Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağacişləmə — bol xammal ehtiyatının mövcudluğu və ağac məmulatının təsərrüfat və məişətin müxtəlif sahələrində, memarlıqda geniş tətbiqi ilə şərtlənmişdi.
Azərbaycanda ağacişləmə sənətinin tarixi
Qazıntılar zamanı ağac məmulatına nadir hallarda təsadüf olunması digər üzvi materiallar kimi onun çürüməyə meyilli olması ilə bağlıdır. Yazılı qaynaqlardan bəlli olur ki, XII–XIII əsrin əvvəllərində Azərbaycanın Naxçıvan, Ərdəbil kimi şəhərlərində ağacişləmə sənəti geniş yayılmışdı.
Ərdəbilin ağacişləmə emalatxanalarında daha çox kasa və tabaqlar hazırlayırdılar. Şəhərdə onları təmir edən və düzəldən çoxlu sənətkar vardı. Başqa bir mənbə Ərdəbildə istehsal olunan sənətkarlıq məmulatı arasında ağacdan tabaq, daraq, musiqi aləti (saz), arabalar olduğunu vurğulayır (Əcaib əd-dünya, 1954, səh. 196). Ağacişləmə sənəti ilə bağlı arxeoloji dəlillər dolayısı olub, əsasən, bu sənət sahəsində işlədilən əmək alətlərindən ibarətdir. Yalnız Xaraba-Gilan qazıntıları istisna təşkil edir. XII–XIII əsrlərin sərdabələrinin arxeoloji tədqiqindən naxışlı və yazılı ağac lövhələr tapılmışdır. Karvansarada isə ağacdan hazırlanmış silindrik formalı iki əşya aşkarlanmışdır. Onların dəftərxana ləvazimatı olduğu ehtimal olunur. Arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış balta, kərki, mişar, burğu, iskənə ağacişləmə ilə bağlı alətlərdəndir. Həmin alətlər kəsmə, yonma, deşmə, naxışsalma kimi texnoloji prosesləri yerinə yetirməyə imkan verirdi.
Arxeoloji dəlillər yaşayış evlərinin inşaatında tir, pərdi, sütun, qapı və pəncərə ilə yanaşı, bəzən hətta ağac konstruksiyalı tikililərin yayıldığına şəhadət edir. Məsələn, Sərkərtəpə yaşayış yerində aşkar olunmuş XII əsrə aid evin ağacdan inşa olunmuş dəhlizi XIII əsrin birinci yarısında yanğın nəticəsində məhv olmuşdu. Sandıqtəpə yaşayış yerində tədqiq olunmuş yaşayış evlərinin birində isə qapı açırımında kömürlənmiş ağac çərçivənin qalıqları qeydə alınmışdır. Qıraq Kəsəmən yaşayış yerində isə təndirxananın yanğın nəticəsində uçmuş, kömürlənmiş tirlərinin qalıqları aşkarlanmışdır. Beyləqan qazıntılarından məlum olan XII–XIII əsrin əvvəllərinə aid bir ədəd ağac daraq bədii ağacişləmə sənətinə, xüsusilə nəccarlığa dair qiymətli tapıntıdır.
Mənbə
- Йакут аль-Хамави, 1983, стp. 11; N. Əliyeva, 1999, səh. 130
- Б.И.Ибрвгимов, 2000, стp. 120, pиc. 39, 57
- T. M. Dostiyev, 2001. səh. 193
- Q. M. Əhmədov, 1979, səh. 64
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Agacisleme bol xammal ehtiyatinin movcudlugu ve agac memulatinin teserrufat ve meisetin muxtelif sahelerinde memarliqda genis tetbiqi ile sertlenmisdi Azerbaycanda agacisleme senetinin tarixiQazintilar zamani agac memulatina nadir hallarda tesaduf olunmasi diger uzvi materiallar kimi onun curumeye meyilli olmasi ile baglidir Yazili qaynaqlardan belli olur ki XII XIII esrin evvellerinde Azerbaycanin Naxcivan Erdebil kimi seherlerinde agacisleme seneti genis yayilmisdi Erdebilin agacisleme emalatxanalarinda daha cox kasa ve tabaqlar hazirlayirdilar Seherde onlari temir eden ve duzelden coxlu senetkar vardi Basqa bir menbe Erdebilde istehsal olunan senetkarliq memulati arasinda agacdan tabaq daraq musiqi aleti saz arabalar oldugunu vurgulayir Ecaib ed dunya 1954 seh 196 Agacisleme seneti ile bagli arxeoloji deliller dolayisi olub esasen bu senet sahesinde isledilen emek aletlerinden ibaretdir Yalniz Xaraba Gilan qazintilari istisna teskil edir XII XIII esrlerin serdabelerinin arxeoloji tedqiqinden naxisli ve yazili agac lovheler tapilmisdir Karvansarada ise agacdan hazirlanmis silindrik formali iki esya askarlanmisdir Onlarin defterxana levazimati oldugu ehtimal olunur Arxeoloji qazintilar zamani tapilmis balta kerki misar burgu iskene agacisleme ile bagli aletlerdendir Hemin aletler kesme yonma desme naxissalma kimi texnoloji prosesleri yerine yetirmeye imkan verirdi Arxeoloji deliller yasayis evlerinin insaatinda tir perdi sutun qapi ve pencere ile yanasi bezen hetta agac konstruksiyali tikililerin yayildigina sehadet edir Meselen Serkertepe yasayis yerinde askar olunmus XII esre aid evin agacdan insa olunmus dehlizi XIII esrin birinci yarisinda yangin neticesinde mehv olmusdu Sandiqtepe yasayis yerinde tedqiq olunmus yasayis evlerinin birinde ise qapi aciriminda komurlenmis agac cercivenin qaliqlari qeyde alinmisdir Qiraq Kesemen yasayis yerinde ise tendirxananin yangin neticesinde ucmus komurlenmis tirlerinin qaliqlari askarlanmisdir Beyleqan qazintilarindan melum olan XII XIII esrin evvellerine aid bir eded agac daraq bedii agacisleme senetine xususile neccarliga dair qiymetli tapintidir MenbeJakut al Hamavi 1983 stp 11 N Eliyeva 1999 seh 130 B I Ibrvgimov 2000 stp 120 pic 39 57 T M Dostiyev 2001 seh 193 Q M Ehmedov 1979 seh 64 Vikianbarda Agacisleme ile elaqeli mediafayllar var