Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Henri Dünan (fr. Jean-Henry Dunant, Henri Dunant; 8 may 1828[…], Cenevrə və ya İsveçrə – 30 oktyabr 1910[…]) — dünya şöhrətli isveçrəli xeyriyyəçi, iş adamı, ilk Nobel mükafatçısı, Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatının qurucusudur.
Henri Dünan  | |
|---|---|
| fr Jean-Henry Dunant | |
 | |
| Digər adı | Henri Dunant |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | (82 yaşında) |
| Dəfn tarixi | 2 noyabr 1910 |
| Fəaliyyəti | təşəbbüskar, yazıçı, təşkilati təsisçisi[d], tacir |
| Mükafatları | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Henri Dünan Cenevrə şəhərində adi tacir olmuşdur. O, böyük bir gölün kənarında yerləşmiş bu şəhərdə dinc şəraitdə işləyir və müharibənin törətdiyi bəlalardan xəbərsiz yaşayırdı. Çünki, onun vətəni İsveçrə 1815-ci ildən bəri Avropa dövlətlərinin razılığı ilə neytral siyasət yürüdür və dövlətlərarası müharibələrdə iştirak etmirdi. 1859-cu ildə Henri Dünan İtaliyanın şimalına, italyanların və fransızların avstriyalılara qarşı vuruşduğu yerlərə işgüzar bir səfər edir.
Həmin yerlərdən keçərkən Dünan təsadüfən döyüşündə yaralanmış əsgərlərin arasına düşür və gördükləri onu dəhşətə gətirir.
1862-ci ildə yazdığı "" adlı kitabında o, gördüklərini belə təsvir edir: "Gecənin sakitliyini yaralıların iniltisi və qüssədən çəkilən ahlar, adamın ürəyini deşən imdad çağırışları pozur. Bu dəhşətli gecəni olduğu kimi təsvir etmək heç cür mümkün deyil. İyunun iyirmi beşində doğan günəş təsəvvürə gətirilməsi mümkün olmayan bir mənzərəni işıqlandırır. Döyüş meydanı başdan-ayağa meyit və at cəmdəyidir — yollar, xəndəklər, dərə- təpə, hər yan meyitlə, cəmdəklə doludur.
Solferinonun ətrafında isə meyiddən ayaq basmağa yer yoxdur. qazıq-qazıq edilib, qarğıdalı, buğda taptalanıb, çəpərlər yanı üstədir. Meyvə bağları viran edilib, orda–burda qan gölməçələri əmələ gəlib.
Kəndlər dağıdılıb, hər yerdə güllə və mərmi izləri görünür, divarlar laxlayıb çat-çat olub, evlər darmadağın edilib, zirzəmilərdə gizlənən sakinlərsə bir sutkadan artıqdır ki, qaranlıqda ac–susuz qalıblar. İndi onlar yavaş–yavaş gizləndikləri yerlərdən çıxmağa başlayırlar və bu müddət ərzində necə dəhşətli hisslər keçirdikləri üzlərindən oxunur. Solferinonun ətrafında, xüsusilə də kənd qəbirstanlığında elə bil göydən silah, dəbilqə, şərf, qanlı cır-cındır paltar, tikə-tikə olmuş silah hissələri yağıb. Gün ərzində yığılan bədbəxt yaralılar ölü rəngindədir və onların təpənməyə taqətləri yoxdur. Bəzilərinin, xüsusilə də yarası ağır olanların baxışlarında kütlük var və deyilənləri başa düşmürlər, gözlərində heç bir ifadə yoxdur. Bununla belə onlar ağrını hiss edirlər, bəziləri açıq iltihablı yaraların verdiyi amansız ağrıdan ağıllarını itirib yalvarırlar ki, onları kimsə öldürsün və canları qurtarsın. Sifətlərində dözülməz ağrının izləri olan, qıc vəziyyətindəki bu adamlar ölümlə çarpışırlar.
Buradakı bədbəxtlər təkcə güllə və mərmi izləri ilə yaralanmayıblar, onların bir çoxunun üstündən ağır artilleriya qurğuları keçib və əl–ayaqlarını doğrayıb".
Gənc bir epizod xüsusilə həyəcanlandırır. Avstriya ordusunun cəbhəni yarması xəbərini eşidən yerli əhali çaxnaşmaya düşür və yaralıları unundaraq qaçıb canlarını qurtarmağa çalışır. Bu zaman cavan oğlan yaralılara yardım etməyə başlayır,
amma tezliklə başa düşür ki, təkbaşına hamıya kömək edə bilməyəcək. Buna görə də o, zərəçəkənlərə yardım etmək üçün Solferino kəndinin sakinlərinə müraciət edir. Onlar əvvəlcə bu çağırışa könülsüz qoşulurlar. Bu zaman Henri Dünan "Biz hamımız qardaşıq" – deyə qışqırır və yalnız həmin sözlərlə o, solferinolu qadın və kişilərin qəlbinə yol tapa bilir. Bundan sonra yavaş-yavaş könüllülərin sayı artır və onlar daha ürəkdən işləməyə başlayırlar.
Cenevrəyə qayıdandan sonra Dünan Solferinodakı əsgərlərin dəhşətli vəziyyətini kitabında təsvir etməklə kifayətlənmir. O, bütün dövlətlərin müharibə qurbanlarını qoruyacaq bir sazişi imzalaması ideyasını irəli sürür: "Bütün bu iztirablardan belə ətraflı söz açmaqda məqsəd nədir? Son dərəcə ümidsizliyi göstərən dəhşətli mənzərələri təsvir etmək nəyə lazımdır? Bu təbii suala sualla da cavab vermək lazımdır: Niyə müharibə zamanı yaralılara yardım göstərən və ya yardımı təşkil edən, onların qayğısına qalan könüllü cəmiyyətlər yaradılmasın?".
1863-cü ildə Dünan öz dostları ilə birlikdə bütün dünyada yaralılara yardım göstərəcək təşkilat yaratmaq qərarına gəlir. Bu təşkilat üçün emblem kimi qızıl xaç seçılır. Ağ fon üzərində qızıl xaç Henri Dünanın vətəni olan İsveçrənin bayrağına hörmət əlaməti olaraq emblem kimi qəbul edilmişdir. Vaxtilə türklər müharibə zamanı qızıl xaçdan qorunma emblemi kimi istifadə etməkdən imtina etmişlər. Onlar bu emblemi dinlə əlaqələndirmiş və onu qızıl aypara ilə əvəz etmişlər. O vaxtdan bəri bir çox müsəlman dövlətləri emblem kimi qızıl xaçla eyni tutulan qızıl ayparadan istifadə edirlər. işçilərinin və onların minik vasitələrinin daşıdığı bu emblemlər Qızıl Xaç və Qızıl Ayparanın işçilərinin hərbçi olmadığını göstərir. Bundan başqa, onların ixtiyarı var idi ki, döyüş meydanında olsunlar və hər iki tərəfin yaralılarına yardın göstərsinlər. 1869-cu ildən etibarən Qızıl Xaç bütün dünyada daşqın, zəlzələ, epidemiya, aclıq və s. fəlakətlərin qurbanlarına da yardım etməyə başlamışdır.
İş elə gətirir ki, bütün gücünü və var-dövlətini yaratdığı təşkilatın yolunda qoyan Henri Dünan 1869-cu ildən etibarən unudulmağa başlayır və həddindən artıq yoxsul vəziyyətdə yaşamalı olur. Bununla belə, 1901-ci ildə o, yenidən yada düşür. İnsansevərlik fəaliyyətinə görə ilk Nobel mükafatı ona təqdim olunur və bir neçə ölkə ona ömürlük müavinət ödəyir.
