Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan–Gürcüstan hərbi müdafiə sazişi — Denikin qoşunlarının təcavüzü təhlükəsinə qarşı iki respublika arasında qarşılıqlı müdafiə haqqında 1919-cu ilin iyunun 16-da Tiflisdə imzalanmış sənəd.
| Azərbaycan–Gürcüstan hərbi müdafiə sazişi | |
|---|---|
| İmzalanma tarixi | 16 iyun 1919 |
| İmzalanma yeri | |
Müqavilənin imzalanması və şərtləri
Sazişi Azərbaycan tərəfdən xaric işlər naziri Məmməd Yusif Cəfərov, hərbi nazir Səməd bəy Mehmandarov, Baş Qərərgah rəisi general-leytenant Süleyman bəy Sulkeviç, Gürcüstan tərəfdən xarici işlər naziri Yevgeni Gegeçkori, hərbi nazir Noy Ramişvili, hərbi nazirin müavini general-mayor Aleksandr Gedevanov və general İlya Odişelidze 3 il müddətinə imzalamışdılar. Müqavilənin şərtləri belə idi:
- Saziş əqd edən hökumətlər borclu olurlar ki, iki tərəfdən birinin və ya ikisinin istiqlaliyyətini və ya tamamiyyətimülkiyyəsini [torpaq bütünlüyünü] təhdid edən hər cür hücum və təcavüz əleyhinə müttəhidən [birgə] bütün müsəlləh qüvvələri və hərbiyyə vəsaili [silahlı qüvvǝlǝri vǝ hərbi vasitələri] ilə çıxsınlar. Qeyd: Bu maddə, Zaqafqaziya cümhuriyyətləri arasanda təyin edilib qurtarmamış sərhəd məsələsi üzərində qalxa biləcək ixtilaflı sərhəd məsələlərinə şamil deyildir.
- Hərgah qonşu hökumətlərdən birisi birinci maddə mövcibincə [birinci maddǝyǝ ǝsasǝn] hərəkati-hərbiyyə açdığı zaman silah gücü ilə sərhəd mübahisəsini həll etmək qəsdi ilə bir və ya müttəfiq cümhuriyyət üzərinə hücum etsə, o zaman həmin hökumət müharib [savaşan] tərəf ədd [hesab] ediləcəkdir.
- Həmin saziş müdafiə xasiyyətini haizdir [xüsusiyyətini daşıyır]. Hərgah iki tərəfdən birisi öz təşəbbüsatı ilə qabaqcadan, saziş olmadan müharibə elan edib hərəkati-hərbiyyə başlarsa, digər tərəf bu müharibə hərəkatında iştirak etməyə borclu deyildir.
- Hər iki tərəf borclu olurlar ki, onların aralarında çıxa biləcək sərhəd mübahisəsini saziş və ya həkəm [arbitr] vasitəsilə həll etsinlər. Burada çıxarılan qərar hər iki tərəf üçün qəti və məcburi ədd edilməlidir.
- Həmin saziş üç ilin müddətinə əqd edilir. Bu müddət qurtarana bir il qalmış hər iki tərəfə vagüzar edilir [tapşırılır, öhdǝsinǝ qoyulur] ki, saziş müddətinin təzədən imtidad etdirilməsi [uzadılması] arzusunda olduğunu və ya sazişdən imtina etmək istədiyini izhar etməyə haqqı olsun. Sazişdən imtina edildiyi təqdirdə həmin saziş ancaq təyin edilən müddət qurtardıqdan sonra qüvvəsini itirmiş olur.
- Hər iki hökumətin haqqı və istiqlaliyyəti mühafizəsi yolunda hər iki tərəf siyasi müzakiratı müttəhidən aparmağa borclu olur.
- Birinci vǝ ikinci maddədə göstərilən şərait başlandığı zaman hər iki tərəf borcludur ki, təklikdə sülh əqd etməsin.
- Hər iki tərəf borcludur ki, müttəfiqinin razılığı olmadan başqa hökumətlərlə hərbi ittifaq əqd etməsin.
- Hərgah 5-ci maddədə göstərilən müddət qurtarana qədər heyəti daxilində olan bütün hökumətlərin tamamiyyətini və istiqlaliyyətini təmin edən Cəmiyyəti-Əqvam [Millətlər Cəmiyyəti] vücuda gəlsə, hər iki cümhuriyyət Cəmiyyəti Əqvama daxil olan zamandan həmin saziş öz qüvvəsini itirir.
