Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Anzov — Azərbaycan Respublikasıınn Yardımlı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Anzov | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Yardımlı rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 871 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
Anzov Yardımlı rayonunun Hamarkənd inzibati ərazi vahidində kənd. Peştəsər silsiləsinin yamacındadır. Yerli əhali bu adı Anzo kimi tələffüz edir. Kəndin keçmış adı Zivirs olmuşdur. XIX əsrin ortalarında aparılan araşdırmalara görə, kənddə cəmi beş ailə olmuşdur. Mütəxəssislərin fikrincə, anzol anzol Talış dilində "iki yarğan arasında kicik torpaq sahəsi" deməkdir. Lakin Qafqazda Andzav şəklində qeydə alınmış dağın adı "dar, çətin keçilən; mağara" kimi izah olunur. Tacikistanda, Hissar silsiləsindəki Anzob aşırımının adı da həmin məna ilə bağlıdır.
Tarixi
Anzov Yardımılı rayonunun böyük kəndlərindən biridir. Əhalsi 1000 nəfərdən artıqdır. Anzov kəndini tarixi 400 ildən artıqdır, yəni ilk məskunlaşma 400 il bundan əvvələ təsadüf edir. Kənddə İlk məskunlaşan QILINCXAN olmuşdur. O, buraya İranın KƏLƏNSURA kəndindən gəlmişdir. İlk məskunlaşma Həsən Kərimim adıyla əlaqələndirilsə də, Həsən Kərim Qılıncxanın oğlu olmuşdur. Görünür, Qılıncxanın yaşı cox olduğundan o, burada çox ömür sürə bilməmiş və sonradan kənddə məskunlaşanlar Həsən Kərimi burada görmüş və onu buranın ilk insanı sanmışlar.
Kəndin ümumi ərazisi genişddir. Anzov sözünün mənasını talış dilinin sözü hesab edənlər olsa da, belə burada tarix boyu talış yaşamamıdır. Əslində ANZOV sözü Türk dilindən tərcümədə XANSOYLU, XANNƏSİLLİ deməkdir.
Kənd haqqında geniş məlumatları Malik Balaşovla Şirəli İsayevin yazdıqları "OĞUZ ELİ ANZOV" kitabından almaq olar Kənd ərazisində "Piyə Piruzə" adlanan ocaq vardır. Qeyd edək ki, M. Nəzərlinin qeyd olunan əsərində bu ocaq barədə heç bir məlumata rast gəlmirik. Piyə Yardımlı şivələrində xüsusi torpaqdan hazırlanan palçıq növüdür. Vaxtilə bundan təndir, ocaq yerlərində çox geniş istifadə olunmuşdur. Ola bilər ki, "Piruzə" ocağının mühafizə hissəsi vaxtilə piyədən qoyulduğu üçün belə adlandırılıb. "böyük" mənasında talış dilində piyə sözü vardır. Astara ərazisindəki Piyanənarud çayı var. Bu söz Piyə (böyük), nəna (ana) və rud (çay), yəni "böyük ana çay" anlamındadır. Lerikin Çayrud sovetliyində Piyəküçə oykonimindəki piyə sözü də bu qəbildəndir. Ocağı sonralar Ağasən // Agahəsən adlı şəxş mühafizə etdiyi üçün "Ağasən ocağı" da adlanır. Ocaq son dövrlərdə yeni memarlıq üslubu ilə inşa edilmişdir. Bu Ocaqda kimin dəfn olunması barədə məlumat yoxdur. Pirə aid kitabənin olmaması qəti fikir söyləməyə imkan vermir. Məlumdur ki, pir sözü ilə yaranan şəxs adları nəslin əsasən kişi xətti ilə getdiyini göstərir. Lakin bu ocağın sufi bir qadının adı ilə bağlı olduğunu göstərir. Piruzə sözü ilə yaxından səsləşən Ağdaş ərazisində Pirəzə yaşayış məntəqəsi vardır. Yerli məlumata görə, bu kənd öz adını yaxınlıqdakı Pirəzə pirinin adından götürmüşdür. Tədqiqatçılar bu sözü pir və əzə ("vadi", "dərə") şəklində, yəni "pir dərəsi" mənasında izah edirlər.
Mədəniyyəti
Anzov Yardımılı rayonunun böyük kəndlərindən biridir. Əhalsi 1000 nəfərdən artıqdır. Anzov kəndini tarixi 400 ildən artıqdır, yəni ilk məskunlaşma 400 il bundan əvvələ təsadüf edir. Kənddə İlk məskunlaşan QILINCXAN olmuşdur. O, buraya İranın KƏLƏNSURA kəndindən gəlmişdir. İlk məskunlaşma Həsən Kərimim adıyla əlaqələndirilsə də, Həsən Kərim Qılıncxanın oğlu olmuşdur. Görünür, Qılıncxanın yaşı cox olduğundan o, burada çox ömür sürə bilməmiş və sonradan kənddə məskunlaşanlar Həsən Kərimi burada görmüş və onu buranın ilk insanı sanmışlar.
Kəndin ümumi ərazisi genişddir. Anzov sözünün mənasını talış dilinin sözü hesab edənlər olsa da, belə burada tarix boyu talış yaşamamıdır. Əslində ANZOV sözü Türk dilindən tərcümədə XANSOYLU, XANNƏSİLLİ deməkdir.
Kənd haqqında geniş məlumatları Malik Balaşovla Şirəli İsayevin yazdıqları "OĞUZ ELİ ANZOV" kitabından almaq olar.[]
Coğrafiyası və iqlimi
Anzov kəndi Talış silsilə dağlarının qərb qurtaracağında, maili dağ yamaclarının ətəyində yerləşir. Kənd ərazisi şimal tərəfdən Qaraçay, cənubdan təxminən 3 km uzunluğunda gədiklə əhatə olunub. Şərqdən Hamarkənd kəndi, qərbdən isə Seyidlər və Osnaqaran kəndi ilə həmsərhəddir.
Kəndin iqlimi Yardımlıya və cənub bölgəsinin dağlıq hissəsinə məxsus sərt kontinental iqlimə uyğundur. Ərazi üçün demək olar ki, bütün fəsillər xarakterikdir. Burada payız və qış fəsillərinin iqlimi Naxçıvanın quru və sərt iqliminə oxşayır. Bu iqlimsə Türkiyənin, hətta Yunanıstanın cənubundakı ərazilərin iqliminə bənzəyir. Burada yayda orta temperatur 20–24 dərəcə Selsi, qış aylarında isə orta temperatur 3–5 dərəcə Selsidir. İllik yağıntının miqdarı 300– 700 mm-dir.
Ərazi region üçün xarakterik olan Talış seysmik zonasına daxildir. Tez-tez qeyd olunan xırda təkanlarla bərabər ərazidə dağıdıcı gücə malik zəlzələlər də özünü göstərmişdir. Belə zəlzələlərdən biri ümumilikdə rayon ərazisi daxil olmaqla 1998-ci ilin iyul ayının 9-da, saat 19_23-də Bakıdan 240 km cənubda, Talış dağlarında 6,5 bal gücündə özünü göstərmişdir. Bu, Yardımlı tarixində misli görünməmiş hadisə olmuşdur. Bütün kəndlər də daxil olmaqla rayon üzrə 10 şəxsi ev tamam uçmuş, 265 ev qəza vəziyyətinə düşmüş, 1100 ev ciddi, 1500 ev isə qismən zədə almışdır. Sosial obyektlərə də külli miqdarda ziyan dəymişdir. 62 təhsil, 10 səhiyyə obyekti, 9 mədəniyyət müəssisəsi, digər ictimai binalar zədələnmişdir.
İlk əvvəllər kəndin torpaq ehtiyatı geniş əraziləri əhatə etmişdir. Əhaliyə məxsus olan torpaq sahəsi təxminən 400 hektara yaxın olmuş, kolxozlaşma dövründə isə bu ərazi 360 hektar civarında qalmışdır. Coğrafi şəraitə görə kəndin mərkəzi hissəsi ərazinin quzey hissəsində yerləşmişdir. Təxminən 250–300 il bundan qabaq kənd əhalisinin əksəriyyətinin maldarlıqla, o cümlədən qoyunçuluqla məşğul olduğdnu nəzərə alsaq görərik ki, kəndin geniş otlaq sahələrinin olması, ərazinin iki çayın arasındakı ərazidə yerləşməsi (şimaldan Qaraçay, cənubdan Zenqaran çayı), ərazinin təbii-coğrafi şəraiti, eyni zamanda əkinçilik üçün münbit torpaqların, bol sulu bulaqların olması kənd əhalisinin məhz bu ərazidə məskunlaşmasında əsas stimul rolunu oynamışdır. Otlaq sahələrinin əksər hissəsi güney hissədə yerləşir. Burada ilk sakinlərin çoxillik təcrübələrinə əsaslanan əməli iş – qoyun yatağının, yəni Qışlaq adlı sahədə qış qoyun yatağının salınması çox diqqətə layiqdir. Belə ki, həm şərqdən, həm də qərbdən bu sahə yüksələn təpə yamacları ilə əhatə olnub. Təpələr yatağı soyuq küləklərdən qoruyur. Yatağın ətrafında suvarma şəbəkəsi üçün 2 bol sulu bulaq, meşə sahəsi və geniş otlaq sahəsi vardır.
Kəndin digər torpaqları ərazinin şərq hissəsində güneybasarda yerləşən piramida şəkilli ərazidən, Ban diki, Pojalar, Yaz yurdu, Percon, Tülcon, Gənci yatağı, İmam yeri, Yol Əli, Söyüdbulaq, Gədik, kənd ərazisindəki Xırdalar, Çolakəş, Ləjon, Mkomon, Əyri ulas, Əliməmməd ölən poja sahələrindən ibarətdir. Bu torpaqlar müvafiq olaraq Osnaqaran, Bozayran, Bürzünbül, Hamarkənd və Zenqaran kəndləri ilə həmsərhəddir.
Kəndin yay otlaqları – yəni elat heyvandarlıq sahələri isə daha böyük əraziləri əhatə edir. Bu yaylaqların hamısı kəndin cənubundadır. Tarixlər şahidi Haça yurd, Halavar daşı, Dib yurd, Vənəköç, Soyuqbulaq, Balaxan yurdu, Güney və Quzey üstə kolat, Sarıbulaq, Əmbüs, Tiy daş, Aslan yurdu, Çəktə, Xuaxıl (Şahbazəli bəyin payız oturacağı), Ağasən yurdu, Bəbir yurdu, Qoyunyatan dərə, Çur-çur və Yuvagah yaylaqlarıdır. Haça yurd yaylağındakı Xoca Döngə dəniz səviyyəsindən 2230 metr hündürlükdə yerləşir.
Kənddə ta qədimdən bir neçə bol sulu bulaq olmuşdur. Bu bulaqlardan biri kəndin şərq hissəsini su ilə təmin edən Böyük bulaqdır. Kəndin bu his – səsi mal-qaranın suvarilmasında, qab-qacaq və pal-paltarın yuylmasında, eyni zamanda indiki qlobal istiləşmədə içməli su ehtiyacının ödənilməsində bu bulaqdan istifadə edir. Ta qədimdən nənələrimiz – Anaxanım nənə, Söhbi nənə , Qərib nənə, Güllü nənə, Nəsi nənə, Əfruz, Sona, Gülsümə nənə nehrəyə atmaq üçün suyu Böyük bulaqdan götürüblər.
Kəndin mərkəzi hissəsi isə içməli suya olan tələbatını Musa bulağının hesabına ödəyiblər. Sifay nənə, Meyxanım nənə, Balanaz nənə, Sitay nənə, Teyiş, Balqız, Vəsi nənə, Bibixanım nənə, Zərnişan nənə, Xurma nənə nehrə suyunu bu bulaqdan götürüblər.
Kəndin qərb hissəsi isə daha çox Yolçu bulağı və Ləjon bulağından istifadə ediblər. Söhbi nənə, Həlimə nənə, Qərəqız nənə, Gülqız nənə, Narıngül nənə içməli su, nehrə suyunu bu bulaqdan götürüblər.
Kəndin bir hissısi isə Drosun bulağından istifadə ediblər. Paki, Xanbacı, Sanay nənə, Bəstigül nənə, İstifa nənə bu bulaqdan nehrə suyu, içməli su və qab-qacağın yuyulmasında istifadə ediblər. Sadalanan insanların demək olar ki, hamısı haqq dünyasına qovuşublar. Behiştlik olsunlar!
Sadalanan bulaqlardan başqa kəndin örüş-otlaq və biçənək sahələrində Daşbulaq, Söyüdbulaq, Percon bulağı, Liməpoja bulağı, Xosu lingi bulaqlarından yayda dəryaz çalınarkən, ot yığılarkən əhali içir, yuyunur, ətrafında dincəlirlər.
Kəndətrafı meşə zolağında Qarabulaq (kükürdlü su), Kəndəlaşbulaq, Batdaq bulaq (Batdaqlı göl də deyirlər), İsti su (müalicəvi əhəmiyyətlidir), Çinarbulaq, Şahverdi bulağı, yaylaqlardakı büllur kimi şəffaf, diş göynədən Soyuqbulaq, Çur-çur bilağı, Daş bulaq dillər əzbəri olmuşdur. İsti yay günlərində isti hava nəfəsləri təngidəndə kənd camaatı, kəndə gələn qonaqlar bu bulaqlardan içib sərinlənir, üstündə dincəlirlər.
Bundan başqa ərazi müalicəvi əhəmiyyətli suları (kükürdlü su) ilə də zəngindir. Ümumiyyətlə, ərazi bol sulu olması ilə fərqlənir. Belə ki, kənddə xırda və böyük bulaqlarla yanaşı 25-dən artıq, ətraf ərazilərdə isə 20-yə yaxın bulaq (şirin sulu) vardır.
Son vaxtlarda isə əhali kəndin təxminən 3 km, cənub hissəsindən keçən Zenqaran çayından rezin borular vasitəsilə su çəkib. İndi demək olar ki, hər qapıda diş göynədən çay suyu axır.
