Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Axsikənd — müasir Özbəkistanın Namanqan vilayətində, Sırdərya çayının sahilində şəhər xarabalığı.
| Axsikənd | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Fərqanə böləsində bugünkü Namanqanın 17 km. cənub-qərbində, Kasan-say suyunun Sırdərya ilə birləşdiyi nöqtədə yerləşən Axsikəndə (vəya Axsikət) dair ən qədim qeydlərə Çin qaynaqlarında rastlanır. Şəhərin miladi III–VII əsrlər arasında yerli bir sülalənin idarəsində Fərqanənın paytaxtı olduğu bilinir. Axsikəndə aparılan arxeoloji qazıntılarda tapılan ən qədim materialın Göytürk keramikası olmasından, burda polad istehsalının olmasından., 627–649-cu illər arasında Göytürk xakan soyundan Kan Bağaturun Fərqanənı alıb şimaldakı Kasanı paytaxt edərək Axsikəndə hakim olduğu təxmin edilir.
726-cı ildə Fərqanəyə gedən bir Çinli səyyah, İslam dininin Türkistanda yayılmağa başladığı o dönəmdə Axsikəndən bir İslam şəhəri olaraq söz edir bax., fəqət Fərqanənın böyük bölümü, daha üç əsr əski mədəniyyətinə sadiq qalmışdır. X əsrin əvvəllərində Qaşğarda Abdülkərim Satuk Buğra xanın İslamiyəti qəbul edincə əmisiylə savaşmaq məcburiyyətində qalmasına görə "Fərqanə qaziləri"ndən yardım istəyində olduğu bilinir. X əsrdə Fərqanədə yer alan iki İslami mərkəzdən biri Axsikənd, digəri yenə bir Türk sülaləsinin idarəsində olan daha şərqdəki Özkənd idi. Qaraxanlılar Fərqanə üzərindən qərbə irəliləyərək qısa müddətdə Türkistanın İslamiyəti qəbul etmiş olan hissələrini ələ keçirdilər və bir müddət sonra da Özkəndi paytaxt və bir mədəniyyət mərkəzi halına gətirdilər. 943-cü və 985-ci il tarixlərində Axsikəndə gedən İbn Hövqəl və Məqdisi, şəhəri ehtimalən xaqani Türk (Qaraxanlı) dövrünə yaxın bir zamanda, yəni hələ Fərqanənın paytaxtı ikən gördülər. Qaraxanlılar dövründə Axsikənd, Şaş çayının (Siridərya) şimal sahilində, dağlarla çöl arasındakı ağaclıq bir vahə içində, daxili və xarici şəhərdən (mədinə və rabaz) təşəkkül edən çift divarlı və dörd qapılı məmur bir şəhərdi. İdari məqam iç şəhər divarları içində, Siridərya çayıına baxan bir uçurumun üstündə olan çox müstəhkəm qalada idi. Cami-məscid ətrafında böyük imarətlər mövcuddu; evlər də taxta və palçıqdandı. Çaydan gətirilən sular küçələrdə arxlar içində axır və hovuzlarda toplanırdı. Qazıntılarda Xaqani dövrünə aid böyük bir hamamın qalıntıları tapılmışdır. Axsikəndə Xaqani dönəminə aid arxeoloji material çox zəngindir və bu durum şəhərin o dövrdə, İpək yolu üzərində önəmli bir karvan mərhələsi və bir mədəniyyət-sənət mərkəzi olduğunu göstərməkdədir. XI–XII əsrdə Axsikəndə Xaqani hökmdarlarının sikkələri də zərb olunurdu. Yenə bu dövrdə, daşıdıqları Axsikəti nisbəsindən bu şəhərli olduqları anlaşılan hədis, lüğət və tarix alimləri ilə mütəsəvviflər də yetişmişdir.
Qaraxitay və Monqol istilaları sırasındakı savaşlarda zərər gördüyü anlaşılan Axsikənd, 1218-ci ildə Monqol hakimiyyətinə keçdi. Qaraxitay və Monqol dövründə Türkistanda qədim dinlərin canlanması ilə Axsikənd İslami elm mərkəzi olma vəsfini itirmiş kimi görünür. Teymurlulardan Ömər Şeyx mirzə, Fərqanə hökmdarı ikən Axsikəndi paytaxt etmiş və 1494-cü ildə orada ölmüşdür. Axsikəndə atasının yerinə taxta əyləşən Hindistan fatehi Babur, xatirələrində şəhəri bugünkü xarabaya bənzər şəkildə anlatmakdadır. Babur zamanında bir dərəcəyə qədər ayaqda qalan Axsikəndin, qonşu Namanqanın böyüməsiylə getdikcə tərk edildiyi anlaşılır.
Ədəbiyyat
- W. Barthold, "Ahsiket", İA, I, 226.
- Babur, Vəkayi (trc. və nşr. Rəşit Rahməti Arat), Ankara 1943, I.
İstinadlar
- "В России впервые нашли саблю из среднеазиатской тигельной стали". 2018-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-11-14.
- W. Fuchs, s. 452
- Eməl Esin, İslamiyəttən Öncəki Türk Kültür Tarihi və İslama Giriş, İstanbul 1978, s. 232.
