Ayşa Kandiça bəzi əsərlərdə Qandisa kimi qeyd edilmişdir yer alan qadın mifoloji fiqur Kandiça bəzi folklor personajları

Ayşa Kandiça (, bəzi əsərlərdə Qandisa kimi qeyd edilmişdir) — yer alan qadın mifoloji fiqur. Kandiça bəzi folklor personajları kimi cinlərə bənzəsə də, fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Adətən, cavan, gözəl bir qadın kimi təsvir edilir, lakin ayaqları keçi və ya dəvə kimi dırnaqlı heyvanlara bənzəyir. Mərakeşin müxtəlif bölgələrində Ayşa Kandiçanın təsvirləri fərqlənsə də, ümumiyyətlə su mənbələrinin yaxınlığında yaşadığına inanılır. O, gözəlliyindən istifadə edərək yerli kişiləri valeh edir, sonra isə onları dəli edir və ya öldürür.

Mənşəyi

Ayşa Kandiçanın adının "şərq mənşəli" olduğunu iddia edərək onu qədim Kənan dinindəki Qeteş ilə eyniləşdirirdi. Qeteşi "məbəd fahişəsi" kimi təsvir edən Vestermark, onu Astarte kultu ilə əlaqələndirmişdi. O, Ayşa Kandiçanın Finikiya koloniyalarının Şimali Afrikaya köçü zamanı gətirildiyini və daha sonra İslam inanclarına uyğunlaşdırıldığını düşünürdü. Vestermark həmçinin Ayşa Kandiçanın kişi yoldaşı Hammu Qayyunun Kartaca tanrısı Hammondan ilhamlandığını irəli sürürdü.

Lakin müasir araşdırmalar bu nəzəriyyələri köhnəlmiş hesab edir, çünki Qeteşin "müqəddəs fahişə" olması ilə bağlı heç bir sübut yoxdur. O, böyük ehtimalla Misirdə inkişaf etmiş bir tanrıça idi və Kənan və ya Suriya ilahələri arasında birbaşa qarşılığı olmamışdır. Astarte isə müxtəlif dövrlərdə və bölgələrdə müharibə, ovçuluq, kral hakimiyyəti, şəfa və digər sahələrlə əlaqələndirilmiş, lakin Vestermarkın iddia etdiyi kimi məhsuldarlıq ilahəsi kimi qəbul edilməmişdir.

Başqa bir nəzəriyyəyə görə, "Qandiça" (قنديشة) adı "Qirtaciya" (قرطاجية) sözündən yaranmışdır ki, bu da ərəb dilində "Kartacalı" mənasını verir.

Daha yeni bir nəzəriyyəyə əsasən, Ayşa Kandiça real bir tarixi şəxsiyyət olmuşdur. O, əl-Cədidə şəhərində yaşayan bir "qrafinya" (contessa) idi və Portuqaliyalılara qarşı mübarizə aparmışdır. O, əsgərləri cəlb edərək onları tələyə salırdı ki, bu zaman Mərakeş döyüşçüləri onları öldürürdü. İnanca görə, Ayşa Kandiçanın əri öldürüldükdən sonra o, müstəmləkəçiliyə qarşı mübarizəyə başlamışdı. O qədər çox kişini aldadaraq məhv etmişdi ki, əsgərlər ondan qorxmağa başlamış və yerli əhali onun fövqəltəbii güclərə malik olduğuna inanmışdı.

Xüsusiyyətləri

Ayşa Kandiçanın yaşadığı yerin su mənbəyinin yaxınlığında olduğuna dair demək olar ki, bütün inanclarda ümumi razılıq var.

Tangerdə onun dənizdə yaşadığına inanılır.
Tetuanda onun Martil çayında yaşadığı düşünülür.
Fəs şəhərində onun drenaj kanallarında yaşadığı iddia edilir.
Beni Ahsen qəbiləsi onun Sebu çayında yaşadığına inanır.

Ən geniş yayılmış inanc odur ki, o, gənc kişiləri cazibədarlığı ilə ovsunlayır. Bəzi inanclara görə, onların həyat yoldaşı kimi görünərək aldatmağa çalışır.

