Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Araz tıs-tısı (lat. Acantholimon araxanum) — plumbaqokimilər fəsiləsinin tıs-tıs cinsinə aid bitki növü.
| Araz tıs-tısı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: ???: Araz tıs-tısı | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Təbii yayılması
İran-Turan coğrafi elementinə daxildir. Cənubi Qafqaz, Cənub-Qərbi Asiya, Anadolunun cənub-şərqi, İranın şimal-qərbi, Qərbi Azərbaycan ostanının Xoy şəhristanı və Araz çayı ətrafında yayılmışdır.
Botaniki təsviri
20-35 sm diametrində yastığı seyrək və yarımkürəşəkilli, alçaq koldur. Yaz yarpaqları qısa, yastı, 2 mm enindədir. Yay yarpaqları göyümtül-açıq yaşıl, yastı, üçtilli, xətti-bizşəkilli, sərt, 3-5 (5,5) sm uzunluqda və 1-1,5 sm enində, iti, kənarları narın kirpikli, kələ-kötürdür. Çiçək daşıyıcısı 15-20 sm hündürlükdə olub, yarpaqdan uzun, çılpaq, yuxarı hissəsi kəskin qıvrım, kövrək, adətən 1-2 yan budaqlı, bəzən isə sadədir. Çiçəkləri sünbül çiçək qrupunda yerləşmiş, sünbülcükləri 11-14 mm uzunluqda olub, birçiçəklidir. Çiçəkaltlığı çılpaq, xaricdəki 5-9 mm uzunluqda, üçbucaqlı, daxildəkilərdən qısa, yaxud onlara bərabər, sivriləşmiş, ensiz, pərdəvari haşiyələnmişdir. Kasacığı 10-14 mm uzunluqda, qıfşəkilli, damarların arası dağınıq tükcüklü, iti çıxıntılıdır. Ləçəkləri parlaq çəhrayıdır. May-iyun ayında çiçəkləyir, iyun-iyulda toxumları yetişir.
Ekologiyası
Kserofitdir. Şaxtaya, quraqlığa davamlıdır. Aşağı, orta və yüksək dağlıq qurşaqlarda, dəniz səviyyəsindən 900-2800 metr yüksəklikdə, quru daşlı-çınqıllı yamaclarda yayılmışdır. Ona bəzən əhəngdaşlı torpaqlarda da rast gəlinir.
Azərbaycanda yayılması
Naxçıvan MR ərazisində Arazboyu və Arpaçay Dövlət Təbiət Yasaqlığı ərazisində yayılmışdır. Naxçıvan MR-nın Qırmızı Kitabına (Talıbov, İbrahimov-2010) daxil edimişdir.
İstifadəsi
Dağlıq sahələrin bərkidilməsində və quraq ərazilərin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilə bilər.
Ədəbiyyat
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri. Bakı: Elm, 2014, 380 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Araz tis tisi lat Acantholimon araxanum plumbaqokimiler fesilesinin tis tis cinsine aid bitki novu Araz tis tisiElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Deste QerenfilciceklilerFesile PlumbaqokimilerCins Tis tis Araz tis tisiBeynelxalq elmi adiAcantholimon araxanum Bunge 1872Seklin VikiAnbarda axtarisiNCBI 1526230EOL 5490280Tebii yayilmasiIran Turan cografi elementine daxildir Cenubi Qafqaz Cenub Qerbi Asiya Anadolunun cenub serqi Iranin simal qerbi Qerbi Azerbaycan ostaninin Xoy sehristani ve Araz cayi etrafinda yayilmisdir Botaniki tesviri20 35 sm diametrinde yastigi seyrek ve yarimkuresekilli alcaq koldur Yaz yarpaqlari qisa yasti 2 mm enindedir Yay yarpaqlari goyumtul aciq yasil yasti uctilli xetti bizsekilli sert 3 5 5 5 sm uzunluqda ve 1 1 5 sm eninde iti kenarlari narin kirpikli kele koturdur Cicek dasiyicisi 15 20 sm hundurlukde olub yarpaqdan uzun cilpaq yuxari hissesi keskin qivrim kovrek adeten 1 2 yan budaqli bezen ise sadedir Cicekleri sunbul cicek qrupunda yerlesmis sunbulcukleri 11 14 mm uzunluqda olub birciceklidir Cicekaltligi cilpaq xaricdeki 5 9 mm uzunluqda ucbucaqli daxildekilerden qisa yaxud onlara beraber sivrilesmis ensiz perdevari hasiyelenmisdir Kasacigi 10 14 mm uzunluqda qifsekilli damarlarin arasi daginiq tukcuklu iti cixintilidir Lecekleri parlaq cehrayidir May iyun ayinda cicekleyir iyun iyulda toxumlari yetisir EkologiyasiKserofitdir Saxtaya quraqliga davamlidir Asagi orta ve yuksek dagliq qursaqlarda deniz seviyyesinden 900 2800 metr yukseklikde quru dasli cinqilli yamaclarda yayilmisdir Ona bezen ehengdasli torpaqlarda da rast gelinir Azerbaycanda yayilmasiNaxcivan MR erazisinde Arazboyu ve Arpacay Dovlet Tebiet Yasaqligi erazisinde yayilmisdir Naxcivan MR nin Qirmizi Kitabina Talibov Ibrahimov 2010 daxil edimisdir IstifadesiDagliq sahelerin berkidilmesinde ve quraq erazilerin yasillasdirilmasinda istifade edile biler EdebiyyatTofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin nadir agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh