Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sabiq prezidenti Heydər Əliyevin 1969-cu ildə Azərbaycana rəhbər seçildikdən sonra sosial-iqtisadi həyatın bütün sahələrində olduğu kimi, neft emalı sənayesində də dərin keyfiyyət dəyişiklikləri baş vermişdir. 1969-cu ildən başlayaraq Azərbaycanın xalq təsərrüfatının bütün sahələri kimi neft və qaz sənayesinin də yüksək dinamik inkişaf mərhələsinə qədəm qoyması ilə səciyyələnir Bu dövrdə Azərbaycanın neft və qaz sənayesinin inkişaf tarixində yeni mərhələ başlayır.
70-80-ci illərdə Azərbaycanda neft sənayesinin inkişafına təkan verən 75 növdə 400-dən çox ağır yük qaldıran kran gəmisi, boruçəkən gəmilər, seysmik, sərnişin və s. gəmi növləri gətirildi. Xəzərdə 2500 t gücündə "Azərbaycan" kranı, "Xəzər" tipli özüqalxan, sonralar isə dənizin 200 m dərinliyindəki sahələrdə işləməyə imkan verən "Şelf" tipli yarımdalma üzən qazma qurğularının alınması nəticəsində dənizin daha dərin sahələrində zəngin neft və qaz yataqlarının kəşf olunmasına imkan yarandı. Nəticədə 60-cı illərin sonu ilə müqayisədə yeni 8 neft və qaz yataqları kəşf edildi, neft ehtiyatları iki, qaz ehtiyatları isə üç dəfə artırıldı. 1975-ci ildə neft və qazın ümumi hasilatı 27,1 mln. t-a (şərti yanacaq) çatdırıldı. 80-ci illərdə üzən qazma qurğularının sayı 11-ə çatdı və onlardan istifadə nəticəsində, indi Azərbaycan neftinin əsas hissəsini təşkil edən dənizin 80–350 m dərinlkdə yatan zəngin neft ehtiyatlarına malik olan yataqlar kəşf olundu (Günəşli, Çıraq, Azəri və b.).
Eyni zamanda neftayırma zavodlarının yenidən qurulmasına başlandı. "Azərbaycanda neftayırma sənayesinin yenidən qurulması" planı mərhələlərlə icra olunduqca, bu sahədə başlanan keyfiyyət dəyişiklikləri də genişlənərək dərinləşirdi. Məsələn, 1976-cı ildə "ELOU-AVT-6", 1980-ci ildə "Katalitik Riforminq", 1986-cı ildə "Neftin kokslaşdırılması", 1993-cü ildə "Katalitik Krekinq" qurğularının inşası, hələ sovet hakimiyyəti illərində onun rəhbərliyi ilə respublikamızda görülən digər işlər, yaradılan möhkəm təməl bu gün müstəqil Azərbaycanda dünya standartlarına uyğun neft sənayesinin formalaşmasına imkan yaratmışdır.
Bu dövrdə Dərin Dəniz Özülləri zavodunun Azərbaycanda, Bakıda tiklməsi üçün o zaman Sovetlər məkanında 450 mln. ABŞ dollarının ayrıldı, bunun üçün Moskvadan belə bir icazənin alınmasına nail olundu (bu zavodun Həştərxanda tikilməsi nəzərdə tutulmuşdu).
Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra 90-cı illərin əvvəllərində bir çox çətinliklərlə üzləşmişdir. SSRİ-nin keçmiş respublikaları ilə Azərbaycan Respublikası arasında iqtisadi əlaqələrin qırılması, respublika ərazisində qeyri-sabitliyin mövcud olması, maliyyə və texniki təchizatın sıfra enməsi neft və qaz sənayesinin ağır böhran vəziyyətinə salmışdır. Bütün bu çətinliklər maliyyə, texniki və digər problemlər aşkar edilmiş "Azəri", "Çıraq", "Günəşli" kimi yataqların işlənməsinə imkan vermirdi. Neft sənayesində yaranmış çətin vəziyyətdən çıxmaq və ölkəmizin karbohidrogen ehtiyatlarının mənimsənilməsi üçün iki variantdan birini seçmək lazım idi. Ya 15-20 il ölkəmizin maliyyə-iqtisadi vəziyyətinin əlverişli olmasını gözləmək, ya da xarici neft şirkətlərini dəvət etmək lazım idi. Heydər Əliyev xarici iri neft şirkətlərini Azərbaycana dəvət etmək qərarına gəldi və "Yeni neft strategiyası" tez bir vaxtda işlənib hazırlandı. O dövrdə Azəri-Çıraq-Günəşli (dərin sulu hissəsi) yataqlarının işlənməsi üzrə xarici şirkətlərlə danışıqlara başlandı. 1994-cü ilin sentyabrın 20-də Azəri-Çıraq-Günəşli (dərin sulu hissəsi) yataqlarının işlənməsi üzrə dünyanın 7 ölkəsinin 11 məşhur neft şirkəti ilə "Məhsulun Pay Bölgüsü" sazişi – "Əsrin müqaviləsi" imzalandı.
"Yeni neft strategiyası"nın nailiyyətlərinin aşağdakı istiqamətlərdə reallaşdığını göstərmək olar:
1. Azərbaycanın, neft-qaz layihələrinə beynəlxalq neft korporasiyalarının, bütövlükdə xarici işgüzar dairələrin, iri investisiyaların cəlb edilməsi hesabına dünyanın enerji daşıyıcıları bazarına sürətlə çıxışın təmin edilməsi;
Bütövlükdə "Əsrin müqaviləsi"ndən bugünkü günə qədər xarici neft şirkətləri ilə 26 neft sazişi imzalanmışdır.
Bu sazişlərin nəticəsi olaraq Azərbaycanın neft-qaz sənayesinə təxminən 60 milyard ABŞ dolları həcmində sərmayə qoyulması nəzərdə tutulmuşdur ki, bu da respublikamızın gələcək inkişafının əsl qarantıdır.
2. Azərbaycan neftinin dünya bazarına sərbəst və sürətli çıxışını təmin etmək üçün ixrac boru kəmərləri sisteminin yaradılması;
Hazırda hasil edilən neft dünya bazarlarına iki marşrut üzrə çıxarılır: Rusiyanın Qara dəniz sahilindəki Novorossiysk ə Gürcüstanın Supsa limanı vasitəsilə.
H.Əliyev hər iki neft kəmərinin çəkilməsi qərarını verdi. İlkin neft layihəsinin həyata keçirilməsi və onun dünya bazarına ixracı "Azəri", "Çıraq" və "Günəşli" yataqlarındakı işlərin intensivləşməsinə və Azərbaycanın karbohidrogen resurslarının işlənməsinə yeni investisiyaların cəlb edilməsi üçün şərait yaratdı.
1999-cu ilin noyabrında Türkiyənin İstanbul şəhərində keçirilmiş ATƏT-in Sammitində ABŞ, Türkiyə, Azərbaycan, Gürcüstan, Qazaxıstan və Türkmənistanın prezidentləri tərəfindən Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) "Əsas İxrac Neft Kəməri"nin çəkilişi haqqında dövlətlərarası Müqavilə imzalanmış və sonradan isə Türkiyə, Azərbaycan və Gürcüstan Parlamentləri bu Müqaviləni ratifikasiya etmişlər. 2002-ci ilin sentyabrın 18-də Bakıda, Səngəçal terminalında Heydər Əliyevin, Türkiyə və Gürcüstan prezidentlərinin iştirakı ilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan ixrac neft kəmərinin təməl daşı qoyulmuş və tikintisinə başlanmışdır. BTC-nin Azərbaycan hissəsinin Gürcüstan hissəsi ilə birləşdirilməsi 2004-cü ilin oktyabrında baş tutdu.
Gələcəkdə bu kəmər nəinki Azərbaycan neftinin dünya bazarlarına çıxarılmasına imkan verəcəkdir, həmçinin "İpək yolu"nun və türkdilli ölkələrin də əsas magistral kəməri olacaqdır.