Anzov əhalsinin əsas məşğuliyyəti üçün oturaq maldarlıq xarakterik olmuşdur. Əhalinin bir qismi oturaq (əkinçilik, sənətkar — lıq), başqa bir qismi isə heyvandarlıq, əsasən də qoyunçuluqla məşğul olmuşdur. Havalar istiləşəndə, yazın gəlişi ilə kənd camaatının yaylağa köçü başlanır, yenə yurd yerləri – Sarıbulaq, Əmbüs, Haça yurd, Qoyunyatan dərə, Tiy daş, Vənəköç, Çəktə alaçıqlarla bəzənərdi. Yenə də obadakılar mal-qaranı, qoyun-quzunu otlaqlara haraylar, dağların səsli-küylü cah-cəlalı başlar, yastı- yastı qayalar çobanların "yastığına" çevrilərdi. Yaylaq maldarlıgı əvvəlki gümrahlığı ilə olmasa da indinin özündə yenə də davam edir.
Anzov ərazisi flora və faunası ilə zəngin bir areala malikdir. Flora və faunası rayonun bütün əraziləri üçün xarakterikdir. Torpaq örtüyü kənd ətra- fındakı ərazilərdə əsasən boz-qonur və gilli torpaqlar, yaylaq və meşələrdəki torpaqlar isə çəmən, meşə-qonur və qara torpaqlardan ibarətdir. Kənd ərazisi bitki örtüyü ilə çox zəngindir. Kənd arası və meşə-yaylaq torpaqlarında min bir dərdin dərmanı olan müxtəlif bitkilər vardır. Bu gün əczaçılqd, həm də müasir xalq təbiətində geniş istifadə olnan gülxətmi, çaytikanı, batbat, dəvədabanı, bulaqotu, yarpız, bağayarpağı, gicitkən, quşəppəyi, cincilim, dağ keşnişi,(istiot), yabanı sogan (aybə, vəcələ), baldırğan, kəkotu, sancıgülü, sarıçiçək,(romaşka), ayıdöşəyi, turşəng və başqaları, kol bitkilərindən itburnu, ardıc, zəriş, yemişan, əzgil, cır armud, alma və onlarla digər dərman bitkiləri bu ərazinin florasının bəzəyidir. Uzun müddət yaylağa köç edən adamlar, qoyunçuluq və maldarlıqla məşğul olanlar elə bitkilər tanıyırdılar ki, bu bitkilər vasitəsilə südü qıcqırdıb qatığa və ya maya əvəzində südü pendirə çevirmək mümkün idi.
Meşələr üçün yuxarıda sadalanan bitkilərdən başqa endemik və relikt bitkilər xarakterikdir. Endemik bitkilərdən şabalıdıyarpaq palıd (dialektdə uruq), Qarağac, Göyrüş(vən), Azat (nil), həmişəyaşıl, Zərgent adıyla xalq arasında tanınan kol bitkisi və yarpaqlarının uc hissısi tikanlı burket, Vələs, qızılağac, dağdağan, məxməryarpaqlı ağcaqayın, xan çinarı, cökə, həmişəyaşıl iynəyar -paqlı ardıc, gəvən, iynəyarpaqlı qaraçöhrə, amburçəy və başqa ağaclar meşələrin göz oxşayan bəzəyi, elin qiymətsiz sərvətidir.
Ərazinin faunası da çox zəngindir. Belə ki, ərazidə keçmişdə ceyran, pələng, ayı, dağ keçisi Tura təsadüf olunmuşdur. Sonralar təbii istifadə ilə əlaqədar olaraq meşələr seyrəldikcə bunların nəsli kəsilmişdir. İndinin özün də isə heyvanlar aləmi rayonun bütün ərazisi üçün xas olan səciyyədədir. Çöllərdə və meşə zolaqlarında canavar, tülkü, dovşan, çaqqal, oxlu çaqqal, dələ, sincab, yenot, kirpi, qonur ayı (nəsli kəsilmək üzrədir), porsuq, vaşaq, ayaqlı və ayaqsız kərtənkələ, ilanlardan yelmar, gürzə, amfibilərdən (suda-quruda yaşa – yanlardan) adi triton, ağac və su qurbağası, su hövzələrində zəli, xərçəng (qırxayaq), qaya və daşlıq, ərazilərdə əqrəblər, quşlardan "Qırmızı kitab"a adı düşən kəklik, qırqovul, alabaxta, bildirçin, alacəhrə, qaratoyuq, sığırçın, qara və ala qarğa, sağsağan, yarasa, bayquş və başqa heyvanlar yaşamaqdadır.
