Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
| Araz palıdı | ||||
|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Araz palıdı | ||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
| ||||
Ümumi yayılması:
İran, Kiçik Asiya, İraq, Əfqanıstan və Ermənistanda təbii arealları vardır.
Azərbaycanda yayılması:
Zəngilan rayonu (Bərgüşadçay) və Naxçıvan MR-də Babək, Ordubad rayonu ərazilərində yayılmışdır.
Statusu:
Azərbaycanın nadir bitki növüdür. CR A1ab;B1bc(iii,iv).
Bitdiyi yer:
Orta dağ qurşağının qarışıq meşələrində daha çox rast gəlinir.
Təbii ehtiyatı:
Arealı çox da geniş deyildir.
Bioloji xüsusiyyətləri:
Təbiətdə 10-15 metr hündürlükdə olan ağacdır. Cavan yaşlarında zoğları yaşlımtıl rəngdə, tüklü olur, sonradan qırmızımtıl rəng alır. Yarpaqları böyük, uzunsov, tərsinə yumurtaşəkilli olub, üst tə-rəfdən açıq-yaşıl, tüksüz, bəzən sonradan tökülən məxməri tükləri vardır. Yarpağın kənarları tam və ya küt dişli, kiçik və qısa dilimli ola bilir. Yarpaq saplağı 0,3-2,5 sm uzunluğunda olur. Tumurcuq pulcuqları qırmızı rəngdədir. Meyvə saplağı qısa, 0,5-1,5 sm uzunluğunda olur. Meyvə çanaqcığı kürə şəklində olub, 2-3 sm boyundadır. Meyvənin üçdə bir hissəsi qədəhin içindədir. Dəniz səviyyəsindən 1000 m-ə qədər yüksəkliklərə qalxa bilir. May-iyun ayları arasına çiçəkləyir, oktyabr-noyabr aylarında toxumu yetişir
Çoxalması:
Təbiətdə toxum vasitəsilə çoxalır.
Təbii ehtiyatının dəyişilməsi səbəbləri:
Başlıca olaraq insan fəaliy¬yətidir.
Becərilməsi:
Mədəni şəraitdə becərilir.
Qəbul edilmiş qoruma tədbirləri:
Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”na daxil edimişdir.
Zəruri qoruma tədbirləri:
Yeni yasaqlıqların yaradılması vacibdir.
Məlumat mənbələri:
Дерево и кустарники СССР. т.2. 1951; Флора Азербайджана т.3. 1952; Azərbaycanın ağac və kolları. II cild, 1964; Красная Книга СССР. 1984; Azərbaycanın “Qırmızı Kitabı”. 1989; Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl kitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları.1996; Azərbaycan florasının konspekti, I-III cildlər. 2005; 2006; 2008; Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri. 2008; Azərbaycanın nadir və nəsli kəsilməkdə olan oduncaqlı bitkilərinin in situ və ex situ şəraitində bioekoloji xüsusiyyətlərinin repro-duksiyasının, reproduksiyasının və repatriasiyasının elmi əsasları, b.e.d. alimlik dərəcəsi almaq üçün dissertasiya. Bakı. 2011; Naxçıvan MR-nın flora müxtəlifliyi və onun nadir növlərinin qorunması. 2011.
İstinadlar
1."Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh.
2.“Azərbaycan dendraflorasi” I cild, Baki, “Elm”, 2011, 312 səh.
Təbii yayılması:
Yаbаnı hаldа Şimаli İrаndа və Qаfqаzdа bitir.