3. Azərbaycanın milli sərvəti olan neftdən gələn gəlirlərin gələcək nəsillər üçün toplanaraq artırılması, bu gəlirlərdən ölkəmizin cari sosial ehtiyaclarını, iqtisadi tərəqqi və inkişaf tələblərini nəzərə almaqla, bugünkü nəsillər üçün istifadə edilməsi;
Bu məqsədlə 1999-cu il dekabrın 29-da sabiq prezident Heydər Əliyev "Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun yaradılması haqqında" fərman imzalamışdır. Dövlət Neft Fondu fəaliyyətə başlayandan indiyə qədər bu fonda bir neçə milyard ABŞ dolları məbləğində vəsait daxil olmuşdur.
4. Yeni neft strategiyasının həyata keçirilməsinin nailiyyətlərindən biri də Qərbin qabaqcıl texnika-texnologiyasının Azərbaycana gətirilməsidir;
Xüsusilə tikintidə və yataqların işlənilməsində, qazımada və istismarda tətbiq olunan yeni texnika, texnologiya və avadanlıqlar neft sənayesinə pozitiv təsir göstərmişdir. Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Mərkəzi Azəri yatağında 48 quyunun qazılmasına imkan verən nəhəng və əzəmətli dərin dəniz özülü tikilib qurtarmaq üzrədir. Texniki baxımdan dünya miqyasında ən iri terminallardan biri Səngəçal terminalıdır və burada genişləndirmə ilə əlaqədar çoxlu obyektlər tikilmişdir. Səngəçal terminalına Azəri yatağından gələn 186 km-lik 800 mm sualtı neft və 187 km-lik 720 mm sualtı qaz kəmərləri tikilmişdir. Azərbaycanda yuxarıda adları çəkilən nəhəng tikililərin aparılmasında, onların başa çatdırılmasında "", "", "" və s. müəssisələrin rolu böyükdür. Azərbaycanda neft-qaz sektorunda fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərdə, firmalarda 17 mindən artıq Azərbaycan vətəndaşı işləyir. Bunlardan Azəri-Çıraq-Günəşlidə bilavasitə çalışanların sayı 9500 nəfər təşkil edir.
Azərbaycan malik olduğu neft potensialı hesabına neftin hasilatını 2010-cu il üçün 40-45 milyon tona çatdıracağı proqnozlaşdırılır. Saziş dövründə işlənmədən ümumi gəlirin 100 mlrd. ABŞ dollarına qədər olacağı proqnozlaşdırılır. Yeni neft strategiyasının ən mühüm tərkib hissələrindən biri Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəmərinin çəkilişi ideyasının meydana qoyulması və onun reallığa çevrilməsidir.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sabiq prezidenti Heyder Eliyevin 1969 cu ilde Azerbaycana rehber secildikden sonra sosial iqtisadi heyatin butun sahelerinde oldugu kimi neft emali senayesinde de derin keyfiyyet deyisiklikleri bas vermisdir 1969 cu ilden baslayaraq Azerbaycanin xalq teserrufatinin butun saheleri kimi neft ve qaz senayesinin de yuksek dinamik inkisaf merhelesine qedem qoymasi ile seciyyelenir Bu dovrde Azerbaycanin neft ve qaz senayesinin inkisaf tarixinde yeni merhele baslayir 70 80 ci illerde Azerbaycanda neft senayesinin inkisafina tekan veren 75 novde 400 den cox agir yuk qaldiran kran gemisi boruceken gemiler seysmik sernisin ve s gemi novleri getirildi Xezerde 2500 t gucunde Azerbaycan krani Xezer tipli ozuqalxan sonralar ise denizin 200 m derinliyindeki sahelerde islemeye imkan veren Self tipli yarimdalma uzen qazma qurgularinin alinmasi neticesinde denizin daha derin sahelerinde zengin neft ve qaz yataqlarinin kesf olunmasina imkan yarandi Neticede 60 ci illerin sonu ile muqayisede yeni 8 neft ve qaz yataqlari kesf edildi neft ehtiyatlari iki qaz ehtiyatlari ise uc defe artirildi 1975 ci ilde neft ve qazin umumi hasilati 