Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin təsis edilməsi haqqında qanun - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin yaradılmasının əsaslarını təmin edən mühüm hüquqi sənəd. Azarbaycan Milli Şurası tərəfindən 1918 il noyabrın 19-da qəbul edilmişdir.
Qərarın qəbul edilməsi
1918 il iyun ayının 17-də Gəncədə öz fəaliyyətini dayandırmış Azərbaycan Milli Şurası həmin il noyabrın 16-da Bakıda yenidən fəaliyyətə başladı. Cümhuriyyət Hökumətinin sədri Fətəli xan Xoyski Şuranın iclasında çıxış edərək bildirdi ki, Müəssislər Məclisini çağırmaq üçün hazırlığa vaxt çatmadığından Hökumət bu işi öz öhdəsinə götürməyi Milli Şuradan xahiş edir. Milli Şuranın 1918 il noyabrın 19-da Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin sədrliyi ilə keçən iclasında "Azərbaycan Məclisi-Məbusanının təsisi haqqında" qanunun layihəsi müzakirə olundu. Şuranın müzakirələr nəticəsində qəbul etdiyi qanunda göstərilirdi ki, hələ 1917 ilin sonlarında Cənubi Qafqazın müsəlman partiyalarından ümumi səsvermə yolu ilə Rusiya Məclisi-müəssisanına seçilmiş 14 nəfər nümayəndənin siyahısı seçkilərdə iştirak etmiş partiyaların qazandıqları səslərə müvafiq olaraq genişləndirilərək 44 nəfərə çatdırılmışdı. Cənubi Qafqaz Mərkəzi Müsəlman Komitəsi Azərbaycanda Məclisi-Müəssisan toplamağın mümkün olmadığını nəzərə alaraq bu məsələnin həllini Zaqafqaziya seymində Azərbaycanı təmsil etməkdə görmüşdü. Zaqafqaziya seymi və Zaqafqaziya Cümhuriyyəti Hökuməti öz fəaliyyətinə xitam verdikdə Seymdəki 44 nəfər müsəlman deputat özlərini Azərbaycan Milli Şurası elan etmiş və Azərbaycanın idarəsini öz üzərinə götürmüşdü. Milli Şuranın qəbul etdiyi Azərbaycan Məclisi-Məbusanının (Parlamentinin) təsisi haqqında qanunda göstərilirdi ki, Azərbaycan təkcə azərbaycanlılarla məskun olmadığından, Azərbaycan Milli Şurası ölkədə yaşayan bütün millətləri təmsil edir. Digər tərəfdən, müxtəlif siyasi partiyaların nümayəndələri ilə bərabər, Azərbaycan xalqının müxtəlif təbəqələrinin də Parlamentdə təmsil olunmalarına böyük ehtiyac var.
Mahiyyəti
Milli Şura Azərbaycan Parlamentini 120 nəfərdən ibarət formalaşdırmağı qərara aldı. Göstərilən qanuna əsasən Parlamentə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ərazisində yaşayan xalqların sayı nəzərə alınaraq azərbaycanlılardan 80 nəfər, ermənilərdən 21 nəfər, ruslardan 10 nəfər, yəhudilərdən 1 nəfər, almanlardan 1 nəfər nümayəndə göndərilməli idi. Milli Şuranın qəbul etdiyi qanunda göstərilirdi ki, azlıq təşkil edən millətlərin bütün nümayəndələri yeni nümayəndələr olacaqdır. Müsəlmanlardan isə 44 nəfər Milli Şura üzvü ümumi səsvermə yolu ilə seçildiklərindən yeni Parlamentin tərkibinə üzv daxil edilirlər. Qalan 36 nəfər isə, əlavə nümayəndələr kimi, Azərbaycanın ayrı-ayrı şəhər və qəzalarından göndəriləcəklər. Qanunda sayları az olduğuna görə nümayəndə seçmək səlahiyyətləri olmayan, lakin Cümhuriyyət ərazisindəki digər azsaylı xalqlar arasında nisbətən çoxluq təşkil edən gürcü və polyak milli komitələrinin hərəsindən 1 nümayəndə göndərmələrinə razılıq verilirdi. Bundan əlavə, Parlamentə tərəfindən 3 nəfər, Bakı Neft Sənayeçiləri İttifaqından 2 nəfər nümayəndənin göndərilməsi də nəzərdə tutulurdu. Qanuna qeydlərdə Cümhuriyyət Parlamentində təmsil olunacaq üzvlərin müəyyən edilməsi qaydaları da əksini tapmışdı. Qeydlərə əsasən, Parlamentə daxil olan 44 nəfər Milli Şura üzvündən ölən, istefa verən və ya başqa səbəbdən Parlamentdən çıxan nümayəndənin yerinə onun mənsub olduğu partiyanın digər nümayəndəsi daxil olunurdu. Bələdiyyəsi və milli komitəsi olmayan qəzalardan Parlamentə nümayəndə kənd şuralarının göndərdiyi nümayəndələrin ümumi iclasında seçilirdi.
Erməni, rus və azlıqda qalan digər millətlərdən Parlamentə nümayəndələr həmin millətlərin milli şuraları və ya komitələri tərəfindən göndərilirdi.
Şəhər nümayəndələrinin sənədləri şəhərlərin bələdiyyə rəisi, qəzalardan göndərilənlərinki barışıq məhkəmələrinin sədri və ya onun müavini, azlıqda qalan millətlərdən isə onların Milli Şuralarının sədrləri tərəfindən şəxsən imzalanmış, müvafiq seçki protokolları və imza-möhürlə təsdiq olunmuş mandatla təmin edilməli idi.
Vətəndaşlara müraciətnamə
Parlamentin çağırılması ilə əlaqədar Azərbaycan Milli Şurası adından onun sədri Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin imzası ilə 1918 il noyabrın 29-da Azərbaycan və rus dillərində Bütün Azərbaycan əhalisinə! müraciətnaməsi dərc olunmuşdu. Müraciətnamədə deyilirdi:
 | Vətəndaşlar! Müharibə və inqilab zamanının fövqəladə əhvalını nəzərə alaraq tətil etmiş olan Azərbaycan Şurai-Millisi iqtizai-zaman ilə təkrar Azərbaycanın paytaxtı Bakıda toplandı. Şurai-Millinin ən əvvəl qəbul etdiyi qanun sırf Azərbaycan müsəlmanlarına məxsus olan Şurai-Millini milli bir şəkildən çıxarıb dövləti bir şəkilə salmaq oldu. Bu ayın 19-da qəbul etdiyi qanunnaməyə görə Şurai-Milli dekabrın 3-nə qədər 120 əzalıq bir Məclisi-Məbusan (parlament) halına gələcəkdir. Bu məclisə azlıqda qalan millətlərdən nümayəndələr cəlb olunduğu kimi məmləkətin vilayətlərindən də vəkillər çağırılmışdır. Bu surətlə yığılacaq məbusan irəlidə ümumi intixab üsulu ilə Azərbaycan Məclisi-Müəssisani yığışıncaya qədər yurdumuzun sahibi olacaq,onun müqəddəratını həll, Hökumətini təşkil və mənafeyini müdafiə edəcək... |  |
Həmçinin bax
Mənbə
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin təsis edilməsi haqqında qanun maddəsi.
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin tesis edilmesi haqqinda qanun Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin yaradilmasinin esaslarini temin eden muhum huquqi sened Azarbaycan Milli Surasi terefinden 1918 il noyabrin 19 da qebul edilmisdir Parlamentin acilisi Parlamentin iclasiQerarin qebul edilmesi1918 il iyun ayinin 17 de Gencede oz fealiyyetini dayandirmis Azerbaycan Milli Surasi hemin il noyabrin 16 da Bakida yeniden fealiyyete basladi Cumhuriyyet Hokumetinin sedri Feteli xan Xoyski Suranin iclasinda cixis ederek bildirdi ki Muessisler Meclisini cagirmaq ucun hazirliga vaxt catmadigindan Hokumet bu isi oz ohdesine goturmeyi Milli Suradan xahis edir Milli Suranin 1918 il noyabrin 19 da Mehemmed Emin Resulzadenin sedrliyi ile kecen iclasinda Azerbaycan Meclisi Mebusaninin tesisi haqqinda qanunun layihesi muzakire olundu Suranin muzakireler neticesinde qebul etdiyi qanunda gosterilirdi ki hele 1917 ilin sonlarinda Cenubi Qafqazin muselman partiyalarindan umumi sesverme yolu ile Rusiya Meclisi muessisanina secilmis 14 nefer numayendenin siyahisi seckilerde istirak etmis partiyalarin qazandiqlari seslere muvafiq olaraq genislendirilerek 44 nefere catdirilmisdi Cenubi Qafqaz Merkezi Muselman Komitesi Azerbaycanda Meclisi Muessisan toplamagin mumkun olmadigini nezere alaraq bu meselenin hellini Zaqafqaziya seyminde Azerbaycani temsil etmekde gormusdu Zaqafqaziya seymi ve Zaqafqaziya Cumhuriyyeti Hokumeti oz fealiyyetine xitam verdikde Seymdeki 44 nefer muselman deputat ozlerini Azerbaycan Milli Surasi elan etmis ve Azerbaycanin idaresini oz uzerine goturmusdu Milli Suranin qebul etdiyi Azerbaycan Meclisi Mebusaninin Parlamentinin tesisi haqqinda qanunda gosterilirdi ki Azerbaycan tekce azerbaycanlilarla meskun olmadigindan Azerbaycan Milli Surasi olkede yasayan butun milletleri temsil edir Diger terefden muxtelif siyasi partiyalarin numayendeleri ile beraber Azerbaycan xalqinin muxtelif tebeqelerinin de