Kəndin qərbindəki Çinarbulaq adlı ərazidəki çinar ağacı özünəməx –susluğu ilə seçlir. Belə çinar ağacına eyni bir düz xətt boyunca rayonun ətraf ərazilərində, o cümlədən Ökü kəndində, Urakəran, Zenqaran, Solqard ərazilərində rast gəlinir. Maraqlı burasıdır ki, bu çinarlar çoxalmır, başqa yerlərdə təsadüf olunmur. Hamısı da bol sulu bulaqların üstündədir. Çinarların ətrafında qədim yaşayış məskəni olmuşdur. Belə ki, Çinarbulağın ətraf ərazisi böyük bir qədim qəbiristanlıqdır. Xalq arasında bu çinarlar haqqında ikili fikir dolaşmaqdadır: Bəziləri deyir ki, bu çinarlar ərazidən keçən mühüm tranzit ticarət və karvan yolunun göstəricisidir. Başqa bir qisim isə bu çinarların Səfəvilər dövründə (daha dəqiq I Şah Abbas dövründə(1587–1629)) dövlət sərhəddini bildirmək üçün əkildiyini iddia edir. Və bu çinarlara Xan çinarı deyirlər. Hər halda bizə elə gəlir ki, ikinci versiya həqiqətə daha çox uyğundur. Bu ağaca əhali arasında müqəddəs ağac kimi baxırlar. Onun qorunmasına xüsusi fikir verirlər. Son vaxtlar ətrafı qırıldığıdan bu çinar ağacı daha da əzəmətli görünür. Kölgəsində yerləşən, rişələrindən süzülüb çıxan su isə içməliliyi, şirinliyi və özünəməxsusluğu ilə seçilir.
Göründüyü kimi bölgənin özünəməxsus flora və faunası vardır.[]
Həmçinin bax
- Ağasən ocağı və ya Piyə Piruzə piri
Mənbə
- M. Balaşov, Ş. İsayev, "Oğuz eli Anzov" kitabı.
İstinadlar
- "Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti". İki cilddə. I cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007, səh. 55
Xarici keçidlər
- Fotoslaydlarda Anzov kəndi
 | Yardımlı rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Anzov Azerbaycan Respublikasiinn Yardimli rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Anzov38 52 12 sm e 48 16 10 s u Olke AzerbaycanRayon Yardimli rayonuTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 871 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 901 nef Anzov Anzov Yardimli rayonunun Hamarkend inzibati erazi vahidinde kend Pesteser silsilesinin yamacindadir Yerli ehali bu adi Anzo kimi teleffuz edir Kendin kecmis adi Zivirs olmusdur XIX esrin ortalarinda aparilan arasdirmalara gore kendde cemi bes aile olmusdur Mutexessislerin fikrince anzol anzol Talis dilinde iki yargan arasinda kicik torpaq sahesi demekdir Lakin Qafqazda Andzav seklinde qeyde alinmis dagin adi dar cetin kecilen magara kimi izah olunur Tacikistanda Hissar silsilesindeki Anzob asiriminin adi da hemin mena ile baglidir TarixiAnzov Yardimili rayonunun boyuk kendlerinden biridir Ehalsi 1000 neferden artiqdir Anzov kendini tarixi 400 ilden artiqdir yeni ilk meskunlasma 400 il bundan evvele tesaduf edir Kendde Ilk meskunlasan QILINCXAN olmusdur O buraya Iranin KELENSURA kendinden gelmisdir Ilk meskunlasma Hesen Kerimim adiyla elaqelendirilse de Hesen Kerim Qilincxanin oglu olmusdur Gorunur Qilincxanin yasi cox oldugundan o burada cox omur sure bilmemis ve sonradan kendde meskunlasanlar Hesen Kerimi burada gormus ve onu buranin ilk insani sanmislar Kendin umumi erazisi genisddir Anzov sozunun menasini talis dilinin sozu hesab edenler olsa da bele burada tarix boyu talis yasamamidir Eslinde ANZOV sozu Turk dilinden tercumede XANSOYLU XANNESILLI demekdir Kend haqqinda genis melumatlari Malik Balasovla Sireli Isayevin yazdiqlari OGUZ ELI ANZOV kitabindan almaq olar Kend erazisinde Piye Piruze adlanan ocaq vardir Qeyd edek ki M Nezerlinin qeyd olunan eserinde bu ocaq barede hec bir melumata rast gelmirik Piye Yardimli sivelerinde xususi torpaqdan hazirlanan palciq novudur Vaxtile bundan tendir ocaq yerlerinde cox genis istifade olunmusdur Ola biler ki Piruze ocaginin muhafize hissesi vaxtile piyeden qoyuldugu ucun bele adlandirilib boyuk menasinda talis dilinde piye sozu vardir Astara erazisindeki Piyanenarud cayi var Bu soz Piye boyuk nena ana ve rud cay yeni boyuk ana cay anlamindadir Lerikin Cayrud sovetliyinde Piyekuce oykonimindeki piye sozu de bu qebildendir Ocagi sonralar Agasen Agahesen adli sexs muhafize etdiyi ucun Agasen ocagi da adlanir Ocaq son dovrlerde yeni memarliq uslubu ile insa edilmisdir Bu Ocaqda kimin defn olunmasi barede melumat yoxdur Pire aid kitabenin olmamasi qeti fikir soylemeye imkan vermir Melumdur ki pir sozu ile yaranan sexs adlari neslin esasen kisi xetti ile getdiyini gosterir Lakin bu ocagin sufi bir qadinin adi ile bagli oldugunu gosterir Piruze sozu ile yaxindan seslesen Agdas erazisinde Pireze yasayis menteqesi vardir Yerli melumata gore bu kend oz adini yaxinliqdaki Pireze pirinin adindan goturmusdur Tedqiqatcilar bu sozu pir ve eze vadi dere seklinde yeni pir deresi menasinda izah edirler MedeniyyetiAnzov Yardimili rayonunun boyuk kendlerinden biridir Ehalsi 1000 neferden artiqdir Anzov kendini tarixi 400 ilden artiqdir yeni ilk meskunlasma 400 il bundan evvele tesaduf edir Kendde Ilk meskunlasan QILINCXAN olmusdur O buraya Iranin KELENSURA kendinden gelmisdir Ilk meskunlasma Hesen Kerimim adiyla elaqelendirilse de Hesen Kerim Qilincxanin oglu olmusdur Gorunur Qilincxanin yasi cox oldugundan o burada cox omur sure bilmemis ve sonradan kendde meskunlasanlar Hesen Kerimi burada gormus ve onu buranin ilk insani sanmislar Kendin umumi erazisi genisddir Anzov sozunun menasini talis dilinin sozu hesab edenler olsa da bele burada tarix boyu talis yasamamidir Eslinde ANZOV sozu Turk dilinden tercumede XANSOYLU XANNESILLI demekdir Kend haqqinda genis melumatlari Malik Balasovla Sireli Isayevin yazdiqlari OGUZ ELI ANZOV kitabindan almaq olar menbe gosterin Cografiyasi ve iqlimiAnzov kendi Talis silsile daglarinin qerb qurtaracaginda maili dag yamaclarinin eteyinde yerlesir Kend erazisi simal terefden Qaracay cenubdan texminen 3 km uzunlugunda gedikle ehate olunub Serqden Hamarkend kendi qerbden ise Seyidler ve Osnaqaran kendi ile hemserheddir Kendin iqlimi Yardimliya ve cenub bolgesinin dagliq hissesine mexsus sert kontinental iqlime uygundur Erazi ucun demek olar ki butun fesiller xarakterikdir Burada payiz ve qis fesillerinin iqlimi Naxcivanin quru ve sert iqlimine oxsayir Bu iqlimse Turkiyenin hetta Yunanistanin cenubundaki erazilerin iqlimine benzeyir Burada yayda orta temperatur 20 24 derece Selsi qis aylarinda ise orta temperatur 3 5 derece Selsidir Illik yagintinin miqdari 300 700 mm dir Erazi region ucun xarakterik olan Talis seysmik zonasina daxildir Tez tez qeyd olunan xirda tekanlarla beraber erazide dagidici guce malik zelzeleler de ozunu gostermisdir Bele zelzelelerden biri umumilikde rayon erazisi daxil olmaqla 1998 ci ilin iyul ayinin 9 da saat 19 23 de Bakidan 240 km cenubda Talis daglarinda 6 5 bal gucunde ozunu gostermisdir Bu Yardimli tarixinde misli gorunmemis hadise olmusdur Butun kendler de daxil olmaqla rayon uzre 10 sexsi ev tamam ucmus 265 ev qeza veziyyetine dusmus 1100 ev ciddi 1500 ev ise qismen zede almisdir Sosial obyektlere de kulli miqdarda ziyan deymisdir 62 tehsil 10 sehiyye obyekti 9 medeniyyet muessisesi diger ictimai binalar zedelenmisdir Ilk evveller kendin torpaq ehtiyati genis erazileri ehate etmisdir Ehaliye mexsus olan torpaq sahesi texminen 400 hektara yaxin olmus kolxozlasma dovrunde ise bu erazi 360 hektar civarinda qalmisdir Cografi seraite gore kendin merkezi hissesi erazinin quzey hissesinde yerlesmisdir Texminen 250 300 il bundan qabaq kend ehalisinin ekseriyyetinin maldarliqla o cumleden qoyunculuqla mesgul oldugdnu nezere alsaq gorerik ki kendin genis otlaq sahelerinin olmasi erazinin iki cayin arasindaki erazide yerlesmesi simaldan Qaracay cenubdan Zenqaran cayi erazinin tebii cografi seraiti eyni zamanda ekincilik ucun munbit torpaqlarin bol sulu bulaqlarin olmasi kend ehalisinin mehz bu erazide meskunlasmasinda esas stimul rolunu oynamisdir Otlaq sahelerinin ekser hissesi guney hissede yerlesir Burada ilk sakinlerin coxillik tecrubelerine esaslanan emeli is qoyun yataginin yeni Qislaq adli sahede qis qoyun yataginin salinmasi cox diqqete layiqdir Bele ki hem serqden hem de qerbden bu sahe yukselen tepe yamaclari ile ehate olnub Tepeler yatagi soyuq kuleklerden qoruyur Yatagin etrafinda suvarma sebekesi ucun 2 bol sulu bulaq mese sahesi ve genis otlaq sahesi vardir Kendin diger torpaqlari erazinin serq hissesinde guneybasarda yerlesen piramida sekilli eraziden Ban diki Pojalar Yaz yurdu Percon Tulcon Genci yatagi Imam yeri Yol Eli Soyudbulaq Gedik kend erazisindeki Xirdalar Colakes Lejon Mkomon Eyri ulas Elimemmed olen poja sahelerinden ibaretdir Bu torpaqlar muvafiq olaraq Osnaqaran Bozayran Burzunbul Hamarkend ve Zenqaran kendleri ile hemserheddir Kendin yay otlaqlari yeni elat heyvandarliq saheleri ise daha boyuk erazileri ehate edir Bu yaylaqlarin hamisi kendin cenubundadir Tarixler sahidi Haca yurd Halavar dasi Dib yurd Venekoc Soyuqbulaq Balaxan yurdu Guney ve Quzey uste kolat Saribulaq Embus Tiy das Aslan yurdu Cekte Xuaxil Sahbazeli beyin payiz oturacagi Agasen yurdu Bebir yurdu Qoyunyatan dere Cur cur ve Yuvagah yaylaqlaridir Haca yurd yaylagindaki Xoca Donge deniz seviyyesinden 2230 metr hundurlukde yerlesir Kendde ta qedimden bir nece bol sulu bulaq olmusdur Bu bulaqlardan biri kendin serq hissesini su ile temin eden Boyuk bulaqdir Kendin bu his sesi mal qaranin suvarilmasinda qab qacaq ve pal paltarin yuylmasinda eyni zamanda indiki qlobal istilesmede icmeli su ehtiyacinin odenilmesinde bu bulaqdan istifade edir Ta qedimden nenelerimiz Anaxanim nene Sohbi nene Qerib nene Gullu nene Nesi nene Efruz Sona Gulsume nene nehreye atmaq ucun suyu Boyuk bulaqdan goturubler Kendin merkezi hissesi ise icmeli suya olan telebatini Musa bulaginin hesabina odeyibler Sifay nene Meyxanim nene Balanaz nene Sitay nene Teyis Balqiz Vesi nene Bibixanim nene Zernisan nene Xurma nene nehre suyunu bu bulaqdan goturubler Kendin qerb hissesi ise daha cox Yolcu bulagi ve Lejon bulagindan istifade edibler Sohbi nene Helime nene Qereqiz nene Gulqiz nene Naringul nene icmeli su nehre suyunu bu bulaqdan goturubler Kendin bir hissisi ise Drosun bulagindan istifade edibler Paki Xanbaci Sanay nene Bestigul nene Istifa nene bu bulaqdan nehre suyu icmeli su ve qab qacagin yuyulmasinda istifade edibler Sadalanan insanlarin demek olar ki hamisi haqq dunyasina qovusublar Behistlik olsunlar Sadalanan bulaqlardan basqa kendin orus otlaq ve bicenek sahelerinde Dasbulaq Soyudbulaq Percon bulagi Limepoja bulagi Xosu lingi bulaqlarindan yayda deryaz calinarken ot yigilarken ehali icir yuyunur etrafinda dincelirler Kendetrafi mese zolaginda Qarabulaq kukurdlu su Kendelasbulaq Batdaq bulaq Batdaqli gol de deyirler Isti su mualicevi ehemiyyetlidir Cinarbulaq Sahverdi bulagi yaylaqlardaki bullur kimi seffaf dis goyneden Soyuqbulaq Cur cur bilagi Das bulaq diller ezberi olmusdur Isti yay gunlerinde isti hava nefesleri tengidende kend camaati kende gelen qonaqlar bu bulaqlardan icib serinlenir ustunde dincelirler Bundan basqa erazi mualicevi ehemiyyetli sulari kukurdlu su ile de zengindir Umumiyyetle erazi bol sulu olmasi ile ferqlenir Bele ki kendde xirda ve boyuk bulaqlarla yanasi 25 den artiq etraf erazilerde ise 20 ye yaxin bulaq sirin sulu vardir Son vaxtlarda ise ehali kendin texminen 3 km cenub hissesinden kecen Zenqaran cayindan rezin borular vasitesile su cekib Indi demek olar ki her qapida dis goyneden cay suyu axir Anzov ehalsinin esas mesguliyyeti ucun oturaq maldarliq xarakterik olmusdur Ehalinin bir qismi oturaq ekincilik senetkar liq basqa bir qismi ise heyvandarliq esasen de qoyunculuqla mesgul olmusdur Havalar istilesende yazin gelisi ile kend camaatinin yaylaga kocu baslanir yene yurd yerleri Saribulaq Embus Haca yurd Qoyunyatan dere Tiy das Venekoc Cekte alaciqlarla bezenerdi Yene de obadakilar mal qarani qoyun quzunu otlaqlara haraylar daglarin sesli kuylu cah celali baslar yasti yasti qayalar cobanlarin yastigina cevrilerdi Yaylaq maldarligi evvelki gumrahligi ile