- İbn Hövkəl, Kitabi Śûrətil-arż, Qahirə, ts., s. 420.
- Məqdisi, Aĥsənüt-təķāsim, s. 271
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Axsikend muasir Ozbekistanin Namanqan vilayetinde Sirderya cayinin sahilinde seher xarabaligi Axsikend40 53 11 sm e 71 27 02 s u Olke OzbekistanXeriteni goster gizle Axsikend Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiFerqane bolesinde bugunku Namanqanin 17 km cenub qerbinde Kasan say suyunun Sirderya ile birlesdiyi noqtede yerlesen Axsikende veya Axsiket dair en qedim qeydlere Cin qaynaqlarinda rastlanir Seherin miladi III VII esrler arasinda yerli bir sulalenin idaresinde Ferqanenin paytaxti oldugu bilinir Axsikende aparilan arxeoloji qazintilarda tapilan en qedim materialin Goyturk keramikasi olmasindan burda polad istehsalinin olmasindan 627 649 cu iller arasinda Goyturk xakan soyundan Kan Bagaturun Ferqaneni alib simaldaki Kasani paytaxt ederek Axsikende hakim oldugu texmin edilir 726 ci ilde Ferqaneye geden bir Cinli seyyah Islam dininin Turkistanda yayilmaga basladigi o donemde Axsikenden bir Islam seheri olaraq soz edir bax feqet Ferqanenin boyuk bolumu daha uc esr eski medeniyyetine sadiq qalmisdir X esrin evvellerinde Qasgarda Abdulkerim Satuk Bugra xanin Islamiyeti qebul edince emisiyle savasmaq mecburiyyetinde qalmasina gore Ferqane qazileri nden yardim isteyinde oldugu bilinir X esrde Ferqanede yer alan iki Islami merkezden biri Axsikend digeri yene bir Turk sulalesinin idaresinde olan daha serqdeki Ozkend idi Qaraxanlilar Ferqane uzerinden qerbe irelileyerek qisa muddetde Turkistanin Islamiyeti qebul etmis olan hisselerini ele kecirdiler ve bir muddet sonra da Ozkendi paytaxt ve bir medeniyyet merkezi halina getirdiler 943 cu ve 985 ci il tarixlerinde Axsikende geden Ibn Hovqel ve Meqdisi seheri ehtimalen xaqani Turk Qaraxanli dovrune yaxin bir zamanda yeni hele Ferqanenin paytaxti iken gorduler Qaraxanlilar dovrunde Axsikend Sas cayinin Siriderya simal sahilinde daglarla col arasindaki agacliq bir vahe icinde daxili ve xarici seherden medine ve rabaz tesekkul eden cift divarli ve dord qapili memur bir seherdi Idari meqam ic seher divarlari icinde Siriderya cayiina baxan bir ucurumun ustunde olan cox mustehkem qalada idi Cami mescid etrafinda boyuk imaretler movcuddu evler de taxta ve palciqdandi Caydan getirilen sular kucelerde arxlar icinde axir ve hovuzlarda toplanirdi Qazintilarda Xaqani dovrune aid boyuk bir hamamin qalintilari tapilmisdir Axsikende Xaqani donemine aid arxeoloji material cox zengindir ve bu durum seherin o dovrde Ipek yolu uzerinde onemli bir karvan merhelesi ve bir medeniyyet senet merkezi oldugunu gostermekdedir XI XII esrde Axsikende Xaqani hokmdarlarinin sikkeleri de zerb olunurdu Yene bu dovrde dasidiqlari Axsiketi nisbesinden bu seherli olduqlari anlasilan hedis luget ve tarix alimleri ile mutesevvifler de yetismisdir Qaraxitay ve Monqol istilalari sirasindaki savaslarda zerer gorduyu anlasilan Axsikend 1218 ci ilde Monqol hakimiyyetine kecdi Qaraxitay ve Monqol dovrunde Turkistanda qedim dinlerin canlanmasi ile Axsikend Islami elm merkezi olma vesfini itirmis kimi gorunur Teymurlulardan Omer Seyx mirze Ferqane hokmdari iken Axsikendi paytaxt etmis ve 1494 cu ilde orada olmusdur Axsikende atasinin yerine taxta eylesen Hindistan fatehi Babur xatirelerinde seheri bugunku xarabaya benzer sekilde anlatmakdadir Babur zamaninda bir dereceye qeder ayaqda qalan Axsikendin qonsu Namanqanin boyumesiyle getdikce terk edildiyi anlasilir EdebiyyatW Barthold Ahsiket IA I 226 Babur Vekayi trc ve nsr Resit Rahmeti Arat Ankara 1943 I Istinadlar V Rossii vpervye nashli sablyu iz sredneaziatskoj tigelnoj stali 2018 07 05 tarixinde Istifade tarixi 2015 11 14 W Fuchs s 452 Emel Esin Islamiyetten Onceki Turk Kultur Tarihi ve Islama Giris Istanbul 1978 s 232 Ibn Hovkel Kitabi Suretil arz Qahire ts s 420 Meqdisi Aĥsenut tekasim s 271Hemcinin baxGoyturk xaqanligi