Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi (ing. European Court of Human Rights, fr. Cour Européenne des droits de l’homme) — "İnsan hüquqları və əsas azadlıqlarının müdafiəsi haqqında" Konvensiya əsasında yaradılmış beynəlxalq məhkəmə. İnzibati binası Fransanın Strasburq şəhərində yerləşir.
| Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi | |
|---|---|
| European Court of Human Rights Cour européenne des droits de l’homme | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Ölkə | |
| Yeri | |
| Yurisdiksiya | Avropa Şurası |
| Yaranma tarixi | 20 aprel 1959 |
| echr.coe.int echr.coe.int/fr/ | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Məhkəmə, Konvensiyanın qəbul edilməsindən 9 il sonra, qüvvəyə minməsindən isə 6 il sonra, yəni 1959-cu ildən fəaliyyətə başlamışdır. Bu, əsasən onunla izah olunur ki, iştirakçı-dövlətin Konvensiyanı ratifikasiya etməsi avtomatik olaraq Məhkəmənin yurisdiksiyasını da tanıması demək deyildi. Bu halda dövlətin xüsusi bəyanatı tələb olunurdu.
Tarixi
12 iyul 1949-cu ildə Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsinə Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının və Avropa Məhkəməsinin Statutunun layihələri təqdim edildi. Lakin buna baxmayaraq, Komitənin 9 avqust 1949-cu il tarixdə keçirilən birinci sessiyasında yeddi səs lehinə, dörd əleyhinə və bir səs bitərəf olmaqla "İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müəyyən edilməsi, müdafiəsi və inkişafı" adlı bəndin Şuranın Məşvərətçi Assambleyasının birinci yığıncağının gündəliyindən çıxarılması qərara alındı.
Hüquq komitəsi tərəfindən təklif edilən konvensiya layihəsində on iki əsas insan hüquq və azadlıqları sadalanırdı, həmçinin insan hüquqları üzrə Avropa Komissiyasının və Məhkəməsinin yaradılması, ayrı-ayrı şəxslərin və dövlətlərin şikayət ərizəsi ilə Komissiyaya müraciət etmək hüququ və Komissiyanın və ayrı-ayrı dövlətlərin işi Məhkəməyə verə bilməsi nəzərdə tutulurdu. Lakin Komissiyanın və Məhkəmənin yaradılması təklifi hamı tərəfindən dəstəklənmədi. 6 sentyabr 1949-cu ildə Fransa və Böyük Britaniyadan olan nümayəndələr hüquq komitəsinin Məhkəmənin yaradılması haqqında tövsiyəsini rədd etmək təklifi ilə çıxış etdilər. Onlar əsasən ayrı-ayrı şəxslərə müvafiq dövlətə qarşı şikayət ərizəsi ilə çıxış etmək hüququnun verilməsinin əleyhinə çıxırdılar və bunun dövlətlərin suverenliyinin alçaldılmasına gətirib çıxaracağını bildirirdilər. Lakin, bununla bərabər bir çox nümayəndələr, Məhkəmənin yaradılmasının vacibliyini vurğulayırdılar. İki günlük gərgin müzakirələrdən sonra, 8 sentyabr 1949-cu ildə Fransa və Böyük Britaniyadan olan nümayəndələr tərəfindən irəli sürülən, Məhkəmənin yaradılmasını istisna edən Konvensiyaya düzəliş rədd edildi. Elə həmin gün Məşvərətçi Assambleya 64 səs lehinə, 1 əleyhinə, 21 səs bitərəf olmaqla hüquq komitəsinin məruzəsini bəyəndi, ona bir sıra düzəlişlər edildi, Məhkəmənin və Komissiyanın yaradılması, həmçinin ayrı-ayrı şəxslərin şikayət ərizəsi ilə çıxış etmək hüququnun möhkəmləndirilməsi tövsiyə olundu.
1 aprel 1950-ci ildə Nazirlər Komitəsi, üzv-dövlətlərin Hökumətlərinin yüksək vəzifəli şəxslərinin konfransının çağırılmasını qərara aldı. Konfrans 8 – 17 iyun 1950-ci il tarixində keçirildi. Məhkəmənin yaradılması ilə bağlı konfrans iştirakçılarının məruzəsində deyilirdi ki, yeddi dövlət (Böyük Britaniya, Niderland, Türkiyə, Yunanıstan, Danimarka, Norveç və İsveç) onun əleyhinə, dörd dövlət isə (Belçika, İrlandiya, İtaliya və Fransa) — lehinə çıxış edirlər. İsveç fakültativ məhkəmənin yaradılması ideyası ilə çıxış etdi və onun bu kompromis təklifini səkkiz dövlət dəstəklədi, əleyhinə isə iki dövlət çıxdı. Doqquz dövlət Komissiyaya fərdi şikayət hüququnu dəstəklədilər, üç dövlət isə bu barədə öz xüsusi mövqeyini bildirdi. Konvensiyada əsas insan hüquq və azadlıqlarının siyahısı haqqında məsələ razılaşdırıldı, lakin Məhkəmənin yaradılması və fərdi şikayət hüququ ətrafında mübahisələr davam edirdi. Bu məqamda Konvensiyanın layihəsi Nazirlər Komitəsinə qaytarıldı. 1950-ci ilin avqustunda Nazirlər Komitəsi həm Məhkəmənin yurisdiksiyasının, həm də fərdi şikayət prosedurunun fakültativ olmasını qərara aldı.
Beləliklə, 1950-ci il noyabrın 4-də Romada Avropa Şurası üzvləri tərəfindən "İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqların müdafiəsi haqqında" Konvensiya qəbul olundu və 1953-cü il sentyabrın 3-də Avropa Şurası üzvü olan 8 dövlət (Danimarka, İrlandiya, İslandiya, Lüksemburq, Norveç, Böyük Britaniya, Almaniya və İsveç) tərəfindən ratifikasiya olunduqdan sonra qüvvəyə mindi.
AİHM-ə müraciət qaydaları
Məhkəməyə müraciət etməzdən əvvəl aşağıdakı məqamlara diqqət yetirilməlidir:
- müraciət edilən dövlətin Avropa İnsan Haqları Konvensiyasını ratifikasiya etməsi;
- pozulmuş hüquq və ya hüquqların Konvensiya və əlavə Protokollarda təsbit olunması;
- əgər bu pozulmuş hüquq(lar) Konvensiyaya dair hər hansı bir Protokolda nəzərdə tutulmuşsa, bu Protokolun müvafiq dövlət tərəfindən ratifikasiya edilməsi;
- bütün dövlətdaxili hüquq müdafiə vasitələrinin tükənməsi;
- müvafiq sonuncu dövlətdaxili orqanın qəti qərarının qəbul edilməsindən sonra altı aylıq müddətin keçməməsi;
- şikayətin anonim olmaması;
- şikayətin mahiyyətcə Məhkəmənin artıq baxdığı məsələ ilə eyni olmaması;
- şikayətin beynəlxalq araşdırmanın və ya tənzimlənmənin digər prosedurasının predmeti olmaması;
- şikayətin açıq surətdə əsaslandırılması;
- şikayət vermə hüququndan sui-istifadə edilməməsi.
Konvensiyanın pozulması müraciət edənə şəxsi ziyanın vurulması ilə bağlı olmalıdır, yəni Konvensiyada təsbit olunmuş bu və ya digər hüquq və azadlıqların pozulması şəxsən onun özünə aid olmalıdır, şəxsən onun özünün bu və ya digər hüququ (hüquqları) pozulmuş olmalıdır. Konvensiya üzrə müdafiə yalnız fərdlə hakimiyyət arasında olan münasibətlərə tətbiq edilir. Buna müvafiq olaraq, fərd Avropa Məhkəməsinə yalnız Konvensiyada və əlavə Protokollarda təsbit olunmuş və dövlət orqanlarının məsuliyyət daşıdığı hüquqların pozulması ilə əlaqədar müraciət edə bilər. Fərd digər bir fərdin hərəkəti ilə əlaqədar Avropa Məhkəməsinə müraciət edə bilməz.
Yuxarıda qeyd olunan şərtlərdən birinə və ya bir neçəsinə əməl olunmadığı təqdirdə şikayət Məhkəmə tərəfindən qəbul olunmayacaqdır.
Avropa Məhkəməsinə şikayət ərizəsi aydın və dolğun tərtib olunmalı, müraciət edən və ya onun vəkalətnamə ilə təsdiq edilmiş səlahiyyətli nümayəndəsi tərəfindən imzalanmalıdır. Qeyri-hökumət təşkilatları və ya şəxslər qrupu tərəfindən verilən ərizələr isə bu təşkilatı və ya şəxslər qrupunu təmsil edən şəxslər tərəfindən imzalanır.
Mükafatlar
2010-cu ildə Məhkəmə Azadlıq medalına layiq görülmüşdür.
İstinadlar
- archINFORM (alm.). 1994.
Həmçinin bax
Ədəbiyyat
- Zaur Əliyev. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi. Dərs vəsaiti. Bakı, "AZSEA" nəşriyyatı, 2012, 232 səh.
Xarici keçidlər
- Rəsmi sayt (ing.) (fr.)
- Факты и статистика о Суде 1959–2009 (ing.)
- Сводки суда по странам, 1959–2009 (ing.)
- AİHM haqqında sayt о ЕСПЧ (rus.)
- Ataxan Əbilov. Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi və Azərbaycan. Bakı: Qanun, 2006, 240 səh.
- Диков Г. Российские жалобы в Европейском Суде — практика по неприемлемым делам
- Обращение в Европейский Суд по правам человека. Учебное пособие 2011-11-17 at the Wayback Machine М.: Мемориал, 2006
- Решения ЕСПЧ на русском: EuropeanCourt.ru
- espch.ru, umn.edu
- hri.ru 2012-01-11 at the Wayback Machine minjust.ru 2011-11-15 at the Wayback Machine
- memo.ru 2013-02-01 at the Wayback Machine
- Практика Европейского Суда
- Решения Европейского Суда по прецедентным делам
- Специальный выпуск "Бюллетеня конституционного правосудия", Венецианская комиссия, 2000
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Avropa Insan Huquqlari Mehkemesi ing European Court of Human Rights fr Cour Europeenne des droits de l homme Insan huquqlari ve esas azadliqlarinin mudafiesi haqqinda Konvensiya esasinda yaradilmis beynelxalq mehkeme Inzibati binasi Fransanin Strasburq seherinde yerlesir Avropa Insan Huquqlari MehkemesiEuropean Court of Human Rights Cour europeenne des droits de l hommeUmumi melumatlarOlke FransaYeri StrasburqYurisdiksiya Avropa SurasiYaranma tarixi 20 aprel 1959echr coe int echr coe int fr Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mehkeme Konvensiyanin qebul edilmesinden 9 il sonra quvveye minmesinden ise 6 il sonra yeni 1959 cu ilden fealiyyete baslamisdir Bu esasen onunla izah olunur ki istirakci dovletin Konvensiyani ratifikasiya etmesi avtomatik olaraq Mehkemenin yurisdiksiyasini da tanimasi demek deyildi Bu halda dovletin xususi beyanati teleb olunurdu Tarixi12 iyul 1949 cu ilde Avropa Surasinin Nazirler Komitesine Avropa Insan Huquqlari Konvensiyasinin ve Avropa Mehkemesinin Statutunun layiheleri teqdim edildi Lakin buna baxmayaraq Komitenin 9 avqust 1949 cu il tarixde kecirilen birinci sessiyasinda yeddi ses lehine dord eleyhine ve bir ses biteref olmaqla Insan huquqlarinin ve esas azadliqlarin mueyyen edilmesi mudafiesi ve inkisafi adli bendin Suranin Mesveretci Assambleyasinin birinci yigincaginin gundeliyinden cixarilmasi qerara alindi Huquq komitesi terefinden teklif edilen konvensiya layihesinde on iki esas insan huquq ve azadliqlari sadalanirdi hemcinin insan huquqlari uzre Avropa Komissiyasinin ve Mehkemesinin yaradilmasi ayri ayri sexslerin ve dovletlerin sikayet erizesi ile Komissiyaya muraciet etmek huququ ve Komissiyanin ve ayri ayri dovletlerin isi Mehkemeye vere bilmesi nezerde tutulurdu Lakin Komissiyanin ve Mehkemenin yaradilmasi teklifi hami terefinden desteklenmedi 6 sentyabr 1949 cu ilde Fransa ve Boyuk Britaniyadan olan numayendeler huquq komitesinin Mehkemenin yaradilmasi haqqinda tovsiyesini redd etmek teklifi ile cixis etdiler Onlar esasen ayri ayri sexslere muvafiq dovlete qarsi sikayet erizesi ile cixis etmek huququnun verilmesinin eleyhine cixirdilar ve bunun dovletlerin suverenliyinin alcaldilmasina getirib cixaracagini bildirirdiler Lakin bununla beraber bir cox numayendeler Mehkemenin yaradilmasinin vacibliyini vurgulayirdilar Iki gunluk gergin muzakirelerden sonra 8 sentyabr 1949 cu ilde Fransa ve Boyuk Britaniyadan olan numayendeler terefinden ireli surulen Mehkemenin yaradilmasini istisna eden Konvensiyaya duzelis redd edildi Ele hemin gun Mesveretci Assambleya 64 ses lehine 1 eleyhine 21 ses biteref olmaqla huquq komitesinin meruzesini beyendi ona bir sira duzelisler edildi Mehkemenin ve Komissiyanin yaradilmasi hemcinin ayri ayri sexslerin sikayet erizesi ile cixis etmek huququnun mohkemlendirilmesi tovsiye olundu 1 aprel 1950 ci ilde Nazirler Komitesi uzv dovletlerin Hokumetlerinin yuksek vezifeli sexslerinin konfransinin cagirilmasini qerara aldi Konfrans 8 17 iyun 1950 ci il tarixinde kecirildi Mehkemenin yaradilmasi ile bagli konfrans istirakcilarinin meruzesinde deyilirdi ki yeddi dovlet Boyuk Britaniya Niderland Turkiye Yunanistan Danimarka Norvec ve Isvec onun eleyhine dord dovlet ise Belcika Irlandiya Italiya ve Fransa lehine cixis edirler Isvec fakultativ mehkemenin yaradilmasi ideyasi ile cixis etdi ve onun bu kompromis teklifini sekkiz dovlet destekledi eleyhine ise iki dovlet cixdi Doqquz dovlet Komissiyaya ferdi sikayet huququnu desteklediler uc dovlet ise bu barede oz xususi movqeyini bildirdi Konvensiyada esas insan huquq ve azadliqlarinin siyahisi haqqinda mesele razilasdirildi lakin Mehkemenin yaradilmasi ve ferdi sikayet huququ etrafinda mubahiseler davam edirdi Bu meqamda Konvensiyanin layihesi Nazirler Komitesine qaytarildi 1950 ci ilin avqustunda Nazirler Komitesi hem Mehkemenin yurisdiksiyasinin hem de ferdi sikayet prosedurunun fakultativ olmasini qerara aldi Belelikle 1950 ci il noyabrin 4 de Romada Avropa Surasi uzvleri terefinden Insan huquqlarinin ve esas azadliqlarin mudafiesi haqqinda Konvensiya qebul olundu ve 1953 cu il sentyabrin 3 de Avropa Surasi uzvu olan 8 dovlet Danimarka Irlandiya Islandiya Luksemburq Norvec Boyuk Britaniya Almaniya ve Isvec terefinden ratifikasiya olunduqdan sonra quvveye mindi AIHM e muraciet qaydalariMehkemeye muraciet etmezden evvel asagidaki meqamlara diqqet yetirilmelidir muraciet edilen dovletin Avropa Insan Haqlari Konvensiyasini ratifikasiya etmesi pozulmus huquq ve ya huquqlarin Konvensiya ve elave Protokollarda tesbit olunmasi eger bu pozulmus huquq lar Konvensiyaya dair her hansi bir Protokolda nezerde tutulmussa bu Protokolun muvafiq dovlet terefinden ratifikasiya edilmesi butun dovletdaxili huquq mudafie vasitelerinin tukenmesi muvafiq sonuncu dovletdaxili orqanin qeti qerarinin qebul edilmesinden sonra alti ayliq muddetin kecmemesi sikayetin anonim olmamasi sikayetin mahiyyetce Mehkemenin artiq baxdigi mesele ile eyni olmamasi sikayetin beynelxalq arasdirmanin ve ya tenzimlenmenin diger prosedurasinin predmeti olmamasi sikayetin aciq suretde esaslandirilmasi sikayet verme huququndan sui istifade edilmemesi Konvensiyanin pozulmasi muraciet edene sexsi ziyanin vurulmasi ile bagli olmalidir yeni Konvensiyada tesbit olunmus bu ve ya diger huquq ve azadliqlarin pozulmasi sexsen onun ozune aid olmalidir sexsen onun ozunun bu ve ya diger huququ huquqlari pozulmus olmalidir Konvensiya uzre mudafie yalniz ferdle hakimiyyet arasinda olan munasibetlere tetbiq edilir Buna muvafiq olaraq ferd Avropa Mehkemesine yalniz Konvensiyada ve elave Protokollarda tesbit olunmus ve dovlet orqanlarinin mesuliyyet dasidigi huquqlarin pozulmasi ile elaqedar muraciet ede biler Ferd diger bir ferdin hereketi ile elaqedar Avropa Mehkemesine muraciet ede bilmez Yuxarida qeyd olunan sertlerden birine ve ya bir necesine emel olunmadigi teqdirde sikayet Mehkeme terefinden qebul olunmayacaqdir Avropa Mehkemesine sikayet erizesi aydin ve dolgun tertib olunmali muraciet eden ve ya onun vekaletname ile tesdiq edilmis selahiyyetli numayendesi terefinden imzalanmalidir Qeyri hokumet teskilatlari ve ya sexsler qrupu terefinden verilen erizeler ise bu teskilati ve ya sexsler qrupunu temsil eden sexsler terefinden imzalanir Mukafatlar2010 cu ilde Mehkeme Azadliq medalina layiq gorulmusdur IstinadlararchINFORM alm 1994 Hemcinin baxAvropa Surasi MehkemeEdebiyyatZaur Eliyev Avropa Insan Huquqlari Mehkemesi Ders vesaiti Baki AZSEA nesriyyati 2012 232 seh Xarici kecidlerVikianbarda Avropa Insan Huquqlari Mehkemesi ile elaqeli mediafayllar var Resmi sayt ing fr Fakty i statistika o Sude 1959 2009 ing Svodki suda po stranam 1959 2009 ing AIHM haqqinda sayt o ESPCh rus Ataxan Ebilov Avropa Insan Huquqlari Mehkemesi ve Azerbaycan Baki Qanun 2006 240 seh Dikov G Rossijskie zhaloby v Evropejskom Sude praktika po nepriemlemym delam Obrashenie v Evropejskij Sud po pravam cheloveka Uchebnoe posobie 2011 11 17 at the Wayback Machine M Memorial 2006 ISBN 5 902962 02 1 Resheniya ESPCh na russkom EuropeanCourt ru espch ru umn edu hri ru 2012 01 11 at the Wayback Machine minjust ru 2011 11 15 at the Wayback Machine memo ru 2013 02 01 at the Wayback Machine Praktika Evropejskogo Suda Resheniya Evropejskogo Suda po precedentnym delam Specialnyj vypusk Byulletenya konstitucionnogo pravosudiya Venecianskaya komissiya 2000