Parlamentde temsil olunmalarina boyuk ehtiyac var MahiyyetiMilli Sura Azerbaycan Parlamentini 120 neferden ibaret formalasdirmagi qerara aldi Gosterilen qanuna esasen Parlamente Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti erazisinde yasayan xalqlarin sayi nezere alinaraq azerbaycanlilardan 80 nefer ermenilerden 21 nefer ruslardan 10 nefer yehudilerden 1 nefer almanlardan 1 nefer numayende gonderilmeli idi Milli Suranin qebul etdiyi qanunda gosterilirdi ki azliq teskil eden milletlerin butun numayendeleri yeni numayendeler olacaqdir Muselmanlardan ise 44 nefer Milli Sura uzvu umumi sesverme yolu ile secildiklerinden yeni Parlamentin terkibine uzv daxil edilirler Qalan 36 nefer ise elave numayendeler kimi Azerbaycanin ayri ayri seher ve qezalarindan gonderilecekler Qanunda saylari az olduguna gore numayende secmek selahiyyetleri olmayan lakin Cumhuriyyet erazisindeki diger azsayli xalqlar arasinda nisbeten coxluq teskil eden gurcu ve polyak milli komitelerinin heresinden 1 numayende gondermelerine raziliq verilirdi Bundan elave Parlamente terefinden 3 nefer Baki Neft Senayecileri Ittifaqindan 2 nefer numayendenin gonderilmesi de nezerde tutulurdu Qanuna qeydlerde Cumhuriyyet Parlamentinde temsil olunacaq uzvlerin mueyyen edilmesi qaydalari da eksini tapmisdi Qeydlere esasen Parlamente daxil olan 44 nefer Milli Sura uzvunden olen istefa veren ve ya basqa sebebden Parlamentden cixan numayendenin yerine onun mensub oldugu partiyanin diger numayendesi daxil olunurdu Belediyyesi ve milli komitesi olmayan qezalardan Parlamente numayende kend suralarinin gonderdiyi numayendelerin umumi iclasinda secilirdi Ermeni rus ve azliqda qalan diger milletlerden Parlamente numayendeler hemin milletlerin milli suralari ve ya komiteleri terefinden gonderilirdi Seher numayendelerinin senedleri seherlerin belediyye reisi qezalardan gonderilenlerinki barisiq mehkemelerinin sedri ve ya onun muavini azliqda qalan milletlerden ise onlarin Milli Suralarinin sedrleri terefinden sexsen imzalanmis muvafiq secki protokollari ve imza mohurle tesdiq olunmus mandatla temin edilmeli idi Vetendaslara muracietnameParlamentin cagirilmasi ile elaqedar Azerbaycan Milli Surasi adindan onun sedri Mehemmed Emin Resulzadenin imzasi ile 1918 il noyabrin 29 da Azerbaycan ve rus dillerinde Butun Azerbaycan ehalisine muracietnamesi derc olunmusdu Muracietnamede deyilirdi Vetendaslar Muharibe ve inqilab zamaninin fovqelade ehvalini nezere alaraq tetil etmis olan Azerbaycan Surai Millisi iqtizai zaman ile tekrar Azerbaycanin paytaxti Bakida toplandi Surai Millinin en evvel qebul etdiyi qanun sirf Azerbaycan muselmanlarina mexsus olan Surai Millini milli bir sekilden cixarib dovleti bir sekile salmaq oldu Bu ayin 19 da qebul etdiyi qanunnameye gore Surai Milli dekabrin 3 ne qeder 120 ezaliq bir Meclisi Mebusan parlament halina gelecekdir Bu meclise azliqda qalan milletlerden numayendeler celb olundugu kimi memleketin vilayetlerinden de vekiller cagirilmisdir Bu suretle yigilacaq mebusan irelide umumi intixab usulu ile Azerbaycan Meclisi Muessisani yigisincaya qeder yurdumuzun sahibi olacaq onun muqedderatini hell Hokumetini teskil ve menafeyini mudafie edecek Hemcinin baxAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamenti Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin nizamnamesiMenbeAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin tesis edilmesi haqqinda qanun maddesi IstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti 1918 1920 Parlament stenoqrafik hesabatlar c l B 1998 Pasayev A Acilmamis sehifelerin izi ile B 2001 Azepbajdzhanskaya Demokraticheskaya Pecnublika 1918 1920 Zakonodatelnye akty sbornik dokumentov B 1998