Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aviasiya-kosmik aparatlar — aviasiya və kosmik aparatların xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirən uçuş aparatları qrupu.
Tarixi
1950–1960-cı illərdə bir neçə ölkədə aviasiya-kosmik aparatların yaradılması sahəsində tədqiqat və təcrübələrin aparılmasına, həmçinin onların hərbi məqsədlərlə istifadəsinə başlanılmışdır. Məsələn, 1972-ci ildə ABŞ-də şaquli start götürən aviasiya-kosmik aparatlar (çoxdəfəli kosmik nəql, gəmisi) hazırlanırdı.
Xüsusiyyətlər
Aviasiya və kosmik aparatlar Yerətrafı kosmik fəzada orbital uçuş qabiliyyətinə malikdir. Qalxma, orbital manevr və Yer səthinə enərkən manevretmə üçün aviasiya-kosmik aparatlarında aparıcı səth (qanad, yaxud aparıcı gövdə), uçuşun stabilləşdirilməsi və idarə olunması üçün aerodinamik orqanlar, hava reaktiv mühərriki, yaxud kombinə olunmuş reaktiv mühərrik olmalıdır. Kosmik fəzada tam sürətalma və manevretmə üçün aviasiya-kosmik aparatlarda mayeli raket mühərriki, yaxud nüvə-raket mühərriki və s. növ raket mühərriklərindən istifadə edilməlidir. Aviasiya-kosmik aparatlar geosentrik orbitə 2 üsulla çıxarılır: müstəqil (öz güc qurğusu və bortundakı yanacaq ehtiyatı hesabına) və xüsusi sistemin köməyi ilə; müvafiq oalraq hava-kosmik təyyarələrə və orbital təyyarələrə ayrılır. Hava-kosmik təyyarələrdə kombinə olunmuş güc qurğuları istifadə olunmalıdır. Hava reaktiv mühərriki güc qurğusunun yüksək effektivliyini təmin edir və sxemi birpilləli olan hava-kosmik təyyarələr yaratmağa imkan verir. Orbital təyyarələr raketlərin (birdəfən daşıyıcı raket, çoxdəfəli raket sistemi), yaxud təyyarə sistemlərinin (hipersəs sürətli təyyarələr, yaxud birdəfəlik raket sürətləndiriciləri) köməyi ilə orbitə çıxarılır. Orbital təyyarələr və hava-kosmik təyyarələr müasir ağır təyyarələrdə olduğu kimi qalxma-enmə zolağından üfüqi istiqamətdə qalxır (üfüqi start). Daşıyıcı təyyarə orbital təyyarədən atıldıqdan sonra, orbital təyyarə isə orbital uçuşdan sonra aerodroma qayıdır. Aviasiya-kosmik aparatlar orbital uçuş prosesində, lazım gələrsə, atmosferə daxil olub, yenə orbitə çıxa bilər. Aviasiya-kosmik aparatlarının keyfiyyətləri bir çox elmi məsələlərin (bort avadanlığının köməyi ilə orbital uçuşda tədqiqat aparılması, orbital stansiya heyətlərinin əvəz olunması və təchizatı kosmik aparat heyətlərinin qəzadan xilas edilməsi və s.) həll etməyə imkan verir.
İstinadlar
- Авиасија-космик апаратлар // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. I ҹилд: А—Балзак. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1976. С. 40.
Əlavə ədəbiyyat
- Stanzione, Kaydon Al. Engineering // Encyclopædia Britannica. — 15. — Chicago, 1989. — С. 563–563.
- Dharmahinder Singh Chand. Aero-Engineering Thermodynamics. Knowledge Curve, 2017. .
Xarici keçidlər
- Bailey, Charlotte. "Oxford compiles list of top ten irritating phrases". The Daily Telegraph. 7 November 2008.
10 - It's not rocket science
- . myfuture.com. 2015-06-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-25.
- Richard Aboulafia, Kevin Michaels. "The Global Aerospace Industry Size & Country Rankings" (PDF). The Teal Group / AeroDynamic Advisory. 16 July 2018.
- "Sir George Cayley (British Inventor and Scientist)". Britannica. n.d.
English pioneer of aerial navigation and aeronautical engineering and designer of the first successful glider to carry a human being aloft.
- "The Pioneers: Aviation and Airmodelling". ?. İstifadə tarixi: 2009-07-26.
Sir George Cayley is sometimes called the 'Father of Aviation'. A pioneer in the field, he is credited with the first major breakthrough in heavier-than-air flight. He was the first to identify the four aerodynamic forces of flight – weight, lift, drag, and thrust – and their relationship and also the first to build a successful human carrying glider.