Bu məşhur isveçrəli hələ də unudulmayıb. Cenevrənin ona abidə qoyulub. Əslində isə Henri Dünan üçün ən yaxşı abidə onun özünün əsasını qoyduğu və hazırda da fəaliyyət göstərən Beynəlxalq Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Hərəkatıdır.
İstinadlar
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- https://roter-kreis.de/2._November.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Henri Dunant // Encyclopædia Britannica (ing.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Henri Dunan fr Jean Henry Dunant Henri Dunant 8 may 1828 Cenevre ve ya Isvecre 30 oktyabr 1910 dunya sohretli isvecreli xeyriyyeci is adami ilk Nobel mukafatcisi Beynelxalq Qizil Xac ve Qizil Aypara Herekatinin qurucusudur Henri Dunanfr Jean Henry DunantDiger adi Henri DunantDogum tarixi 8 may 1828Dogum yeri Cenevre Cenevre kantonu Isvecre ve yaIsvecreVefat tarixi 30 oktyabr 1910 82 yasinda Defn tarixi 2 noyabr 1910Fealiyyeti tesebbuskar yazici teskilati tesiscisi d tacirMukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHenri Dunan Cenevre seherinde adi tacir olmusdur O boyuk bir golun kenarinda yerlesmis bu seherde dinc seraitde isleyir ve muharibenin toretdiyi belalardan xebersiz yasayirdi Cunki onun veteni Isvecre 1815 ci ilden beri Avropa dovletlerinin raziligi ile neytral siyaset yurudur ve dovletlerarasi muharibelerde istirak etmirdi 1859 cu ilde Henri Dunan Italiyanin simalina italyanlarin ve fransizlarin avstriyalilara qarsi vurusdugu yerlere isguzar bir sefer edir Hemin yerlerden kecerken Dunan tesadufen doyusunde yaralanmis esgerlerin arasina dusur ve gordukleri onu dehsete getirir 1862 ci ilde yazdigi adli kitabinda o gorduklerini bele tesvir edir Gecenin sakitliyini yaralilarin iniltisi ve qusseden cekilen ahlar adamin ureyini desen imdad cagirislari pozur Bu dehsetli geceni oldugu kimi tesvir etmek hec cur mumkun deyil Iyunun iyirmi besinde dogan gunes tesevvure getirilmesi mumkun olmayan bir menzereni isiqlandirir Doyus meydani basdan ayaga meyit ve at cemdeyidir yollar xendekler dere tepe her yan meyitle cemdekle doludur Solferinonun etrafinda ise meyidden ayaq basmaga yer yoxdur qaziq qaziq edilib qargidali bugda taptalanib ceperler yani ustedir Meyve baglari viran edilib orda burda qan golmeceleri emele gelib Kendler dagidilib her yerde gulle ve mermi izleri gorunur divarlar laxlayib cat cat olub evler darmadagin edilib zirzemilerde gizlenen sakinlerse bir sutkadan artiqdir ki qaranliqda ac susuz qaliblar Indi onlar yavas yavas gizlendikleri yerlerden cixmaga baslayirlar ve bu muddet erzinde nece dehsetli hissler kecirdikleri uzlerinden oxunur Solferinonun etrafinda xususile de kend qebirstanliginda ele bil goyden silah debilqe serf qanli cir cindir paltar tike tike olmus silah hisseleri yagib Gun erzinde yigilan bedbext yaralilar olu rengindedir ve onlarin tepenmeye taqetleri yoxdur Bezilerinin xususile de yarasi agir olanlarin baxislarinda kutluk var ve deyilenleri basa dusmurler gozlerinde hec bir ifade yoxdur Bununla bele onlar agrini hiss edirler bezileri aciq iltihabli yaralarin verdiyi amansiz agridan agillarini itirib yalvarirlar ki onlari kimse oldursun ve canlari qurtarsin Sifetlerinde dozulmez agrinin izleri olan qic veziyyetindeki bu adamlar olumle carpisirlar Buradaki bedbextler tekce gulle ve mermi izleri ile yaralanmayiblar onlarin bir coxunun ustunden agir artilleriya qurgulari kecib ve el ayaqlarini dograyib Genc bir epizod xususile heyecanlandirir Avstriya ordusunun cebheni yarmasi xeberini esiden yerli ehali caxnasmaya dusur ve yaralilari unundaraq qacib canlarini qurtarmaga calisir Bu zaman cavan oglan yaralilara yardim etmeye baslayir amma tezlikle basa dusur ki tekbasina hamiya komek ede bilmeyecek Buna gore de o zerecekenlere yardim etmek ucun Solferino kendinin sakinlerine muraciet edir Onlar evvelce bu cagirisa konulsuz qosulurlar Bu zaman Henri Dunan Biz hamimiz qardasiq deye qisqirir ve yalniz hemin sozlerle o solferinolu qadin ve kisilerin qelbine yol tapa bilir Bundan sonra yavas yavas konullulerin sayi artir ve onlar daha urekden islemeye baslayirlar Cenevreye qayidandan sonra Dunan Solferinodaki esgerlerin dehsetli veziyyetini kitabinda tesvir etmekle kifayetlenmir O butun dovletlerin muharibe qurbanlarini qoruyacaq bir sazisi imzalamasi ideyasini ireli surur Butun bu iztirablardan bele etrafli soz acmaqda meqsed nedir Son derece umidsizliyi gosteren dehsetli menzereleri tesvir etmek neye lazimdir Bu tebii suala sualla da cavab vermek lazimdir Niye muharibe zamani yaralilara yardim gosteren ve ya yardimi teskil eden onlarin qaygisina qalan konullu cemiyyetler yaradilmasin 1863 cu ilde Dunan oz dostlari ile birlikde butun dunyada yaralilara yardim gosterecek teskilat yaratmaq qerarina gelir Bu teskilat ucun emblem kimi qizil xac secilir Ag fon uzerinde qizil xac Henri Dunanin veteni olan Isvecrenin bayragina hormet elameti olaraq emblem kimi qebul edilmisdir Vaxtile turkler muharibe zamani qizil xacdan qorunma emblemi kimi istifade etmekden imtina etmisler Onlar bu emblemi dinle elaqelendirmis ve onu qizil aypara ile evez etmisler O vaxtdan beri bir cox muselman dovletleri emblem kimi qizil xacla eyni tutulan qizil ayparadan istifade edirler iscilerinin ve onlarin minik vasitelerinin dasidigi bu emblemler Qizil Xac ve Qizil Ayparanin iscilerinin herbci olmadigini gosterir Bundan basqa onlarin ixtiyari var idi ki doyus meydaninda olsunlar ve her iki terefin yaralilarina yardin gostersinler 1869 cu ilden etibaren Qizil Xac butun dunyada dasqin zelzele epidemiya acliq ve s felaketlerin qurbanlarina da yardim etmeye baslamisdir Is ele getirir ki butun gucunu ve var dovletini yaratdigi teskilatin yolunda qoyan Henri Dunan 1869 cu ilden etibaren unudulmaga baslayir ve heddinden artiq yoxsul veziyyetde yasamali olur Bununla bele 1901 ci ilde o yeniden yada dusur Insanseverlik fealiyyetine gore ilk Nobel mukafati ona teqdim olunur ve bir nece olke ona omurluk muavinet odeyir Bu meshur isvecreli hele de unudulmayib Cenevrenin ona abide qoyulub Eslinde ise Henri Dunan ucun en yaxsi abide onun ozunun esasini qoydugu ve hazirda da fealiyyet gosteren Beynelxalq Qizil Xac ve Qizil Aypara Herekatidir IstinadlarCex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi https roter kreis de 2 November Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Henri Dunant Encyclopaedia Britannica ing