olmasa da indinin ozunde yene de davam edir Anzov erazisi flora ve faunasi ile zengin bir areala malikdir Flora ve faunasi rayonun butun erazileri ucun xarakterikdir Torpaq ortuyu kend etra findaki erazilerde esasen boz qonur ve gilli torpaqlar yaylaq ve meselerdeki torpaqlar ise cemen mese qonur ve qara torpaqlardan ibaretdir Kend erazisi bitki ortuyu ile cox zengindir Kend arasi ve mese yaylaq torpaqlarinda min bir derdin dermani olan muxtelif bitkiler vardir Bu gun eczacilqd hem de muasir xalq tebietinde genis istifade olnan gulxetmi caytikani batbat devedabani bulaqotu yarpiz bagayarpagi gicitken quseppeyi cincilim dag kesnisi istiot yabani sogan aybe vecele baldirgan kekotu sancigulu saricicek romaska ayidoseyi turseng ve basqalari kol bitkilerinden itburnu ardic zeris yemisan ezgil cir armud alma ve onlarla diger derman bitkileri bu erazinin florasinin bezeyidir Uzun muddet yaylaga koc eden adamlar qoyunculuq ve maldarliqla mesgul olanlar ele bitkiler taniyirdilar ki bu bitkiler vasitesile sudu qicqirdib qatiga ve ya maya evezinde sudu pendire cevirmek mumkun idi Meseler ucun yuxarida sadalanan bitkilerden basqa endemik ve relikt bitkiler xarakterikdir Endemik bitkilerden sabalidiyarpaq palid dialektde uruq Qaragac Goyrus ven Azat nil hemiseyasil Zergent adiyla xalq arasinda taninan kol bitkisi ve yarpaqlarinin uc hissisi tikanli burket Veles qizilagac dagdagan mexmeryarpaqli agcaqayin xan cinari coke hemiseyasil iyneyar paqli ardic geven iyneyarpaqli qaracohre amburcey ve basqa agaclar meselerin goz oxsayan bezeyi elin qiymetsiz servetidir Erazinin faunasi da cox zengindir Bele ki erazide kecmisde ceyran peleng ayi dag kecisi Tura tesaduf olunmusdur Sonralar tebii istifade ile elaqedar olaraq meseler seyreldikce bunlarin nesli kesilmisdir Indinin ozun de ise heyvanlar alemi rayonun butun erazisi ucun xas olan seciyyededir Collerde ve mese zolaqlarinda canavar tulku dovsan caqqal oxlu caqqal dele sincab yenot kirpi qonur ayi nesli kesilmek uzredir porsuq vasaq ayaqli ve ayaqsiz kertenkele ilanlardan yelmar gurze amfibilerden suda quruda yasa yanlardan adi triton agac ve su qurbagasi su hovzelerinde zeli xerceng qirxayaq qaya ve dasliq erazilerde eqrebler quslardan Qirmizi kitab a adi dusen keklik qirqovul alabaxta bildircin alacehre qaratoyuq sigircin qara ve ala qarga sagsagan yarasa bayqus ve basqa heyvanlar yasamaqdadir Kendin qerbindeki Cinarbulaq adli erazideki cinar agaci ozunemex suslugu ile seclir Bele cinar agacina eyni bir duz xett boyunca rayonun etraf erazilerinde o cumleden Oku kendinde Urakeran Zenqaran Solqard erazilerinde rast gelinir Maraqli burasidir ki bu cinarlar coxalmir basqa yerlerde tesaduf olunmur Hamisi da bol sulu bulaqlarin ustundedir Cinarlarin etrafinda qedim yasayis meskeni olmusdur Bele ki Cinarbulagin etraf erazisi boyuk bir qedim qebiristanliqdir Xalq arasinda bu cinarlar haqqinda ikili fikir dolasmaqdadir Bezileri deyir ki bu cinarlar eraziden kecen muhum tranzit ticaret ve karvan yolunun gostericisidir Basqa bir qisim ise bu cinarlarin Sefeviler dovrunde daha deqiq I Sah Abbas dovrunde 1587 1629 dovlet serheddini bildirmek ucun ekildiyini iddia edir Ve bu cinarlara Xan cinari deyirler Her halda bize ele gelir ki ikinci versiya heqiqete daha cox uygundur Bu agaca ehali arasinda muqeddes agac kimi baxirlar Onun qorunmasina xususi fikir verirler Son vaxtlar etrafi qirildigidan bu cinar agaci daha da ezemetli gorunur Kolgesinde yerlesen riselerinden suzulub cixan su ise icmeliliyi sirinliyi ve ozunemexsuslugu ile secilir Gorunduyu kimi bolgenin ozunemexsus flora ve faunasi vardir menbe gosterin Hemcinin baxAgasen ocagi ve ya Piye Piruze piriMenbeM Balasov S Isayev Oguz eli Anzov kitabi Istinadlar Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti Iki cildde I cild Baki Serq Qerb 2007 seh 55Xarici kecidlerFotoslaydlarda Anzov kendi Yardimli rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin