Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Qədim dövlətlərimizdəki pullar
Arxeoloji tədqiqatlar nəticəsində, dəfinə və tək şəkildə aşkar edilmiş numizmatik materialların analizi Azərbaycan ərazisində pul dövriyyəsinin e.ə. VII–VI əsrlərdə yaranmasını təsdiq edir. Y. A. Paxomovun fikrincə, Albaniya ərazisində pul dövriyyəsi e.ə. III əsrin əvvəllərində meydana çıxmışdır. Burada dövr edən pullar Makedoniyalı İskəndərin adından Suriya, Mesopotamiya və Kiçik Asiyada zərb edilmiş gümüş draxma və tetradraxmalar olmuşdur. E.ə. III əsrin sonu – II əsrin əvvəllərində Albaniyada pul-əmtəə münasibətlərinin inkişafı ilə əlaqədar olaraq sikkələrə tələbat artdığından yerli zərbxanalar fəaliyyətə başlamışdır. Yerli zərbxanalarda Makedoniyalı İskəndərin sikkələrinə oxşar gümüş sikkələr zərb edilmişdir. Bu sikkələr bədii baxımdan zəif tərtib edilmiş, sikkənin üzərində Makedoniyalı İskəndərin portreti, arxa tərəfində isə Zevsin kobud təsviri verilmişdir. Sonrakı dövrlərdə Albaniyanın pul dövriyyəsində Selevki, Frakiya, Viflniya, Pont, Baktriya, Afina sikkələrindən də istifadə edilmişdir. E.ə. II əsrdən başlayaraq Albaniya ərazisinə pont, arşaki və roma sikkələri də daxil olmağa başlamışdır. 1897-ci ildə Gülüstanda, 1925–1929-cu illərdə Bərdədə, 1933-cü ildə Ordubadda, 1958-ci ildə Xınıslıda, 1964-cü ildə Zəngilanda, 1966-cı ildə Qəbələdə antik dövrə aid gümüş pul dəfinələrinin aşkar edilməsi Albaniyada pul-maliyyə münasibətlərinin yüksək inkişafından xəbər verir. Azərbaycan VII əsrdə ərəb istilasına məruz qaldıqdan sonra Xilafətin pul dövriyyəsinə qatılır. IX–XI əsr Azərbaycan Feodal dövlətlərində, O cümlədən Şirvanşahlar – Məzghidlər, Sacilər, Salarilər, Rəvvadilər, Şəddadilər dövlətlərinin sikkələri, xüsusən də gümüş dirhəmlər nəinki Azərbaycanın daxili bazarının tələbatını ödəyir, hətta Qafqazda Xilafət sikkələri ilə yanaşı bir növ beynəlxalq pul vahidi rolunu da oynayırdı. XV–XVI əsrlərdə Şirvanşah sikkələri – tənqələr bütün Qafqazda ödəniş vasitəsi hesab edilirdi. Ölkənin cənubunda isə bir-birinin ardınca türkdilli sülalələr Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular, Səfəvilər dövləti meydana çıxırdı. Həmin dövlətlər gümüş və qızıl sikkələr kəsirdi. XVI əsrin əvvəlində Səfəvilər dövlətində buraxılan 9,4 qramlıq ağır gümüş sikkələr müəyyən mənada həmin dövlətin iqtisadi gücünə dəlalət edirdi. Gülüstan (1813) və Türkmənçay (1828) müqavilələrinə görə Azərbaycanın şimal hissəsi Rusiyanın tərkibinə keçdikdən sonra xanlıqlara sikkə kəsməyə qadağa qoyuldu. Azərbaycan ümum-Rusiya pul dövriyyəsinə daxil edildi. Azərbaycan ərazisində arxeoloji axtarışlar zamanı aşkar edilən müxtəlif dövrlərə aid pul nümunələri bu gün tarixi irsimiz kimi qorunur.