Botaniki təsviri:
Hündürlüyü 20 m-ə çаtаn аğаcdır. Zоğlаrı əvvəlcə sıx tüklü olur, sоnrаlаr tədricən tüksüzləşir, bоzumtul-qоnur və yа çılpаq, bəzən pаrıldаyаn qırmızımtıl-qоnur, tünd qəhvəyi rəngdədir. Yаrpаqlаrı uzunsоv, еllipsvаri və yа tərs - оvаl fоrmаlı, dərivаri, üst tərəfdən çılpаq, pаrlаq, yаşıl, аlt tərəfdən аçıq yаşıl, məxməri tüklüdür. Аyаnın kənаrı tаm və yа еnli, küt dişli, qаidəsi ürəkvаri və yа zəif pаzvаri, üçbucаqlı və yа sivridir. Yаrpаqlаrın sаplаğı 0,5-1,5 sm uzunluqdаdır. Mаrt-аprеl аylаrındа çiçəkləyir. Mеyvəsi qоzа, fındıqvаri, çаnаqcığı kеçəvаri, tükcüklü, üsküyəbənzər оlub, uzunluğu 0,5-1sm-ə çаtır, sаplаqlаr üzərində yеrləşir. Mеyvələri аvqust-sеntyаbr аylаrındа yеtişir.
Еkоlоgiyаsı:
Qurаqlığа dаvаmlı, tоrpаğа аz tələbkаr bitkidir. İşıq və istisеvən, duzа, yаnğınа dаvаmlıdır. Çоxlu növ müxtəlifliyi - fоrmаlаrı vаrdır.
Аzərbаycаndа yаyılmаsı:
Kiçik Qаfqаzın cənubundа, Nаxçıvаn MR, Zəngilаn və Qubаdlı rаyоnlаrı ərаzisində dəniz səviyyəsindən 500-1100 m yüksəklikdə bitir. Zəngilаn rаyоnundа Bərquşat çаyın dаğ ətəklərində bu еndеmik Qаfqаz növünün kiçik аrеаllаrınа rаst gəlinir. Аzərbаycаnın “Qırmızı kitаb”ınа dаxil еdilmişdir.
İstifаdəsi:
Аrаz pаlıdı dаğ yаmаclаrının bərkidilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb еdir.
İstinadlar
http://dendrologiya.az/?page_id=112 2019-11-17 at the Wayback Machine Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. T.S.Məmmədov
Məlumat mənbələri
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. "Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh.
İstinad
- Флора Азербайджана. т.5. 1954; Флора Kaвkaзa. т.5. 1954;
- Azərbaycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
- Azərbaycan flora-sının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;
- Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Araz palidiElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Araz palidiBeynelxalq elmi adiQuercus araxina Grossh 1930Seklin VikiAnbarda axtarisiUmumi yayilmasi Iran Kicik Asiya Iraq Efqanistan ve Ermenistanda tebii areallari vardir Azerbaycanda yayilmasi Zengilan rayonu Bergusadcay ve Naxcivan MR de Babek Ordubad rayonu erazilerinde yayilmisdir Statusu Azerbaycanin nadir bitki novudur CR A1ab B1bc iii iv Bitdiyi yer Orta dag qursaginin qarisiq meselerinde daha cox rast gelinir Tebii ehtiyati Areali cox da genis deyildir Bioloji xususiyyetleri Tebietde 10 15 metr hundurlukde olan agacdir Cavan yaslarinda zoglari yaslimtil rengde tuklu olur sonradan qirmizimtil reng alir Yarpaqlari boyuk uzunsov tersine yumurtasekilli olub ust te refden aciq yasil tuksuz bezen sonradan tokulen mexmeri tukleri vardir Yarpagin kenarlari tam ve ya kut disli kicik ve qisa dilimli ola bilir Yarpaq saplagi 0 3 2 5 sm uzunlugunda olur Tumurcuq pulcuqlari qirmizi rengdedir Meyve saplagi qisa 0 5 1 5 sm uzunlugunda olur Meyve canaqcigi kure seklinde olub 2 3 sm boyundadir Meyvenin ucde bir hissesi qedehin icindedir Deniz seviyyesinden 1000 m e qeder yuksekliklere qalxa bilir May iyun aylari arasina cicekleyir oktyabr