27 1 mln t a serti yanacaq catdirildi 80 ci illerde uzen qazma qurgularinin sayi 11 e catdi ve onlardan istifade neticesinde indi Azerbaycan neftinin esas hissesini teskil eden denizin 80 350 m derinlkde yatan zengin neft ehtiyatlarina malik olan yataqlar kesf olundu Gunesli Ciraq Azeri ve b Eyni zamanda neftayirma zavodlarinin yeniden qurulmasina baslandi Azerbaycanda neftayirma senayesinin yeniden qurulmasi plani merhelelerle icra olunduqca bu sahede baslanan keyfiyyet deyisiklikleri de genislenerek derinlesirdi Meselen 1976 ci ilde ELOU AVT 6 1980 ci ilde Katalitik Riforminq 1986 ci ilde Neftin kokslasdirilmasi 1993 cu ilde Katalitik Krekinq qurgularinin insasi hele sovet hakimiyyeti illerinde onun rehberliyi ile respublikamizda gorulen diger isler yaradilan mohkem temel bu gun musteqil Azerbaycanda dunya standartlarina uygun neft senayesinin formalasmasina imkan yaratmisdir Bu dovrde Derin Deniz Ozulleri zavodunun Azerbaycanda Bakida tiklmesi ucun o zaman Sovetler mekaninda 450 mln ABS dollarinin ayrildi bunun ucun Moskvadan bele bir icazenin alinmasina nail olundu bu zavodun Hesterxanda tikilmesi nezerde tutulmusdu Azerbaycan musteqillik elde etdikden sonra 90 ci illerin evvellerinde bir cox cetinliklerle uzlesmisdir SSRI nin kecmis respublikalari ile Azerbaycan Respublikasi arasinda iqtisadi elaqelerin qirilmasi respublika erazisinde qeyri sabitliyin movcud olmasi maliyye ve texniki techizatin sifra enmesi neft ve qaz senayesinin agir bohran veziyyetine salmisdir Butun bu cetinlikler maliyye texniki ve diger problemler askar edilmis Azeri Ciraq Gunesli kimi yataqlarin islenmesine imkan vermirdi Neft senayesinde yaranmis cetin veziyyetden cixmaq ve olkemizin karbohidrogen ehtiyatlarinin menimsenilmesi ucun iki variantdan birini secmek lazim idi Ya 15 20 il olkemizin maliyye iqtisadi veziyyetinin elverisli olmasini gozlemek ya da xarici neft sirketlerini devet etmek lazim idi Heyder Eliyev xarici iri neft sirketlerini Azerbaycana devet etmek qerarina geldi ve Yeni neft strategiyasi tez bir vaxtda islenib hazirlandi O dovrde Azeri Ciraq Gunesli derin sulu hissesi yataqlarinin islenmesi uzre xarici sirketlerle danisiqlara baslandi 1994 cu ilin sentyabrin 20 de Azeri Ciraq Gunesli derin sulu hissesi yataqlarinin islenmesi uzre dunyanin 7 olkesinin 11 meshur neft sirketi ile Mehsulun Pay Bolgusu sazisi Esrin muqavilesi imzalandi Yeni neft strategiyasi nin nailiyyetlerinin asagdaki istiqametlerde reallasdigini gostermek olar 1 Azerbaycanin neft qaz layihelerine beynelxalq neft korporasiyalarinin butovlukde xarici isguzar dairelerin iri investisiyalarin celb edilmesi hesabina dunyanin enerji dasiyicilari bazarina suretle cixisin temin edilmesi Butovlukde Esrin muqavilesi nden bugunku gune qeder xarici neft sirketleri ile 26 neft sazisi imzalanmisdir Bu sazislerin neticesi olaraq Azerbaycanin neft qaz senayesine texminen 60 milyard ABS dollari hecminde sermaye qoyulmasi nezerde tutulmusdur ki bu da respublikamizin gelecek inkisafinin esl qarantidir 2 Azerbaycan neftinin dunya bazarina serbest ve suretli cixisini temin etmek ucun ixrac boru kemerleri sisteminin yaradilmasi Hazirda hasil edilen neft dunya bazarlarina iki marsrut uzre cixarilir Rusiyanin Qara deniz sahilindeki Novorossiysk e Gurcustanin Supsa limani vasitesile H Eliyev her iki neft