İlk milli valyutamız
Müsəlman dünyasında ilk demokratik dövlət olan Azərbaycan Cümhuriyyətinin – Azərbaycan Demokratik Respublikasının ilk müstəqil pul emissiyası 1919-cu ilin əvvəlində tədavülə buraxılan 25, 50, 100 və 250 manatlıq əskinaslarla başlayır. Əskinasın üz tərəfində Cümhuriyyət, arxa tərəfində isə rus dilində "Azərbaydjanskaya Respublika" ifadələri, əskinasın nominal dəyəri və buraxıldığı tarix göstərilmişdir.1919–1920-ci illərdə buraxılmış pul vahidlərinin adları Azərbaycan dilində manatla, rus dilində isə rubl ilə verilmişdir. Burada əsas məqsəd uzun illər işlədilən və hələ də dövriyyədə qalan Rusiya pul nişanlarına öyrəşən əhalinin tədricən yeni milli pul vahidinə inamının artırılması idi. Eyni zamanda, Azərbaycan Cümhuriyyətinin bu sahədəki iqtisadi siyasəti milli valyuta – manatın beynəlxalq miqyasda tanınması ilə bağlı olmuşdur. Məhz buna görə də Fransa hökumətinin dəstəyini hiss edərək (qismən də fransız dilinin beynəlxalq dil olduğunu nəzərə alaraq), Cümhuriyyət 500 manatlıq əskinasların üzərində Respublikanın və nominalın adlarını fransız dilində də verməyi lazım bilmişdi.
Sovet dövründəki pul nişanları
Azərbaycanda ikinci pul emissiyası 1920-ci ildə Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının (ASSR) adından dövriyyəyə buraxılmışdır. Bu emissiya çərçivəsində birinci əskinas – 1.000 rubl (böyük format- da), sonra isə 5 (2 variantda), 100 (2 variantda) və 1.000 (kiçik formatda) manatlıq, 1921-ci ildə isə yeni dizaynla dörd yeni nominal – 5.000, 10.000, 25.000 (2 variantda) və 50.000 manatlıq əskinaslar tədavülə buraxılmışdır.1921-ci ildən başlayan iqtisadi böhran nəticəsində 1922-ci ildə 3 yeni əskinas – 100.000 (3 variantda), 250.000 (2 variantda) və 1.000.000 (2 variantda) manatlıq əskinaslar, 1923-cü ilin əvvəlində isə 5.000.000 manat nominallı pul nişanı dövriyyəyə buraxıldı. ASSR-in 1920–23-cü illərdə həyata keçirdiyi emissiyanın əskinaslarının üzərində onların dəyəri Azərbaycan dilində manatla, rusca isə rublla göstərilmişdir. Bütün əskinaslarda dövlət atributlarının elementləri – "aypara və ulduz", "oraq və çəkic" təsvir edilmiş, üzərində buraxdığı tarix əks olunmuşdur. 1923–24-cü illər ərzində Azərbaycan ərazisində Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikasının (ZSFSR) 4 pul emissiyası olmuşdur. Belə ki, 1923-cü ildə Zaqafqaziya rublu dövriyyəyə buraxıldı. 1922–1923-cü illərdə Cənubi Qafqaz respublikalarında güclənən təsərrüfat böhranı və inflyasiya nəticəsində, 1924-cü ilin əvvəlində ZSFSR hökumətinin qərarı ilə tədavülə 25, 50, 75, 100, 250 milyon və 1 milyard rublluq əskinaslar buraxılmışdır. Bu dövrdə ZSFSR-in pul təsərrüfatı dövriyyəyə dünya pul tədavülü tarixində yalnız bir dəfə 10 milyard nominallı əskinas buraxması ilə xarakterikdir. ZSFSR pul vahidləri Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistanda dövriyyədə olmuşdur. Bu üç respublika arasında iqtisadi durum Azərbaycanda yüksək olduğundan Azərbaycan manatı – ZSFSR rublundan dəyərli idi. Zaqafqaziya Federasiyasının bütün 4 emissiyasının əskinaslarının dizaynı eyni tərzdə yerinə yetirilmişdir. Belə ki, əskinasların üz tərəfində mərkəzdə Tiflisdə yerləşən ZSFSR-in Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin binası, arxa tərəfdə isə ulduz içərisində aypara, oraq və çəkic təsvirləri verilmişdir. Bütün əskinasların üzərində buraxıldığı tarix göstərilmişdir. 1 və 10 milyardlıq əskinasların arxa tərəfində qadın təsviri və onun yanında isə taxıl, meyvə və tərəvəz təsvirləri verilmişdir.1923-cü ildə SSRİ Dövlət Bankı yaradıldı və onun Bakı filialı açıldı, bununla da Azərbaycanın bank sistemi Moskvadan idarə olunmağa başlandı. 1936-cı ildə SSRİ-nin qəbul edilmiş Konstitusiyasına əsasən Azərbaycan SSRİ-nin tərkibinə daxil oldu. SSRİ Dövlət Bankının Azərbaycan filialı 1991-ci ilədək fəaliyyət göstərdi və SSRİ məkanında vahid valyuta funksiyasını sovet rublu həyata keçirdi. SSRİ dövründə İttifaqa daxil olan digər respublikalar kimi Azərbaycanda da nağd pul dövriyyəsinin təşkili mərkəzləşdirilmiş qaydada həyata keçirilirdi.1936-cı ildə qəbul edilmiş Konstitusiya aktına görə, Dövlət gerbində 11 respublikanın adının göstərilməsilə əlaqədar olaraq tədavülə buraxılan əskinaslarda dövlətin adı və pulun nominalı 11 dildə göstərilmişdir. Əskinaslar dövriyyədə 1947-ci il pul islahatlarına qədər qalmışdır. Sovet dövründə 3 pul islahatı (1947, 1961, 1991) həyata keçirilmişdir. Sonuncu, 1991-ci ildə həyata keçirilən pul islahatı əhalinin yaddaşlarında "Pavlov islahatı" kimi qalmışdır. O vaxt 50 və 100 rublluq əskinaslar dövriyyədən üç gün müddətində çıxarıldı. SSRİ dövründə ən üzunmüddətli tədavüldə olan pul nişanları 1961-ci il islahatlarından sonra dövriyyəyə buraxılan 1, 3, 5 rubl dəyərində SSRİ Dövlət Xəzinədarlıq biletləri və 10,25,50 və 100 rubl dəyərində SSRİ Dövlət Bankının biletləri olmuşdur. Bununla yanaşı, 1961-ci ildə dövriyyəyə yeni dizaynla 1, 2, 3, 5, 10, 15, 20, 50 qəpik və 1 rubl dəyərində sikkələr buraxılmışdır.