- Zaqafqaziya cümhuriyyətlərindən üçüncüsü Ermənistana ixtiyar verilir ki, həmin saziş rəsmi surətdə elan edilən gündən iki həftə müddətinə qədər özünün bu sazişə yapışmaq [qoşulmaq] arzusunda olduğunu bildirsin.
- Həmin saziş imza edilən gündən iki həftənin müddətinə qədər təsdiq edilmiş nüsxələr Bakıda mübadilə ediləcəkdir.
Nəticəsi
Sənədə əlavə olaraq, hərbi-texniki sazişin də imzalanması iki respublika arasında hərbi-texniki əməkdaşlığı genişləndirdi. Qonşu respublikadan mümkün olan hərbi texnikanın, vəsaitlərin, ərzağın alınması üçün hərbi nazirin əmri ilə xüsusi komissiya yaradıldı və ona rəhbərlik general-mayor Murad Gəray bəy Tlexasa həvalə olundu. Komissiyanın fəaliyyəti nəticəsində qısa müddətdə Gürcüstandan 12 ədəd dağ topu, dağ topları üçün 10 qutu partladıcı maddə, 3000 ədəd tüfəng, toplar və tüfənglər üçün xeyli sayda ehtiyat hissələr, 8 ədəd yüngül top, həmin toplar üçün 16 qutu partladıcı maddə, 4 min pud qənd, 12885 manat dəyərində dərman və tibb ləvazimatı, topoqrafiya əşyaları alınaraq Azərbaycana gətirildi. Qarşılıqlı əməkdaşlığın genişlənməsi ilə gürcüstanlı hərbi mütəxəsislər şimal sərhədlərinin, Abşeronun və Bakının müdafiə sistemlərinin yaradılmasına cəlb edildilər. Azərbaycan-Gürcüstan hərb müdafiə sazişinin yerinə yetirilməsini həmin sazişə əsasən yaradılmış hərbi şura təmin edirdi.
Lakin bolşevik qoşunları Azərbaycanı işğal edərkən, Gürcüstan bolşeviklərlə separata danışığa gedərək, müqaviləylə öhtəsinə götürdüyü öhtəlikləri yerinə yetirmədi.
İstinadlar
- Azərbaycan–Gürcüstan hərbi müdafiə sazişi (1919) // Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. I cild. Bakı: "Lider". 2004. səh. 153–154. ISBN .
- Cəmil Həsənov. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində. (1918-1920). Bakı: Azərnəşr, 1993
- "Azərbaycan" qəzeti (PDF). IX Cild. Bakı: Galaxy Printing MMC. 2024. 394–395. ISBN .
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ordusu. Bakı: 1998
Mənbə
- Cəmil Həsənov. Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918-1920-ci illər). Bakı: Azərnəşr. 1993.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan Gurcustan herbi mudafie sazisi Denikin qosunlarinin tecavuzu tehlukesine qarsi iki respublika arasinda qarsiliqli mudafie haqqinda 1919 cu ilin iyunun 16 da Tiflisde imzalanmis sened Azerbaycan Gurcustan herbi mudafie sazisiImzalanma tarixi 16 iyun 1919Imzalanma yeri TbilisiMuqavilenin imzalanmasi ve sertleriMemmed Yusif CeferovSemed bey MehmandarovSuleyman bey Sulkevic Sazisi Azerbaycan terefden xaric isler naziri Memmed Yusif Ceferov herbi nazir Semed bey Mehmandarov Bas Qerergah reisi general leytenant Suleyman bey Sulkevic Gurcustan terefden xarici isler naziri Yevgeni Gegeckori herbi nazir Noy Ramisvili herbi nazirin muavini general mayor Aleksandr Gedevanov ve general Ilya Odiselidze 3 il muddetine imzalamisdilar Muqavilenin sertleri bele idi Sazis eqd eden hokumetler borclu olurlar ki iki terefden birinin ve ya ikisinin istiqlaliyyetini ve ya tamamiyyetimulkiyyesini torpaq butunluyunu tehdid eden her cur hucum ve tecavuz eleyhine muttehiden birge butun muselleh quvveleri ve herbiyye vesaili silahli quvvǝlǝri vǝ herbi vasiteleri ile cixsinlar Qeyd Bu madde Zaqafqaziya cumhuriyyetleri arasanda teyin edilib qurtarmamis serhed meselesi uzerinde qalxa bilecek ixtilafli serhed meselelerine samil deyildir Hergah qonsu hokumetlerden birisi birinci madde movcibince birinci maddǝyǝ ǝsasǝn herekati herbiyye acdigi zaman silah gucu ile serhed mubahisesini hell etmek qesdi ile bir ve ya muttefiq cumhuriyyet uzerine hucum etse o zaman hemin hokumet muharib savasan teref edd hesab edilecekdir Hemin sazis mudafie xasiyyetini haizdir xususiyyetini dasiyir Hergah iki terefden birisi oz tesebbusati ile qabaqcadan sazis olmadan muharibe elan edib herekati herbiyye baslarsa diger teref bu muharibe herekatinda istirak etmeye borclu deyildir Her iki teref borclu olurlar ki onlarin aralarinda cixa bilecek serhed mubahisesini sazis ve ya hekem arbitr vasitesile hell etsinler Burada cixarilan qerar her iki teref ucun qeti ve mecburi edd edilmelidir Hemin sazis uc ilin muddetine eqd edilir Bu muddet qurtarana bir il qalmis her iki terefe vaguzar edilir tapsirilir ohdǝsinǝ qoyulur ki sazis muddetinin tezeden imtidad etdirilmesi uzadilmasi arzusunda oldugunu ve ya sazisden imtina etmek istediyini izhar etmeye haqqi olsun Sazisden imtina edildiyi teqdirde hemin sazis ancaq teyin edilen muddet qurtardiqdan sonra quvvesini itirmis olur Her iki hokumetin haqqi ve istiqlaliyyeti muhafizesi yolunda her iki teref siyasi muzakirati muttehiden aparmaga borclu olur Birinci vǝ ikinci maddede gosterilen serait baslandigi zaman her iki teref borcludur ki teklikde sulh eqd etmesin Her iki teref borcludur ki muttefiqinin raziligi olmadan basqa hokumetlerle herbi ittifaq eqd etmesin Hergah 5 ci maddede gosterilen muddet qurtarana qeder heyeti daxilinde olan butun hokumetlerin tamamiyyetini ve istiqlaliyyetini temin eden Cemiyyeti Eqvam Milletler Cemiyyeti vucuda gelse her iki cumhuriyyet Cemiyyeti Eqvama daxil olan zamandan hemin sazis oz quvvesini itirir Zaqafqaziya cumhuriyyetlerinden ucuncusu Ermenistana ixtiyar verilir ki hemin sazis resmi suretde elan edilen gunden iki hefte muddetine qeder ozunun bu sazise yapismaq qosulmaq arzusunda oldugunu bildirsin Hemin sazis imza edilen gunden iki heftenin muddetine qeder tesdiq edilmis nusxeler Bakida mubadile edilecekdir NeticesiSenede elave olaraq herbi texniki sazisin de imzalanmasi iki respublika arasinda herbi texniki emekdasligi genislendirdi Qonsu respublikadan mumkun olan herbi texnikanin vesaitlerin erzagin alinmasi ucun herbi nazirin emri ile xususi komissiya yaradildi ve ona rehberlik general mayor Murad Geray bey Tlexasa hevale olundu Komissiyanin fealiyyeti neticesinde qisa muddetde Gurcustandan 12 eded dag topu dag toplari ucun 10 qutu partladici madde 3000 eded tufeng toplar ve tufengler ucun xeyli sayda ehtiyat hisseler 8 eded yungul top hemin toplar ucun 16 qutu partladici madde 4 min pud qend 12885 manat deyerinde derman ve tibb levazimati topoqrafiya esyalari alinaraq Azerbaycana getirildi Qarsiliqli emekdasligin genislenmesi ile gurcustanli herbi mutexesisler simal serhedlerinin Abseronun ve Bakinin mudafie sistemlerinin yaradilmasina celb edildiler Azerbaycan Gurcustan herb mudafie sazisinin yerine yetirilmesini hemin sazise esasen yaradilmis herbi sura temin edirdi Lakin bolsevik qosunlari Azerbaycani isgal ederken Gurcustan bolseviklerle separata danisiga gederek muqavileyle ohtesine goturduyu ohtelikleri yerine yetirmedi IstinadlarAzerbaycan Gurcustan herbi mudafie sazisi 1919 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Baki Lider 2004 seh 153 154 ISBN 9952 417 14 2 Cemil Hesenov Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde 1918 1920 Baki Azernesr 1993 Azerbaycan qezeti PDF IX Cild Baki Galaxy Printing MMC 2024 394 395 ISBN 978 9952 8314 5 0 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ordusu Baki 1998MenbeCemil Hesenov Azerbaycan beynelxalq munasibetler sisteminde 1918 1920 ci iller Baki Azernesr 1993 Hemcinin baxAzerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin xarici siyaseti