46 04 51 s u Olke ErmenistanRegion Sunik merziTarixi ve cografiyasiSahesi 19 44 km Merkezin hundurluyu 1 650 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 436 nef 2011 Resmi dili ermeni diliXeriteni goster gizle Agdu Agdu Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAgdu Yelizavetpol Gence quberniyasinin Zengezur qezasinda indiki Sisyan rayonunda rayon merkezinde 5 km cenub serqde yerlesir Qafqazin 5 verstlik xeritesinde Aqudi formasinda qeyd edilmisdir Toponim qedim turk dilinde hormetli uca yuksek menasinda islenen ag sozu ile uti udi turk dilli tayfanin adi esasinda formalasmisdir Etnotoponimdir Qurulusca murekkeb toponimdir Kendde 1831 ci ilde 60 nefer 1873 cu ilde 450 nefer 1886 ci ilde 903 nefer 1897 ci ilde 1162 nefer 1908 ci ilde 1345 nefer 1914 cu ilde 1070 nefer azerbaycanli yasamisdir 1918 ci ilde kendin azerbaycanli ehalisi ermeni tecavuzune meruz qalaraq qirginlarla qovulmusdur Indiki Ermenistanda Sovet hakimiyyeti qurulandan sonra kend sakinlerinden sag qalanlar dogma evlerine done bilmisdir Burada 1922 ci ilde 298 nefer 1926 ci ilde 319 nefer 1931 ci ilde 496 nefer 1959 cu ilde 828 nefer 1970 ci ilde 1222 nefer azerbaycanli yasamisdir 1988 ci ilin noyabr dekabr aylarinda Ermenistan SSR terefinden kendin azerbaycanli ehalisi deportasiya olunaraq cixarilmisdir Hazirda kendin ehalisi ermenilerden ibaretdir Ermenistan prezidentinin 19 aprel 1991 ci il fermani ile kendin adi deyisdirilerek Aqitu olmusdur ToponimikasiAgdu Ermenistan erazisinde en qedim turk menseli toponimlerdendir Ilk defe er ev VIII esre aid Urartu menbelerinde Kicik Qafqazda Akutaini adi cekilir Bu adin ini hissesi Urartu dilinde mekan bildiren sekilcidir XIX esrde Qars eyaletinin Oltin dairesindeki Aqut Kom kend ve yayla adi Kutais quberniyasinin Zuqdidi qezasindaki Axuti kend adi Tiflis quberniyasinin Borcali qezasindaki Akut qaya dag adi Naxcivan qezasindaki Aqut Ir kend adi Azerbaycanda Quba qezasindaki Oqudi qislaq adi toponimleri ile mensece eyidir Azerbaycanda Seki rayonundaki Ohud XIX esre aid menbelerde Oxut subhesiz ki Okut adinin fonetik formasi kendinin adi da bu siraya aid edile biler Cografiyasi ve iqlimiDagliq erazide yerlesen kenddir Ehalisi1918 ci ilde 1330 nefer ehalisi olmusdur Lakin kend ehalisi ermeniler terefinden vandalizme habele etnik temizlemeye meruz qalmisdir Taninmis sexsiyyetleri Maqsud Necefov 1948 2021 riyaziyyat uzre elmler doktoru professor Azerbaycan Respublikasinin emekdar muellimi 2012 Azerbaycan Dovlet Pedaqoji Universitetinin Riyaziyyat ve Informatika fakultesinin dekani 1998 2019 Heyder Eliyevin huquqlarinin mudafie komitesinin ve Heyder Eliyevin qizil fondu 91 lerin uzvu Eli Veliyev 1901 1983 nasir AYB nin uzvu 1937 Azerbaycanin xalq yazicisi 1974 M F Axundov adina Dovlet mukafati laureati 1958 Mursud Ennagiyev M F Nagiyev adina Kimya Problemleri Institutunun sobe mudiri kimya elmleri doktoru Evez Mahmud Leledag Azerbaycanli pedaqoq sair publisist dramaturq Azerbaycan Yazicilar Birliyi ve Azerbaycan Asiqlar Birliyinin uzvu Sumqayit Dovlet Universitetinin muellimi Qabaqcil Maarif Elacisi Tereqqi medali laureati Sumqayit seherinde YAP in ilk tesebbuskari YAP idare heyetinin uzvu 1993 Razim Memmedov Xetai Rayon Icra Hakimiyyetinin bascisi 2006 2018 Tahir Quliyev Baki seheri Nesimi Rayonunun 1993 2006 ve Xizi Rayonunun Icra Hakimiyyetinin bascisi 2006 2007 Sohret ordeni laureati 2007 Hemcinin baxAgadi mehreli Zengezur MenbePDF versiyasi Qerbi Azerbaycanin turk menseli toponimleri Muellifi I M Bayramov Redaktorlari B E Budaqov H I Mirzeyev S A Memmedov Baki Elm nesriyyati 696 seh ISBN 5 8066 1452 2Xarici kecidlerhttp karabakh doc azerall info ru azerpeople ap069az 2 php 2012 01 14 at the Wayback MachineIstinadlarՀայաստանի 2011 թ մարդահամարի արդյունքները erm Nerimanoglu Haci ZENGEZUR KOC DEPORTASIYA SOYQIRIMI ISGAL TARIXI PDF az Baki QHT nesriyyati 2018 seh 154 2022 07 18 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 01 16 Zengezurun das abideleri xalqqazeti com az Xalq qezeti 2 noyabr 2021 2022 01 16 tarixinde Istifade tarixi 16 yanvar 2022 D D Pagirev Alfavitnyj ukazatel k pyativerstnoj kartѣ Kavkazskago kraya izdaniya Kavkazskago Voenno Topograficheskago Otdѣla Zapiski Kavkazskago otdѣla Imperatorskago Russkago Geograficheskago obshestva Knizhka XXX Tiflis Tipografiya K P Kozlovskago 1913 s 6 Qeybullayev Q E Qarabag etnik ve siyasi tarixine dair Baki Elm 1990 s 119 erm Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում 1831 1931 2020 09 24 at the Wayback Machine Հեղինակ Զավեն Կորկոտյան Յերեվան Մելքոնյան ֆոնդի հրատ 1932 rus Naselenie Sovetskoj Armenii za poslednie sto let 1831 1931 2016 02 29 at the Wayback Machine Avtor Zaven Korkotyan Erevan Izdatelstvo Melkonyan fond 1932 azerb Son yuzilde Sovet Ermenistaninin ehalisi 1831 1931 Muellif Zaven Korkotyan Irevan Melkonyan fond nesriyyati 1932 s 76 77 146 147 erm Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում 1831 1931 2020 09 24 at the Wayback Machine Հեղինակ Զավեն Կորկոտյան Յերեվան Մելքոնյան ֆոնդի հրատ 1932 rus Naselenie Sovetskoj Armenii za poslednie sto let 1831 1931 2016 02 29 at the Wayback Machine Avtor Zaven Korkotyan Erevan Izdatelstvo Melkonyan fond 1932 azerb Son yuzilde Sovet Ermenistaninin ehalisi 1831 1931 Muellif Zaven Korkotyan Irevan Melkonyan fond nesriyyati 1932 s 77 147 Hakopyan T X MelikBaxsyan St T Barsegyan O X Ermenistan ve etraf vilayetlerin toponimler lugeti ermeni dilinde I c AD Irevan Irevan Universiteti 1986 s 200 B Budaqov Q Qeybullayev Ermenistanda Azerbaycan Menseli Toponimlerin Izahli Lugeti Baki 1998