noyabr aylarinda toxumu yetisirCoxalmasi Tebietde toxum vasitesile coxalir Tebii ehtiyatinin deyisilmesi sebebleri Baslica olaraq insan fealiy yetidir Becerilmesi Medeni seraitde becerilir Qebul edilmis qoruma tedbirleri Azerbaycanin Qirmizi Kitabi na daxil edimisdir Zeruri qoruma tedbirleri Yeni yasaqliqlarin yaradilmasi vacibdir Melumat menbeleri Derevo i kustarniki SSSR t 2 1951 Flora Azerbajdzhana t 3 1952 Azerbaycanin agac ve kollari II cild 1964 Krasnaya Kniga SSSR 1984 Azerbaycanin Qirmizi Kitabi 1989 Azerbaycanin Qirmizi ve Yasil kitablari na tovsiye olunan bitki ve bitki formasiyalari 1996 Azerbaycan florasinin konspekti I III cildler 2005 2006 2008 Naxcivan Muxtar Respublikasi florasinin taksonomik spektri 2008 Azerbaycanin nadir ve nesli kesilmekde olan oduncaqli bitkilerinin in situ ve ex situ seraitinde bioekoloji xususiyyetlerinin repro duksiyasinin reproduksiyasinin ve repatriasiyasinin elmi esaslari b e d alimlik derecesi almaq ucun dissertasiya Baki 2011 Naxcivan MR nin flora muxtelifliyi ve onun nadir novlerinin qorunmasi 2011 Istinadlar1 Azerbaycanin Nadir Agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh 2 Azerbaycan dendraflorasi I cild Baki Elm 2011 312 seh Tebii yayilmasi Yabani halda Simali Iranda ve Qafqazda bitir Botaniki tesviri Hundurluyu 20 m e catan agacdir Zoglari evvelce six tuklu olur sonralar tedricen tuksuzlesir bozumtul qonur ve ya cilpaq bezen parildayan qirmizimtil qonur tund qehveyi rengdedir Yarpaqlari uzunsov ellipsvari ve ya ters oval formali derivari ust terefden cilpaq parlaq yasil alt terefden aciq yasil mexmeri tukludur Ayanin kenari tam ve ya enli kut disli qaidesi urekvari ve ya zeif pazvari ucbucaqli ve ya sivridir Yarpaqlarin saplagi 0 5 1 5 sm uzunluqdadir Mart aprel aylarinda cicekleyir Meyvesi qoza findiqvari canaqcigi kecevari tukcuklu uskuyebenzer olub uzunlugu 0 5 1sm e catir saplaqlar uzerinde yerlesir Meyveleri avqust sentyabr aylarinda yetisir Ekologiyasi Quraqliga davamli torpaga az telebkar bitkidir Isiq ve istiseven duza yangina davamlidir Coxlu nov muxtelifliyi formalari vardir Azerbaycanda yayilmasi Kicik Qafqazin cenubunda Naxcivan MR Zengilan ve Qubadli rayonlari erazisinde deniz seviyyesinden 500 1100 m yukseklikde bitir Zengilan rayonunda Berqusat cayin dag eteklerinde bu endemik Qafqaz novunun kicik areallarina rast gelinir Azerbaycanin Qirmizi kitab ina daxil edilmisdir Istifadesi Araz palidi dag yamaclarinin berkidilmesinde muhum ehemiyyet kesb edir Istinadlarhttp dendrologiya az page id 112 2019 11 17 at the Wayback Machine Azerbaycan Dendroflorasi III cild Baki Elm 2016 400 seh T S MemmedovMelumat menbeleriTofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin Nadir Agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh IstinadFlora Azerbajdzhana t 5 1954 Flora Kavkaza t 5 1954 Azerbaycanin agac ve kollari I cild 1961 Azerbaycan flora sinin konspekti I III cildler 2005 2006 2008 Tofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin nadir agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 seh