Müstəqilliyin ilk milli pul nişanları
Azərbaycanın XX əsrin sonunda müstəqillik əldə etməsi suveren dövlətin mühüm atributlarından biri sayılan milli valyutanın dövriyyəyə buraxılmasını şərtləndirdi. Belə ki, ölkədə pul tədavülünün yaradılmasının və təşkil edilməsinin əsası, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 11 fevral 1992-ci il tarixli "Azərbaycan Respublikası Milli Bankının yaradılması haqqında" Fərmanı ilə Milli Bankın yaradılması və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 15 iyul 1992-ci il tarixli "Azərbaycan Respublikası milli valyutasının dövriyyəyə buraxılması haqqında" Fərmanına müvafiq olaraq milli valyutanın dövriyyəyə buraxılması ilə qoyulmuşdur. Bununla əlaqədar olaraq, 1992-ci ilin avqustunda 1, 10 və 250 manatlıq əskinaslar, noyabrında 5, 10, 20 və 50 qəpiklik sikkələr, dekabrında 5 manatlıq əskinas, 1993-cü ilin martında isə 50, 100, 500 və 1000 manat nominallı kağız əskinaslar dövriyyəyə buraxıldı. Azərbaycan Respublikasının 1-ci pul emissiyası 1992-ci ildə Fransa Mərkəzi Bankı tərəfindən çap edilmişdir. Yeni dizaynla 1 və 10 manatlıq əskinaslar həmin şirkətdə istehsal olunmuşdur. Milli Bank tərəfindən ölkədə nağd pul dövriyyəsinin nizamlanması, nağd pula olan tələbatın optimallaşdırılması məqsədilə 1994-cü ildə 10.000 manatlıq, 1996-cı ildə isə 50.000 manatlıq əskinaslar çap etdirilərək dövriyyəyə buraxıldı.1994-cü ildə Almaniyada "Giesecke & Devrient" şirkəti tərəfindən istehsal edilən 10.000 manatlıq əskinasın üzərində "Şirvanşahlar" kompleksinin ümumi görünüşü, arxa tərəfində isə ənənəvi olaraq milli ornamentlə haşiyələnmiş çərçivədə həm rəqəmlə, həm də söz ilə nominal verilmişdir. İngiltərənin "De La Rue" şirkəti tərəfindən çap edilən 50.000 manat dəyərində əskinaslar 1996-cı ildən dövriyyəyə buraxılmış və bu pul vahidinin üzərində orijinal üslubda Naxçıvanda olan memarlıq abidəsi – "Mömünə Xatun türbəsi", arxa hissəsində isə ənənəvi olaraq milli ornamentlə haşiyələnmiş çərçivədə nominalın dəyəri həm rəqəmlə, həm də sözlə verilmişdir. İngiltərədə 2001-ci ildə "De La Rue" şirkəti tərəfindən yeni dizaynla 1000 manat dəyərində əskinas buraxılmışdır. Bu əskinas Azərbaycanda neftin çıxarılması və istehsal edilməsinə həsr edilmişdir. Əskinasın dizaynında ənənəvi çərçivələr və ornamentlər istifadə edilmişdir.
Yeni pul nişanlarının dövriyyəyə buraxılması
Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən 7 fevral 2005-ci il tarixdə "Azərbaycan Respublikasında pul nişanlarının nominal dəyərinin və qiymətlər miqyasının dəyişdirilməsi (denominasiyası) haqqında" Fərman imzalanmışdır. Fərmana uyğun olaraq, 2006-cı il yanvarın 1-dən etibarən yeni manata keçidlə əlaqədar 1 yeni manat AZN 5000 köhnə AZM-ə bərabər tutuldu. AZM və AZN-in birgə 1 il ərzində – 2006-cı ildə dövriyyədə oldu və yalnız 2007-ci il yanvarın 1-dən isə yeni manata tam keçid təmin edildi. Lakin AZM-lərin AZN-lərə dəyişdirilməsi prosesinə heç bir məhdudiyyət qoyulmadı və hazırda da bu proses xırda həcmdə olsa da davam etməkdədir. Dövriyyəyə buraxılan yeni manat 1, 5, 10, 20, 50, 100 ekvivalentində olan əskinaslar və 1, 3, 5, 10, 