- Kermit Van Every. Aeronautical engineering. 1. Grolier Incorporated. 1988.
- Science: Engineering: Aerospace // .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aviasiya kosmik aparatlar aviasiya ve kosmik aparatlarin xususiyyetlerini ozunde cemlesdiren ucus aparatlari qrupu Ckalov Novosibirsk Aviasiya Zavodunda Su 34 qirici bombardmancisinin yigilmasi Tarixi1950 1960 ci illerde bir nece olkede aviasiya kosmik aparatlarin yaradilmasi sahesinde tedqiqat ve tecrubelerin aparilmasina hemcinin onlarin herbi meqsedlerle istifadesine baslanilmisdir Meselen 1972 ci ilde ABS de saquli start goturen aviasiya kosmik aparatlar coxdefeli kosmik neql gemisi hazirlanirdi XususiyyetlerAviasiya ve kosmik aparatlar Yeretrafi kosmik fezada orbital ucus qabiliyyetine malikdir Qalxma orbital manevr ve Yer sethine enerken manevretme ucun aviasiya kosmik aparatlarinda aparici seth qanad yaxud aparici govde ucusun stabillesdirilmesi ve idare olunmasi ucun aerodinamik orqanlar hava reaktiv muherriki yaxud kombine olunmus reaktiv muherrik olmalidir Kosmik fezada tam suretalma ve manevretme ucun aviasiya kosmik aparatlarda mayeli raket muherriki yaxud nuve raket muherriki ve s nov raket muherriklerinden istifade edilmelidir Aviasiya kosmik aparatlar geosentrik orbite 2 usulla cixarilir musteqil oz guc qurgusu ve bortundaki yanacaq ehtiyati hesabina ve xususi sistemin komeyi ile muvafiq oalraq hava kosmik teyyarelere ve orbital teyyarelere ayrilir Hava kosmik teyyarelerde kombine olunmus guc qurgulari istifade olunmalidir Hava reaktiv muherriki guc qurgusunun yuksek effektivliyini temin edir ve sxemi birpilleli olan hava kosmik teyyareler yaratmaga imkan verir Orbital teyyareler raketlerin birdefen dasiyici raket coxdefeli raket sistemi yaxud teyyare sistemlerinin hiperses suretli teyyareler yaxud birdefelik raket suretlendiricileri komeyi ile orbite cixarilir Orbital teyyareler ve hava kosmik teyyareler muasir agir teyyarelerde oldugu kimi qalxma enme zolagindan ufuqi istiqametde qalxir ufuqi start Dasiyici teyyare orbital teyyareden atildiqdan sonra orbital teyyare ise orbital ucusdan sonra aerodroma qayidir Aviasiya kosmik aparatlar orbital ucus prosesinde lazim gelerse atmosfere daxil olub yene orbite cixa biler Aviasiya kosmik aparatlarinin keyfiyyetleri bir cox elmi meselelerin bort avadanliginin komeyi ile orbital ucusda tedqiqat aparilmasi orbital stansiya heyetlerinin evez olunmasi ve techizati kosmik aparat heyetlerinin qezadan xilas edilmesi ve s hell etmeye imkan verir IstinadlarAviasiјa kosmik aparatlar Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә I ҹild A Balzak Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1976 S 40 Elave edebiyyatStanzione Kaydon Al Engineering Encyclopaedia Britannica 15 Chicago 1989 S 563 563 Dharmahinder Singh Chand Aero Engineering Thermodynamics Knowledge Curve 2017 ISBN 978 93 84389 16 1 Xarici kecidlerBailey Charlotte Oxford compiles list of top ten irritating phrases The Daily Telegraph 7 November 2008 10 It s not rocket science myfuture com 2015 06 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 25 Richard Aboulafia Kevin Michaels The Global Aerospace Industry Size amp Country Rankings PDF The Teal Group AeroDynamic Advisory 16 July 2018 Sir George Cayley British Inventor and Scientist Britannica n d English pioneer of aerial navigation and aeronautical engineering and designer of the first successful glider to carry a human being aloft The Pioneers Aviation and Airmodelling Istifade tarixi 2009 07 26 Sir George Cayley is sometimes called the Father of Aviation A pioneer in the field he is credited with the first major breakthrough in heavier than air flight He was the first to identify the four aerodynamic forces of flight weight lift drag and thrust and their relationship and also the first to build a successful human carrying glider Kermit Van Every Aeronautical engineering 1 Grolier Incorporated 1988 Science Engineering Aerospace