Beni Ahsen xalqı inanır ki, Ayşa Kandiça polad bıçaqlardan və iynələrdən qorxur. Onların inanclarına əsasən, onun bir əri və ya kişi yoldaşı var – Hammu Qayyu. Mərakeşin cənub bölgələrində, xüsusilə Dukkala bölgəsində isə o, "Xaraca" adı ilə tanınır. Buffi sufi təriqətinin inanclarına görə, Ayşa Kandiça bir neçə "Ayşa" adlı qadın cindən yalnız biridir. Buffilər düşünür ki:

O, qara paltar geyinir.
Dəvə ayaqlarına malikdir.
Hamilə qadınlar onu görəndə düşük edir.
O, bir insanın bədənini ələ keçirəndə həmin insan heyvan kimi böyürür və ya hürür.

Başqa bölgələrdə Ayşa Kandiça ilə eyniləşdirilən bəzi adlar Buffilər tərəfindən ayrı varlıqlar kimi qəbul edilir, məsələn:

"Acılı Ayşa" (ʿayša s-sudaniya)
"Dəniz Ayşası" (ʿayša l-bəḥriya)

Ayşa Kandiçanın qəbri yoxdur, onun ruhu sərbəst dolaşır. İnsanlar inanırlar ki, onu ziyarət edən hər kəs onun bərəkətindən faydalana bilər.

Populyar mədəniyyətdə

Ayşa Kandiça Mərakeşin kitablarında, filmlərində və musiqilərində də yer alıb.

Onun haqqında Qnava musiqi janrında yazılmış "Lalla Ayşa" adlı mahnı mövcuddur.
Fransız qorxu filmi "Kandişa" bu mifoloji fiqurdan ilhamlanaraq çəkilmişdir.

İstinadlar

Lurker, Manfred. Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons. Routledge. 1987. 293. ISBN .
Westermarck, Edward. Ritual and belief in Morocco. 1. London: Macmillan and Co. 1926. 392–396.
Pereda Roig, Carlos. Festividades, costumbres, creencias y tradiciones de la región de Chauen. Instituto Cervantes de Tánger. 2016. 1–8. 2018-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-25.
"Kandisha's Tense Creature Feature Brings Moroccan Djinn to Life". pastemagazine.com (ingilis). 2021-07-21. 2021-11-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.
Ch. Zivie-Choche, Foreign Deities in Egypt Arxiv surəti 7 noyabr 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında [in:] J. Dieleman, W. Wendrich (eds.), UCLA Encyclopedia of Egyptology, 2011, p. 5-6
I. Cornelius, Qudshu Arxiv surəti 24 iyun 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında, Iconography of Deities and Demons in the Ancient Near East Arxiv surəti 1 aprel 2022 tarixindən (Wayback Machine) saytında, p. 4
R. Schmitt, Astarte, Mistress of Horses, Lady of the Chariot: The Warrior Aspect of Astarte Arxiv surəti 7 noyabr 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında, Die Welt des Orients 43, 2013, p. 213-225
Douider, Samira. "Deux mythes féminins du Maghreb : la Kahina et Aïcha Kandicha". Recherches & Travaux (81). 2012-12-30: 75–81. doi:10.4000/recherchestravaux.547. ISSN 0151-1874. 2015-11-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-26.
"Aicha Kandicha, la légende et le démon". Zamane. 2018-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-26.
"[Halloween Special🎃] Aicha Kandicha: A Myth or a Reality?". MyTindy (ingilis). 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.
"8 mars : Portrait de Aicha Kandicha, le mythe féminin, entre fascination et diabolisation". Hespress Français (fransız). 2020-03-07. 2021-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.
Yousry, Omar. "6 Mysterious Mythical Creatures From The Middle East". Scoop Empire (ingilis). 2022-06-13. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.
Maʻrūf, Muḥammad. Jinn Eviction as a Discourse of Power: A Multidisciplinary Approach to Modern Moroccan Magical Beliefs and Practices. Brill. 2007. 106–107. ISBN ..
"للا عيشة.. حيثُ تحوم أساطير الشعوذة وتسكن "أرواح البركة"". Hespress - هسبريس جريدة إلكترونية مغربية (ərəb). 2014-11-04. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.
""Lady Aicha" : Dans le désert marocain, le musicien Bantunani à la conquête de Aicha Kendisha". Hespress Français (fransız). 2021-07-08. İstifadə tarixi: 2022-10-21.
"The directors of Inside put their spin on Candyman in slasher Kandisha". The A.V. Club (ingilis). 2021-07-22. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.
Shawhan, Jason. "An Instant Sleepover Classic, Another Fear Street Installment and More, Now Available to Stream". Nashville Scene (ingilis). 22 July 2021. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.

[lurker1987-1] Lurker, Manfred. Dictionary of Gods and Goddesses, Devils and Demons. Routledge. 1987. 293. ISBN .

[westermarck1926-2] Westermarck, Edward. Ritual and belief in Morocco. 1. London: Macmillan and Co. 1926. 392–396.

[pereda2016-3] Pereda Roig, Carlos. Festividades, costumbres, creencias y tradiciones de la región de Chauen. Instituto Cervantes de Tánger. 2016. 1–8. 2018-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-02-25.

[4] "Kandisha's Tense Creature Feature Brings Moroccan Djinn to Life". pastemagazine.com (ingilis). 2021-07-21. 2021-11-08 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.

[5] Ch. Zivie-Choche, Foreign Deities in Egypt Arxiv surəti 7 noyabr 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında [in:] J. Dieleman, W. Wendrich (eds.), UCLA Encyclopedia of Egyptology, 2011, p. 5-6

[6] I. Cornelius, Qudshu Arxiv surəti 24 iyun 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında, Iconography of Deities and Demons in the Ancient Near East Arxiv surəti 1 aprel 2022 tarixindən (Wayback Machine) saytında, p. 4

[7] R. Schmitt, Astarte, Mistress of Horses, Lady of the Chariot: The Warrior Aspect of Astarte Arxiv surəti 7 noyabr 2021 tarixindən (Wayback Machine) saytında, Die Welt des Orients 43, 2013, p. 213-225

[douider2012-8] Douider, Samira. "Deux mythes féminins du Maghreb : la Kahina et Aïcha Kandicha". Recherches & Travaux (81). 2012-12-30: 75–81. doi:10.4000/recherchestravaux.547. ISSN 0151-1874. 2015-11-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-26.

[zamane-9] "Aicha Kandicha, la légende et le démon". Zamane. 2018-09-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-11-26.

[10] "[Halloween Special🎃] Aicha Kandicha: A Myth or a Reality?". MyTindy (ingilis). 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.

[11] "8 mars : Portrait de Aicha Kandicha, le mythe féminin, entre fascination et diabolisation". Hespress Français (fransız). 2020-03-07. 2021-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.

[12] Yousry, Omar. "6 Mysterious Mythical Creatures From The Middle East". Scoop Empire (ingilis). 2022-06-13. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.

[maruf2007-13] Maʻrūf, Muḥammad. Jinn Eviction as a Discourse of Power: A Multidisciplinary Approach to Modern Moroccan Magical Beliefs and Practices. Brill. 2007. 106–107. ISBN ..

[14] "للا عيشة.. حيثُ تحوم أساطير الشعوذة وتسكن "أرواح البركة"". Hespress - هسبريس جريدة إلكترونية مغربية (ərəb). 2014-11-04. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.

[15] ""Lady Aicha" : Dans le désert marocain, le musicien Bantunani à la conquête de Aicha Kendisha". Hespress Français (fransız). 2021-07-08. İstifadə tarixi: 2022-10-21.

[16] "The directors of Inside put their spin on Candyman in slasher Kandisha". The A.V. Club (ingilis). 2021-07-22. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.

[17] Shawhan, Jason. "An Instant Sleepover Classic, Another Fear Street Installment and More, Now Available to Stream". Nashville Scene (ingilis). 22 July 2021. 2022-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-21.