kemerinin cekilmesi qerarini verdi Ilkin neft layihesinin heyata kecirilmesi ve onun dunya bazarina ixraci Azeri Ciraq ve Gunesli yataqlarindaki islerin intensivlesmesine ve Azerbaycanin karbohidrogen resurslarinin islenmesine yeni investisiyalarin celb edilmesi ucun serait yaratdi 1999 cu ilin noyabrinda Turkiyenin Istanbul seherinde kecirilmis ATET in Sammitinde ABS Turkiye Azerbaycan Gurcustan Qazaxistan ve Turkmenistanin prezidentleri terefinden Baki Tbilisi Ceyhan BTC Esas Ixrac Neft Kemeri nin cekilisi haqqinda dovletlerarasi Muqavile imzalanmis ve sonradan ise Turkiye Azerbaycan ve Gurcustan Parlamentleri bu Muqavileni ratifikasiya etmisler 2002 ci ilin sentyabrin 18 de Bakida Sengecal terminalinda Heyder Eliyevin Turkiye ve Gurcustan prezidentlerinin istiraki ile Baki Tbilisi Ceyhan ixrac neft kemerinin temel dasi qoyulmus ve tikintisine baslanmisdir BTC nin Azerbaycan hissesinin Gurcustan hissesi ile birlesdirilmesi 2004 cu ilin oktyabrinda bas tutdu Gelecekde bu kemer neinki Azerbaycan neftinin dunya bazarlarina cixarilmasina imkan verecekdir hemcinin Ipek yolu nun ve turkdilli olkelerin de esas magistral kemeri olacaqdir 3 Azerbaycanin milli serveti olan neftden gelen gelirlerin gelecek nesiller ucun toplanaraq artirilmasi bu gelirlerden olkemizin cari sosial ehtiyaclarini iqtisadi tereqqi ve inkisaf teleblerini nezere almaqla bugunku nesiller ucun istifade edilmesi Bu meqsedle 1999 cu il dekabrin 29 da sabiq prezident Heyder Eliyev Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft Fondunun yaradilmasi haqqinda ferman imzalamisdir Dovlet Neft Fondu fealiyyete baslayandan indiye qeder bu fonda bir nece milyard ABS dollari mebleginde vesait daxil olmusdur 4 Yeni neft strategiyasinin heyata kecirilmesinin nailiyyetlerinden biri de Qerbin qabaqcil texnika texnologiyasinin Azerbaycana getirilmesidir Xususile tikintide ve yataqlarin islenilmesinde qazimada ve istismarda tetbiq olunan yeni texnika texnologiya ve avadanliqlar neft senayesine pozitiv tesir gostermisdir Azerbaycanda ilk defe olaraq Merkezi Azeri yataginda 48 quyunun qazilmasina imkan veren neheng ve ezemetli derin deniz ozulu tikilib qurtarmaq uzredir Texniki baximdan dunya miqyasinda en iri terminallardan biri Sengecal terminalidir ve burada genislendirme ile elaqedar coxlu obyektler tikilmisdir Sengecal terminalina Azeri yatagindan gelen 186 km lik 800 mm sualti neft ve 187 km lik 720 mm sualti qaz kemerleri tikilmisdir Azerbaycanda yuxarida adlari cekilen neheng tikililerin aparilmasinda onlarin basa catdirilmasinda ve s muessiselerin rolu boyukdur Azerbaycanda neft qaz sektorunda fealiyyet gosteren xarici sirketlerde firmalarda 17 minden artiq Azerbaycan vetendasi isleyir Bunlardan Azeri Ciraq Guneslide bilavasite calisanlarin sayi 9500 nefer teskil edir Azerbaycan malik oldugu neft potensiali hesabina neftin hasilatini 2010 cu il ucun 40 45 milyon tona catdiracagi proqnozlasdirilir Sazis dovrunde islenmeden umumi gelirin 100 mlrd ABS dollarina qeder olacagi proqnozlasdirilir Yeni neft strategiyasinin en muhum terkib hisselerinden biri Baki Tbilisi Ceyhan esas ixrac boru kemerinin cekilisi ideyasinin meydana qoyulmasi ve onun realliga cevrilmesidir Hemcinin baxAzerbaycanda neft senayesi Azerbaycan Respublikasi Dovlet Neft Sirketi Azerbaycan Dovlet Neft Akademiyasi Neft