Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Avan — İrəvan xanlığı, Qırxbulaq mahalı, İrəvan quberniyasının Eçmiədzin qəzasında, indi Əştərək rayonunda kənd.
| Avan | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 1.680 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Rayon mərkəzindən 15 km şimal-qərbdə, Alagöz (Ələyəz) dağının ətəyində yerləşir. «İrəvan əyalətinin icmal dəftəri»ndə qeyd edilmişdir.
İlk dəfə VI əsrdən məlumdur. Bu kənddə 590-611-ci illərdə Bizans tərəfdarı olan katolikos otururdu. Mənbədə kəndin "İsmayıl vələdi Abdullah" adlı bir şəxsə (mülkədara) məxsus olduğu və orada türklərin yaşadığı qeyd olunur. Lakin 1886-cı ilə aid məlumatda kəndin əhalisinin erməni olduğu yazılmışdır.
XVIII əsrin ortalarına aid ermənicə mənbədə bu kəndin Qatar-Göl monastırına mənsub olması göstərilmişdir.
Toponimiyası
XIX əsrdə Türkiyədə Avanos ("os" yunan dili mənşəli şəkilçidir) qəzası, XVIII əsrin ortalarında İrəvan əyalətinin Qarni nahiyəsində Avanik, Batum əyalətinin Artvin dairəsində Avana, Tiflis quberniyasının Telavi qəzasında Avanis-Xevi ("Avan dərəsi"), həmin quberniyanın Borçalı qəzasında Ovandərə, Şimali Qafqazda Ter əyalətinin Nazran dairəsində Oban , Dağlıq Qarabağda Evan kənd adları ilə sıra təşkil edir. Alban tarixçisi Musa Kalankatlı VI əsr hadisələri ilə əlaqədar olaraq Dəbil (Dvin) yaxınlığında Avan məntəqəsinin adını çəkir ("Alban tarixi", II kitab, 48-ci fəsil). Mənbədə Çuxur-Saad vilayətində Avanasar (Avan və əsli ərəbcə hasar - "qalaça" sözlərindən idarətdir) kənd adı qeyd olunur <refПапазян А.Д. Персидские документы Матенадарана. I (ХV-ХVI вв.). Ереван, 1956</ref>. Bu kəndin adı ehtimal ki, əhalinin hərəkəti ilə əlaqədar olaraq Şərqi Anadoludan gətirilmişdir. Anadolunun Van əyalətindəki Avan mahalının adı çəkilir . Bütün bu toponimlər ehtimalımıza görə, er. əv. VII əsrdə sakların tərkibində qarqarlarla yanaşı gəlmiş Aban tayfasının adını əks etdirir.. Erməni tədqiqatçılarının ümumiyyətlə Avan toponimini erməni mənşəli saymaları düz deyil, ona görə ki, erməni dilində avan (əsli qədim fars dilində avahana - "kənd" sözündəndir) sözü, məsələn, Azərbaycan dilindəki "kənd", fars dilindəki "abad", "deh" (kənd) sözləri kimi, ayrılıqda yaşayış məntəqəsinin adına çevrilə bilməz. Ərəb mənbələrində İranın Şiraz-Kirman yolunda Aban məntəqəsinin adı da məlumdur . Onun Urartu dilindəki ebani - "ölkə" sözündən ibarət olduğunu da demək çətindir, çünki həmin dildə bu söz yalnız mürəkkəb toponimlərin sonlarında işlədilmişdir və F.Cəlilovun doğru olaraq yazdığı kimi , Urartu dilindəki ebani sözünün özü qədim türkcə oba (uba) və Urartu dilində "ini" şəkilçisindən ibarətdir.
Azərbaycanın toponimiyasında sonu "van" komponenti ilə bitən çoxlu yaşayış-məntəqə adları vardır: Naxçıvan, Bəcrəvan, Ərkivan və s. Yaşayış məntəqəsi mənasında "van" sözü ilk dəfə Albaniyada VI əsrdə İrandan köçüb gəlmə fars mənşəli Mehranilər (Cavanşirin nəsli) tərəfindən VI əsrdə tikilmiş Mihravan şəhərinin adında öz əksini tapmışdı. Bu toponimlərdə "van" sözü mənşəcə orta fars dilinə aid olmaq etibarilə "ölkə", "yer" mənalarındadır. (Qədim fars dilində van və avan sözləri haqqında bax: Sh. Bartholomae. Altiranisches Werterbuch. Strassburg, 1904, s. 1350, 1353). Erməni dilində vank (və azərbaycanca vəng) "monastır" sözü də mənşəcə qədim fars dilində "van" sözündəndir. Q.Kapansyan erməni diilində avan sözünün hürrit mənşəli olduğunu yazır . Lakin Xristian Bartolomeyə ( göst. lüğəti, c.2353) görə avan sözünün qədim forması məkan bildirən "van" sözüdür.
Toponim urartu dilində «ölkə» mənasında işlənən ebani (ebani) sözü əsasında əmələ gəlmişdir. Sadə quruluşlu toponimdir.
Əhalisi
«İrəvan əyalətinin icmal dəftəri»ndə qeyd edilmişdir. 1728-ci ildə tərtib edilmiş həmin dəftərdə göstərilir ki, əhalisi Qaracalar əşirətindəndir. Qaraçalar türk tayfalarından biridir.
Kənddə 1831-ci ildə 104 nəfər, 1873 - cü ildə 321 nəfər, 1886-cı ildə 368 nəfər, 1897-ci ildə 465 nəfər, 1908-ci ildə 300 nəfər, 1914 - cü ildə 301 nəfər, 1916-cı ildə 556 nəfər yalnız azərbaycanlı yaşamışdır.
1986-cı ildə erməni dilində çap edilmiş «Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti»ndə 1831-1916-cı illərdə burada ermənilərin yaşadığı göstərilir və azərbaycanlılar ermənilər kimi verilir.
1918-ci ildə Kəndin əhalisi erməni təcavüzünə məruz qalaraq deportasiya olunmuşdur. 1916-cı illərdə buraya Türkiyədən köçürülən ermənilər yerləşdirilmişdir.
Texniki problemlərə görə qrafiklər müvəqqəti olaraq söndürülüb. |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
İstinadlar
- Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (erm.).
- İbrahim Bayramov, "Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri" 2015-07-21 at the Wayback Machine, Bakı, "Elm", 2002.
- İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996. s. 89
- Basbakanlik Arsivi. Qapu tahrir defterleri. № 808. 1728-ye tarihi. Revan eyaleti Defteri.
- Симеон Ереванци. Джамбр. Перевод С.С.Малхасянца. М., 1958.
- Гейбуллаев Г.А. Монгольские топонимы в Азербайджане. Известия АН Азерб. ССР. Серия истории, философии и права, 1981, № 3.
- Симеон Ереванци. Джамбр. Перевод С.С.Малхасянца. М., 1958.
- Пагирев Д.Д. Алфавитный указатель к пятиверстной карте Кавказа. Тифлис, 1913.
- Аракел Даврижеци. Книга историй. М., 1973.
- Шопен И. Исторический памятник состояния Армянской области в эпоху ее присоединения к Российской империи. Спб., 1852.
- Гейбуллаев Г.А. Топонимия Азербайджана. Баку, 1986.
- Гейбуллаев Г.А. К этногенезу азербайджанцев. Том. I. Баку, 1991.
- Велиханлы Н. Ибн Хордадбех 2023-07-22 at the Wayback Machine. Баку, 1985.
- Дьяконов И.М. История Мидии Л-М, 1956.
- Cəlilov F.A. Azərbaycan dilinin morfonologiyası, Bakı, 1988.
- Капанян Г.А. Историко-лингвистические работы. К начальной истории армян. Древняя Малая Азия. Ереван, 1956.
- B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev Ermənistanda Azərbaycan mənşəli toponimlərin izahlı lüğəti
- Капанцян Гр. Обшие элементы между урартским ихеттским языкам, Эриван, ГИЗ ССРА, 1936. s. 70
- Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов, М., «Мысль», 1984. s. 37
- İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996. s. 89
- tayfasındandır - İbrahim Bayramov
- İrəvan əyalətinin icmal dəftəri (araşdırma, tərcümə, qeyd və əlavələrin müəllifləri: Z.Bünyatov və H.Məmmədov (Qaramanlı), Bakı, «Elm», 1996. s.89
- Qorqodyan Z. 1831-1931-ci illərdə Sovet Ermənistanının əhalisi, (erməni dilində). İrəvan, «Melkonyan fond», 1932. s.22-23, 106-107
- Hakopyan T.X., MəlikBaxşyan St.T., Barseğyan O.X. Ermənistan və ətraf vilayətlərin toponimlər lüğəti, (erməni dilində) I c., AD, İrəvan, «İrəvan Universiteti», 1986. s.356
- (erm.). Երևան: 2008. 184 s.
- Հակոբյան Թ., Մելիք-Բախշյան Ս., Բարսեղյան Հ. Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան (erm.). Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1986. C. 5. S. 561. 4696 s.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Avan Avan Irevan xanligi Qirxbulaq mahali Irevan quberniyasinin Ecmiedzin qezasinda indi Esterek rayonunda kend Avan40 20 07 sm e 44 10 06 s u Olke ErmenistanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 1 680 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 715 nef 2011 Resmi dili ermeni diliXeriteni goster gizle Avan Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiRayon merkezinden 15 km simal qerbde Alagoz Eleyez daginin eteyinde yerlesir Irevan eyaletinin icmal defteri nde qeyd edilmisdir Ilk defe VI esrden melumdur Bu kendde 590 611 ci illerde Bizans terefdari olan katolikos otururdu Menbede kendin Ismayil veledi Abdullah adli bir sexse mulkedara mexsus oldugu ve orada turklerin yasadigi qeyd olunur Lakin 1886 ci ile aid melumatda kendin ehalisinin ermeni oldugu yazilmisdir XVIII esrin ortalarina aid ermenice menbede bu kendin Qatar Gol monastirina mensub olmasi gosterilmisdir ToponimiyasiXIX esrde Turkiyede Avanos os yunan dili menseli sekilcidir qezasi XVIII esrin ortalarinda Irevan eyaletinin Qarni nahiyesinde Avanik Batum eyaletinin Artvin dairesinde Avana Tiflis quberniyasinin Telavi qezasinda Avanis Xevi Avan deresi hemin quberniyanin Borcali qezasinda Ovandere Simali Qafqazda Ter eyaletinin Nazran dairesinde Oban Dagliq Qarabagda Evan kend adlari ile sira teskil edir Alban tarixcisi Musa Kalankatli VI esr hadiseleri ile elaqedar olaraq Debil Dvin yaxinliginda Avan menteqesinin adini cekir Alban tarixi II kitab 48 ci fesil Menbede Cuxur Saad vilayetinde Avanasar Avan ve esli erebce hasar qalaca sozlerinden idaretdir kend adi qeyd olunur lt refPapazyan A D Persidskie dokumenty Matenadarana I HV HVI vv Erevan 1956 lt ref gt Bu kendin adi ehtimal ki ehalinin hereketi ile elaqedar olaraq Serqi Anadoludan getirilmisdir Anadolunun Van eyaletindeki Avan mahalinin adi cekilir Butun bu toponimler ehtimalimiza gore er ev VII esrde saklarin terkibinde qarqarlarla yanasi gelmis Aban tayfasinin adini eks etdirir Ermeni tedqiqatcilarinin umumiyyetle Avan toponimini ermeni menseli saymalari duz deyil ona gore ki ermeni dilinde avan esli qedim fars dilinde avahana kend sozundendir sozu meselen Azerbaycan dilindeki kend fars dilindeki abad deh kend sozleri kimi ayriliqda yasayis menteqesinin adina cevrile bilmez Ereb menbelerinde Iranin Siraz Kirman yolunda Aban menteqesinin adi da melumdur Onun Urartu dilindeki ebani olke sozunden ibaret oldugunu da demek cetindir cunki hemin dilde bu soz yalniz murekkeb toponimlerin sonlarinda isledilmisdir ve F Celilovun dogru olaraq yazdigi kimi Urartu dilindeki ebani sozunun ozu qedim turkce oba uba ve Urartu dilinde ini sekilcisinden ibaretdir Azerbaycanin toponimiyasinda sonu van komponenti ile biten coxlu yasayis menteqe adlari vardir Naxcivan Becrevan Erkivan ve s Yasayis menteqesi menasinda van sozu ilk defe Albaniyada VI esrde Irandan kocub gelme fars menseli Mehraniler Cavansirin nesli terefinden VI esrde tikilmis Mihravan seherinin adinda oz eksini tapmisdi Bu toponimlerde van sozu mensece orta fars diline aid olmaq etibarile olke yer menalarindadir Qedim fars dilinde van ve avan sozleri haqqinda bax Sh Bartholomae Altiranisches Werterbuch Strassburg 1904 s 1350 1353 Ermeni dilinde vank ve azerbaycanca veng monastir sozu de mensece qedim fars dilinde van sozundendir Q Kapansyan ermeni diilinde avan sozunun hurrit menseli oldugunu yazir Lakin Xristian Bartolomeye gost lugeti c 2353 gore avan sozunun qedim formasi mekan bildiren van sozudur Toponim urartu dilinde olke menasinda islenen ebani ebani sozu esasinda emele gelmisdir Sade quruluslu toponimdir Ehalisi Irevan eyaletinin icmal defteri nde qeyd edilmisdir 1728 ci ilde tertib edilmis hemin defterde gosterilir ki ehalisi Qaracalar esiretindendir Qaracalar turk tayfalarindan biridir Kendde 1831 ci ilde 104 nefer 1873 cu ilde 321 nefer 1886 ci ilde 368 nefer 1897 ci ilde 465 nefer 1908 ci ilde 300 nefer 1914 cu ilde 301 nefer 1916 ci ilde 556 nefer yalniz azerbaycanli yasamisdir 1986 ci ilde ermeni dilinde cap edilmis Ermenistan ve etraf vilayetlerin toponimler lugeti nde 1831 1916 ci illerde burada ermenilerin yasadigi gosterilir ve azerbaycanlilar ermeniler kimi verilir 1918 ci ilde Kendin ehalisi ermeni tecavuzune meruz qalaraq deportasiya olunmusdur 1916 ci illerde buraya Turkiyeden kocurulen ermeniler yerlesdirilmisdir Texniki problemlere gore qrafikler muveqqeti olaraq sondurulub Il Sayi1831 1041873 3211916 556 Il Sayi1939 6721959 6751970 626 Il Sayi1979 6401989 7412001 915 Il Sayi2004 8662011 715IstinadlarՀայաստանի 2011 թ մարդահամարի արդյունքները erm Ibrahim Bayramov Qerbi Azerbaycanin turk menseli toponimleri 2015 07 21 at the Wayback Machine Baki Elm 2002 Irevan eyaletinin icmal defteri arasdirma tercume qeyd ve elavelerin muellifleri Z Bunyatov ve H Memmedov Qaramanli Baki Elm 1996 s 89 Basbakanlik Arsivi Qapu tahrir defterleri 808 1728 ye tarihi Revan eyaleti Defteri Simeon Erevanci Dzhambr Perevod S S Malhasyanca M 1958 Gejbullaev G A Mongolskie toponimy v Azerbajdzhane Izvestiya AN Azerb SSR Seriya istorii filosofii i prava 1981 3 Simeon Erevanci Dzhambr Perevod S S Malhasyanca M 1958 Pagirev D D Alfavitnyj ukazatel k pyativerstnoj karte Kavkaza Tiflis 1913 Arakel Davrizheci Kniga istorij M 1973 Shopen I Istoricheskij pamyatnik sostoyaniya Armyanskoj oblasti v epohu ee prisoedineniya k Rossijskoj imperii Spb 1852 Gejbullaev G A Toponimiya Azerbajdzhana Baku 1986 Gejbullaev G A K etnogenezu azerbajdzhancev Tom I Baku 1991 Velihanly N Ibn Hordadbeh 2023 07 22 at the Wayback Machine Baku 1985 Dyakonov I M Istoriya Midii L M 1956 Celilov F A Azerbaycan dilinin morfonologiyasi Baki 1988 Kapanyan G A Istoriko lingvisticheskie raboty K nachalnoj istorii armyan Drevnyaya Malaya Aziya Erevan 1956 B E Budaqov Q E Qeybullayev Ermenistanda Azerbaycan menseli toponimlerin izahli lugeti Kapancyan Gr Obshie elementy mezhdu urartskim ihettskim yazykam Erivan GIZ SSRA 1936 s 70 Murzaev E M Slovar narodnyh geograficheskih terminov M Mysl 1984 s 37 Irevan eyaletinin icmal defteri arasdirma tercume qeyd ve elavelerin muellifleri Z Bunyatov ve H Memmedov Qaramanli Baki Elm 1996 s 89 tayfasindandir Ibrahim Bayramov Irevan eyaletinin icmal defteri arasdirma tercume qeyd ve elavelerin muellifleri Z Bunyatov ve H Memmedov Qaramanli Baki Elm 1996 s 89 Qorqodyan Z 1831 1931 ci illerde Sovet Ermenistaninin ehalisi ermeni dilinde Irevan Melkonyan fond 1932 s 22 23 106 107 Hakopyan T X MelikBaxsyan St T Barsegyan O X Ermenistan ve etraf vilayetlerin toponimler lugeti ermeni dilinde I c AD Irevan Irevan Universiteti 1986 s 356 erm Երևան 2008 184 s Հակոբյան Թ Մելիք Բախշյան Ս Բարսեղյան Հ Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան erm Երևանի համալսարանի հրատարակչություն 1986 C 5 S 561 4696 s Hemcinin baxAvan bazilikasi Hunut Irevan quberniyasi Cimenkend Abdallar Qirxbulaq