20, 50 metal pul nişanlarından ibarət oldu. Denominasiya prosesində tədavülə yeni nəsil pul nişanlarının buraxılmasının əsas məqsədi manatın nominal məzənnəsinin dünyanın aparıcı valyutalarının məzənnələrinə uyğun formalaşdırmaq, milli pul nişanları dizaynını, mühafizəsini, nominal strukturunu beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırmaq, məzənnə və qiymətlər miqyasını optimallaşdırmaq, uçot və hesablaşma sistemini sadələşdirməkdən ibarət idi. Bununla yanaşı, yeni nəsil pul nişanlarına keçid pul nişanlarında milli və tarixçilik ənənələrinin daha qabarıq ifadə edilməsini, ölkədə pul dövriyyəsini yaxşılaşdırılmasını, o cümlədən nağd pulun istehsalı, daşınması, saxlanması və emalı ilə bağlı dövlət xərclərinə qənaət edilməsini təmin etdi. Azərbaycanın yeni nəsil əskinas və sikkələrinin dizaynları vahid konsepsiya əsasında hazırlanmışdır. Yeni pulların dizayn mövzusu "Müstəqil Azərbaycan" müəyyən edilmişdir
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Qedim dovletlerimizdeki pullarMakedoniyali Isgenderin adina kesilmis demir pul Arxeoloji tedqiqatlar neticesinde define ve tek sekilde askar edilmis numizmatik materiallarin analizi Azerbaycan erazisinde pul dovriyyesinin e e VII VI esrlerde yaranmasini tesdiq edir Y A Paxomovun fikrince Albaniya erazisinde pul dovriyyesi e e III esrin evvellerinde meydana cixmisdir Burada dovr eden pullar Makedoniyali Iskenderin adindan Suriya Mesopotamiya ve Kicik Asiyada zerb edilmis gumus draxma ve tetradraxmalar olmusdur E e III esrin sonu II esrin evvellerinde Albaniyada pul emtee munasibetlerinin inkisafi ile elaqedar olaraq sikkelere telebat artdigindan yerli zerbxanalar fealiyyete baslamisdir Yerli zerbxanalarda Makedoniyali Iskenderin sikkelerine oxsar gumus sikkeler zerb edilmisdir Bu sikkeler bedii baximdan zeif tertib edilmis sikkenin uzerinde Makedoniyali Iskenderin portreti arxa terefinde ise Zevsin kobud tesviri verilmisdir Sonraki dovrlerde Albaniyanin pul dovriyyesinde Selevki Frakiya Viflniya Pont Baktriya Afina sikkelerinden de istifade edilmisdir E e II esrden baslayaraq Albaniya erazisine pont arsaki ve roma sikkeleri de daxil olmaga baslamisdir 1897 ci ilde Gulustanda 1925 1929 cu illerde Berdede 1933 cu ilde Ordubadda 1958 ci ilde Xinislida 1964 cu ilde Zengilanda 1966 ci ilde Qebelede antik dovre aid gumus pul definelerinin askar edilmesi Albaniyada pul maliyye munasibetlerinin yuksek inkisafindan xeber verir Azerbaycan VII esrde ereb istilasina meruz qaldiqdan sonra Xilafetin pul dovriyyesine qatilir IX XI esr Azerbaycan Feodal dovletlerinde O cumleden Sirvansahlar Mezghidler Saciler Salariler Revvadiler Seddadiler dovletlerinin sikkeleri xususen de gumus dirhemler neinki Azerbaycanin daxili bazarinin telebatini odeyir hetta Qafqazda Xilafet sikkeleri ile yanasi bir nov beynelxalq pul vahidi rolunu da oynayirdi XV XVI esrlerde Sirvansah sikkeleri tenqeler butun Qafqazda odenis vasitesi hesab edilirdi Olkenin cenubunda ise bir birinin ardinca turkdilli sulaleler Qaraqoyunlular Agqoyunlular Sefeviler dovleti meydana cixirdi Hemin dovletler gumus ve qizil sikkeler kesirdi XVI esrin evvelinde Sefeviler dovletinde buraxilan 9 4 qramliq agir gumus sikkeler mueyyen menada hemin dovletin iqtisadi gucune delalet edirdi Gulustan 1813 ve Turkmencay 1828 muqavilelerine gore Azerbaycanin simal hissesi Rusiyanin terkibine kecdikden sonra xanliqlara sikke kesmeye qadaga qoyuldu Azerbaycan umum Rusiya pul dovriyyesine daxil edildi Azerbaycan erazisinde arxeoloji axtarislar zamani askar edilen muxtelif dovrlere aid pul numuneleri bu gun tarixi irsimiz kimi qorunur Azerbaycan Xalq Cumhurriyetinin manat pul vahidi 1920 Ilk milli valyutamizMuselman dunyasinda ilk demokratik dovlet olan Azerbaycan Cumhuriyyetinin Azerbaycan Demokratik Respublikasinin ilk musteqil pul emissiyasi 1919 cu ilin evvelinde tedavule buraxilan 25 50 100 ve 250 manatliq eskinaslarla baslayir Eskinasin uz terefinde Cumhuriyyet arxa terefinde ise rus dilinde Azerbaydjanskaya Respublika ifadeleri eskinasin nominal deyeri ve buraxildigi tarix gosterilmisdir 1919 1920 ci illerde buraxilmis pul vahidlerinin adlari Azerbaycan dilinde manatla rus dilinde ise rubl ile verilmisdir Burada esas meqsed uzun iller isledilen ve hele de dovriyyede qalan Rusiya pul nisanlarina oyresen ehalinin tedricen yeni milli pul vahidine inaminin artirilmasi idi Eyni zamanda Azerbaycan Cumhuriyyetinin bu sahedeki iqtisadi siyaseti milli valyuta manatin beynelxalq miqyasda taninmasi ile bagli olmusdur Mehz buna gore de Fransa hokumetinin desteyini hiss ederek qismen de fransiz dilinin beynelxalq dil oldugunu nezere alaraq Cumhuriyyet 500 manatliq eskinaslarin uzerinde Respublikanin ve nominalin adlarini fransiz dilinde de vermeyi lazim bilmisdi 5 000 000 rubl 1923 Sovet dovrundeki pul nisanlari100 000 000 rubl 91924 Azerbaycanda ikinci pul emissiyasi 1920 ci ilde Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasinin ASSR adindan dovriyyeye buraxilmisdir Bu emissiya cercivesinde birinci eskinas 1 000 rubl boyuk format da sonra ise 5 2 variantda 100 2 variantda ve 1 000 kicik formatda manatliq 1921 ci ilde ise yeni dizaynla dord yeni nominal 5 000 10 000 25 000 2 variantda ve 50 000 manatliq eskinaslar tedavule buraxilmisdir 1921 ci ilden baslayan iqtisadi bohran neticesinde 1922 ci ilde 3 yeni eskinas 100 000 3 variantda 250 000 2 variantda ve 1 000 000 2 variantda manatliq eskinaslar 1923 cu ilin evvelinde ise 5 000 000 manat nominalli pul nisani dovriyyeye buraxildi ASSR in 1920 23 cu illerde heyata kecirdiyi emissiyanin eskinaslarinin uzerinde onlarin deyeri Azerbaycan dilinde manatla rusca ise rublla gosterilmisdir Butun eskinaslarda dovlet atributlarinin elementleri aypara ve ulduz oraq ve cekic tesvir edilmis uzerinde buraxdigi tarix eks olunmusdur 1923 24 cu iller erzinde Azerbaycan erazisinde Zaqafqaziya Sovet Federativ Sosialist Respublikasinin ZSFSR 4 pul emissiyasi olmusdur Bele ki 1923 cu ilde Zaqafqaziya rublu dovriyyeye buraxildi 1922 1923 cu illerde Cenubi Qafqaz respublikalarinda guclenen teserrufat bohrani ve inflyasiya neticesinde 1924 cu ilin evvelinde ZSFSR hokumetinin qerari ile tedavule 25 50 75 100 250 milyon ve 1 milyard rublluq eskinaslar buraxilmisdir Bu dovrde ZSFSR in pul teserrufati dovriyyeye dunya pul tedavulu tarixinde yalniz bir defe 10 milyard nominalli eskinas buraxmasi ile xarakterikdir ZSFSR pul vahidleri Azerbaycan Gurcustan ve Ermenistanda dovriyyede olmusdur Bu uc respublika arasinda iqtisadi durum Azerbaycanda yuksek oldugundan Azerbaycan manati ZSFSR rublundan deyerli idi Zaqafqaziya Federasiyasinin butun 4 emissiyasinin eskinaslarinin dizayni eyni terzde yerine yetirilmisdir Bele ki eskinaslarin uz terefinde merkezde Tiflisde yerlesen ZSFSR in Merkezi Icraiyye Komitesinin binasi arxa terefde ise ulduz icerisinde aypara oraq ve cekic tesvirleri verilmisdir Butun eskinaslarin uzerinde buraxildigi tarix gosterilmisdir 1 ve 10 milyardliq eskinaslarin arxa terefinde qadin tesviri ve onun yaninda ise taxil meyve ve terevez tesvirleri verilmisdir 1923 cu ilde SSRI Dovlet Banki yaradildi ve onun Baki filiali acildi bununla da Azerbaycanin bank sistemi Moskvadan idare olunmaga baslandi 1936 ci ilde SSRI nin qebul edilmis Konstitusiyasina esasen Azerbaycan SSRI nin terkibine daxil oldu SSRI Dovlet Bankinin Azerbaycan filiali 1991 ci iledek fealiyyet gosterdi ve SSRI mekaninda vahid valyuta funksiyasini sovet rublu heyata kecirdi SSRI dovrunde Ittifaqa daxil olan diger respublikalar kimi Azerbaycanda da nagd pul dovriyyesinin teskili merkezlesdirilmis qaydada heyata kecirilirdi 1936 ci ilde qebul edilmis Konstitusiya aktina gore Dovlet gerbinde 11 respublikanin adinin gosterilmesile elaqedar olaraq tedavule buraxilan eskinaslarda dovletin adi ve pulun nominali 11 dilde gosterilmisdir Eskinaslar dovriyyede 1947 ci il pul islahatlarina qeder qalmisdir Sovet dovrunde 3 pul islahati 1947 1961 1991 heyata kecirilmisdir Sonuncu 1991 ci ilde heyata kecirilen pul islahati ehalinin yaddaslarinda Pavlov islahati kimi qalmisdir O vaxt 50 ve 100 rublluq eskinaslar dovriyyeden uc gun muddetinde cixarildi SSRI dovrunde en uzunmuddetli tedavulde olan pul nisanlari 1961 ci il islahatlarindan sonra dovriyyeye buraxilan 1 3 5 rubl deyerinde SSRI Dovlet Xezinedarliq biletleri ve 10 25 50 ve 100 rubl deyerinde SSRI Dovlet Bankinin biletleri olmusdur Bununla yanasi 1961 ci ilde dovriyyeye yeni dizaynla 1 2 3 5 10 15 20 50 qepik ve 1 rubl deyerinde sikkeler buraxilmisdir 500 AZM 1993 Musteqilliyin ilk milli pul nisanlariAzerbaycanin XX esrin sonunda musteqillik elde etmesi suveren dovletin muhum atributlarindan biri sayilan milli valyutanin dovriyyeye buraxilmasini sertlendirdi Bele ki olkede pul tedavulunun yaradilmasinin ve teskil edilmesinin esasi Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 11 fevral 1992 ci il tarixli Azerbaycan Respublikasi Milli Bankinin yaradilmasi haqqinda Fermani ile Milli Bankin yaradilmasi ve Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 15 iyul 1992 ci il tarixli Azerbaycan Respublikasi milli valyutasinin dovriyyeye buraxilmasi haqqinda Fermanina muvafiq olaraq milli valyutanin dovriyyeye buraxilmasi ile qoyulmusdur Bununla elaqedar olaraq 1992 ci ilin avqustunda 1 10 ve 250 manatliq eskinaslar noyabrinda 5 10 20 ve 50 qepiklik sikkeler dekabrinda 5 manatliq eskinas 1993 cu ilin martinda ise 50 100 500 ve 1000 manat nominalli kagiz eskinaslar dovriyyeye buraxildi Azerbaycan Respublikasinin 1 ci pul emissiyasi 1992 ci ilde Fransa Merkezi Banki terefinden cap edilmisdir Yeni dizaynla 1 ve 10 manatliq eskinaslar hemin sirketde istehsal olunmusdur Milli Bank terefinden olkede nagd pul dovriyyesinin nizamlanmasi nagd pula olan telebatin optimallasdirilmasi meqsedile 1994 cu ilde 10 000 manatliq 1996 ci ilde ise 50 000 manatliq eskinaslar cap etdirilerek dovriyyeye buraxildi 1994 cu ilde Almaniyada Giesecke amp Devrient sirketi terefinden istehsal edilen 10 000 manatliq eskinasin uzerinde Sirvansahlar kompleksinin umumi gorunusu arxa terefinde ise enenevi olaraq milli ornamentle hasiyelenmis cercivede hem reqemle hem de soz ile nominal verilmisdir Ingilterenin De La Rue sirketi terefinden cap edilen 50 000 manat deyerinde eskinaslar 1996 ci ilden dovriyyeye buraxilmis ve bu pul vahidinin uzerinde orijinal uslubda Naxcivanda olan memarliq abidesi Momune Xatun turbesi arxa hissesinde ise enenevi olaraq milli ornamentle hasiyelenmis cercivede nominalin deyeri hem reqemle hem de sozle verilmisdir Ingilterede 2001 ci ilde De La Rue sirketi terefinden yeni dizaynla 1000 manat deyerinde eskinas buraxilmisdir Bu eskinas Azerbaycanda neftin cixarilmasi ve istehsal edilmesine hesr edilmisdir Eskinasin dizayninda enenevi cerciveler ve ornamentler istifade edilmisdir Yeni pul nisanlarinin dovriyyeye buraxilmasi100 AZN 2006 Azerbaycan Respublikasi Prezidenti terefinden 7 fevral 2005 ci il tarixde Azerbaycan Respublikasinda pul nisanlarinin nominal deyerinin ve qiymetler miqyasinin deyisdirilmesi denominasiyasi haqqinda Ferman imzalanmisdir Fermana uygun olaraq 2006 ci il yanvarin 1 den etibaren yeni manata kecidle elaqedar 1 yeni manat AZN 5000 kohne AZM e beraber tutuldu AZM ve AZN in birge 1 il erzinde 2006 ci ilde dovriyyede oldu ve yalniz 2007 ci il yanvarin 1 den ise yeni manata tam kecid temin edildi Lakin AZM lerin AZN lere deyisdirilmesi prosesine hec bir mehdudiyyet qoyulmadi ve hazirda da bu proses xirda hecmde olsa da davam etmekdedir Dovriyyeye buraxilan yeni manat 1 5 10 20 50 100 ekvivalentinde olan eskinaslar ve 1 3 5 10 20 50 metal pul nisanlarindan ibaret oldu Denominasiya prosesinde tedavule yeni nesil pul nisanlarinin buraxilmasinin esas meqsedi manatin nominal mezennesinin dunyanin aparici valyutalarinin mezennelerine uygun formalasdirmaq milli pul nisanlari dizaynini muhafizesini nominal strukturunu beynelxalq standartlara uygunlasdirmaq mezenne ve qiymetler miqyasini optimallasdirmaq ucot ve hesablasma sistemini sadelesdirmekden ibaret idi Bununla yanasi yeni nesil pul nisanlarina kecid pul nisanlarinda milli ve tarixcilik enenelerinin daha qabariq ifade edilmesini olkede pul dovriyyesini yaxsilasdirilmasini o cumleden nagd pulun istehsali dasinmasi saxlanmasi ve emali ile bagli dovlet xerclerine qenaet edilmesini temin etdi Azerbaycanin yeni nesil eskinas ve sikkelerinin dizaynlari vahid konsepsiya esasinda hazirlanmisdir Yeni pullarin dizayn movzusu Musteqil Azerbaycan mueyyen edilmisdir