Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ani kafedralı (həmçinin Müqəddəs Bakirə kafedralı (erm: Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցի), Müqəddəs Ana kilsəsi (erm: Մայր Եկեղեցի) — Türkiyə Cümhuriyyətinin Qars ilində, Ani şəhər xarabalığında olan qədim erməni kafedralı və şah əsərlərindən biri.
| Ani kafedralı | |
|---|---|
| Բագնայրի վանք | |
 | |
 | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Şəhər | Qars |
| Yerləşir | Ani |
| Aidiyyatı | Erməni Qriqoryan Kilsəsi |
| Memar | |
| Tikilmə tarixi | 989-1001 |
| Üslubu | |
| Uzunluğu |
|
| Eni | 19,8 m |
| | |
 Kafedralın planı | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Müxtəlif tarixi qaynaqların verdiyi məlumata görə kafedralın tikintisi 989-cu ildə kral II Smbatın (977-989) dövründə başlamış, qısa fasilədən sonra II Smbatın varisi kral Qagik Baqratinin hakimiyyəti dövründə onun arvadı, Qafqaz Albaniyasının Sünik vilayətinin hakimi Vasaqın qızı kraliça Katranidenin əmri ilə tikinti davam etdirilmiş və 1100-cü ildə tamamlanmışdır. Bu haqqda kafedralın Cənub divarındakı kitabədə deyilir:
"Erməni təqviminin 450-ci ilində (miladi 1001-ci il) ...Tanrı və ermənilərin ruhani lideri katolikos tərəfindən şərəfləndirilmiş Sarkis, erməni və gürcülərin şahənşahı Qagikin şanlı hökmdarlığı zamanında mən, Sünik kralı Vasaqın qızı, ermənilərin kraliçası Katranide özümü Allahın lütfünə əmanət edərək ərim şahənşah Qagikin əmri ilə ulu Smbatın təməlini qoyduğu bu kafedralı inşa etdirdim..."
Ani şəhərinin Cənub tərəfində yerləşən kafedral şəhərin ən iri və mühüm memarlıq abidəsidir. Kafedral orta əsrlərin ən məşhur erməni memarı Trdatın əsəridir. 1064 -cü ildə şəhərin türklər tərəfindən mühasirə edilməsi zamanı kafedral xüsusi simvolik əhəmiyyət daşıyıb. Belə ki, şəhər ələ keçirildikdən sonra Kafedralın üstündəki xaç çıxarılıb və Ani kafedralı Fəthiyyə Camisi adı ilə cami kimi istifadə olunmağa başlayıb. Kafedral 1124 - cü ildə təkrarən xristianların istifadəsinə geri verilib və kitabələr binanın XIII əsrin əvvəllərində bərpa olunmasından bəhs edirlər. 1319 - cu ildə baş verən zəlzələ kafedralın qübbəsinin çökməsi ilə nəticələnmişdir və bu da binanın dini məqsədlə istifadə edilməsinə son verilməsi ilə nəticələnmişdir.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Bazilika planın sahib olmasına baxmayaraq planlaşdırmada uzunluğun az olması diqqəti cəlb edir. Binanın uzunluğu eni və hündürlüyü ilə müqayisədə olduqca qısadır. Binanı əhatələyən yarımdairəvi kəmərlər abidəyə, bu binanın inşasından bir neçə yüz il sonra Avropada meydana gələn Qotik memarlıq üslubuna xas bir görüntü verir. Lakin ilə Qərbi Avropadakı Qotik memarlıq üslubunun inkişafı arasında əlaqələr qura biləcək dəlillər yoxdur.
Xarici görünüş
Əksər erməni abidələri kimi bu abidə də tamamilə tuf daşı ilə örtülmüşdür. Belə ki, daş və betondan inşa edilmiş binanın üstünə zərif yonulmuş tuf daşından üzlük çəkilmişdir. Planı, qübbəli bazilika formasındadır.
Abidə qübbəsini zəlzələdə itirməsindən sonra ilk görünüşünə xas olmayan kubik bir görünüş almışdır. Mənbələrin bildirildiyinə görə kafedralın qübbəsi 1319 - cu ildə baş verən bir zəlzələ zamanı çökmüşdür. Yuxarı hissənin yerdə qalan qismi isə 1832-ci ildə baş vermiş başqa bir zəlzələdə uçmuşdur. 1988-ci il zəlzələsi zamanı isə Şimal - Qərb tərəfində böyük bir yarıq və Cənub - Qərb tərfində ciddi bir çat əmələ gəlmişdir. 1998-ci ildən isə damın parçaları qoparaq tökülməyə başlamışdır. Ermənilərin qarşı tərəfdəki daş mədənlərini partlatmağa başlamaları isə 2000-ci ildən etibarən abidənin ciddi zədələr almasına səbəb olmuşdur.
Zərif kolonlar üzərində yerləşdirilmiş aralarında oymalı qabartmalı çərçivəli incə uzun pəncərələrin yerləşdirildiyi yarımçıq kəmərlər silsiləsi bütün abidəni dövrələyir. Sırayla patriarx, kral və xalqın istifadəsi üçün olan Şimal, Cənub və Qərb qapıları vardır.
Şimal, Cənub və Qərb divarlarnda olan üçbucaq formalı nişlərdən pəncərə yarıqlarından olduğu kimi divarların daxili və apsis görünür. Bu nişlər eyni zamanda fasadın düz görünüşünü pozur və əslində binaya incə divarlara artırılmış yüksəklik və möhkəmlik görüntüsü verir. Şərq divarında isə niş yoxdur. Çünki, bina daxildəki kəmərli tağtavanın təzyiqinə dayana biləcək qalın divara ehtiyac vardır.
Daxili görünüş
Kafedralın içi yüksək tavanlı və çox qaranlıqdır. Hətta mərkəzi qübbənin sağlam olduğu dövrdə daha qaranlıq olması şübhə doğurmur. Lakin bu bir qüsur olaraq qəbul edilə bilməz. Çünki bu, eyni tip tikililər üçün xarakterik olan bir cəhətdir.
Apsis və yan otaqlar iç həcminin dörddə birini doldurduğundan qübbənin Şərqindəki tağlar, Qərbdəki tağlardan xeyli qısadır. Şimal - Cənub və Şərq - Qərb istiqamətində uzanan arkalar demək olar ki, qübbənin aşağısına qədər yüksəldilmişdir.
Geniş apsis Şərq divarının altında yerləşdirilmişdir və bayırdan sadəcə iki dərin niş arasındakı pəncərə ilə vurğulanmışdır. Apsisdəki "chancel" (kilsə mehrabının yanında din adamlarına ayrılmış bölgə) zəmindən yüksəkdə yerləşdirilmişdir. Üst hissədə isə "chancel"dəki nərdivanla qalxılan kiçik otaq var.
Apsisdə İsanın (ə.s.) taxtda oturmuş vəziyyətdə bir təsvirinin izləri vardır. Bu təsvir kafedralın tarixindən yenidir və XIII əsrdə binanın bərpası zamanı əlavə edildiyi düşünülür. Sütun başlıqları isə sadə geometrik naxışlarla bəzədilmişdir. Binanın daxilində divarlarda müxtəlif ölçülü oyuqluqlar vardır ki, bu da divarlardan sökülmüş xaçkarların yeridir. Həmin xaçkarların bəzilərinin binanın cami kimi istifadə edildiyi dövrdə, bəzilərinin isə bina istfadəsiz qaldığı dövrdə xəzinə axtaranlar tərəfindən söküldüyü göstərilir.
Şəkillər
-
![image]()
Kafedralın daxilində qübbəyə qədər uzanan tağlar -
![image]()
Ani kafedralının apsisi -
![image]()
Kafedralın ilkin görünüşünün bərpası
İstinadlar
- "Yaşayan tarih - Ani harabeleri". 2022-03-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2010-04-27.
- . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-04-27.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ani kafedrali hemcinin Muqeddes Bakire kafedrali erm Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցի Muqeddes Ana kilsesi erm Մայր Եկեղեցի Turkiye Cumhuriyyetinin Qars ilinde Ani seher xarabaliginda olan qedim ermeni kafedrali ve sah eserlerinden biri Ani kafedraliԲագնայրի վանք40 30 22 sm e 43 34 22 s u Olke TurkiyeSeher QarsYerlesir AniAidiyyati Ermeni Qriqoryan KilsesiMemarTikilme tarixi 989 1001UslubuUzunlugu 30 5 mEni 19 8 mAni kafedraliKafedralin plani Vikianbarda elaqeli mediafayllar Muxtelif tarixi qaynaqlarin verdiyi melumata gore kafedralin tikintisi 989 cu ilde kral II Smbatin 977 989 dovrunde baslamis qisa fasileden sonra II Smbatin varisi kral Qagik Baqratinin hakimiyyeti dovrunde onun arvadi Qafqaz Albaniyasinin Sunik vilayetinin hakimi Vasaqin qizi kralica Katranidenin emri ile tikinti davam etdirilmis ve 1100 cu ilde tamamlanmisdir Bu haqqda kafedralin Cenub divarindaki kitabede deyilir Ermeni teqviminin 450 ci ilinde miladi 1001 ci il Tanri ve ermenilerin ruhani lideri katolikos terefinden sereflendirilmis Sarkis ermeni ve gurculerin sahensahi Qagikin sanli hokmdarligi zamaninda men Sunik krali Vasaqin qizi ermenilerin kralicasi Katranide ozumu Allahin lutfune emanet ederek erim sahensah Qagikin emri ile ulu Smbatin temelini qoydugu bu kafedrali insa etdirdim Ani seherinin Cenub terefinde yerlesen kafedral seherin en iri ve muhum memarliq abidesidir Kafedral orta esrlerin en meshur ermeni memari Trdatin eseridir 1064 cu ilde seherin turkler terefinden muhasire edilmesi zamani kafedral xususi simvolik ehemiyyet dasiyib Bele ki seher ele kecirildikden sonra Kafedralin ustundeki xac cixarilib ve Ani kafedrali Fethiyye Camisi adi ile cami kimi istifade olunmaga baslayib Kafedral 1124 cu ilde tekraren xristianlarin istifadesine geri verilib ve kitabeler binanin XIII esrin evvellerinde berpa olunmasindan behs edirler 1319 cu ilde bas veren zelzele kafedralin qubbesinin cokmesi ile neticelenmisdir ve bu da binanin dini meqsedle istifade edilmesine son verilmesi ile neticelenmisdir Memarliq xususiyyetleriBazilika planin sahib olmasina baxmayaraq planlasdirmada uzunlugun az olmasi diqqeti celb edir Binanin uzunlugu eni ve hundurluyu ile muqayisede olduqca qisadir Binani ehateleyen yarimdairevi kemerler abideye bu binanin insasindan bir nece yuz il sonra Avropada meydana gelen Qotik memarliq uslubuna xas bir goruntu verir Lakin ile Qerbi Avropadaki Qotik memarliq uslubunun inkisafi arasinda elaqeler qura bilecek deliller yoxdur Xarici gorunus Ekser ermeni abideleri kimi bu abide de tamamile tuf dasi ile ortulmusdur Bele ki das ve betondan insa edilmis binanin ustune zerif yonulmus tuf dasindan uzluk cekilmisdir Plani qubbeli bazilika formasindadir Abide qubbesini zelzelede itirmesinden sonra ilk gorunusune xas olmayan kubik bir gorunus almisdir Menbelerin bildirildiyine gore kafedralin qubbesi 1319 cu ilde bas veren bir zelzele zamani cokmusdur Yuxari hissenin yerde qalan qismi ise 1832 ci ilde bas vermis basqa bir zelzelede ucmusdur 1988 ci il zelzelesi zamani ise Simal Qerb terefinde boyuk bir yariq ve Cenub Qerb terfinde ciddi bir cat emele gelmisdir 1998 ci ilden ise damin parcalari qoparaq tokulmeye baslamisdir Ermenilerin qarsi terefdeki das medenlerini partlatmaga baslamalari ise 2000 ci ilden etibaren abidenin ciddi zedeler almasina sebeb olmusdur Zerif kolonlar uzerinde yerlesdirilmis aralarinda oymali qabartmali cerciveli ince uzun pencerelerin yerlesdirildiyi yarimciq kemerler silsilesi butun abideni dovreleyir Sirayla patriarx kral ve xalqin istifadesi ucun olan Simal Cenub ve Qerb qapilari vardir Simal Cenub ve Qerb divarlarnda olan ucbucaq formali nislerden pencere yariqlarindan oldugu kimi divarlarin daxili ve apsis gorunur Bu nisler eyni zamanda fasadin duz gorunusunu pozur ve eslinde binaya ince divarlara artirilmis yukseklik ve mohkemlik goruntusu verir Serq divarinda ise nis yoxdur Cunki bina daxildeki kemerli tagtavanin tezyiqine dayana bilecek qalin divara ehtiyac vardir Daxili gorunus Kafedralin ici yuksek tavanli ve cox qaranliqdir Hetta merkezi qubbenin saglam oldugu dovrde daha qaranliq olmasi subhe dogurmur Lakin bu bir qusur olaraq qebul edile bilmez Cunki bu eyni tip tikililer ucun xarakterik olan bir cehetdir Apsis ve yan otaqlar ic hecminin dordde birini doldurdugundan qubbenin Serqindeki taglar Qerbdeki taglardan xeyli qisadir Simal Cenub ve Serq Qerb istiqametinde uzanan arkalar demek olar ki qubbenin asagisina qeder yukseldilmisdir Genis apsis Serq divarinin altinda yerlesdirilmisdir ve bayirdan sadece iki derin nis arasindaki pencere ile vurgulanmisdir Apsisdeki chancel kilse mehrabinin yaninda din adamlarina ayrilmis bolge zeminden yuksekde yerlesdirilmisdir Ust hissede ise chancel deki nerdivanla qalxilan kicik otaq var Apsisde Isanin e s taxtda oturmus veziyyetde bir tesvirinin izleri vardir Bu tesvir kafedralin tarixinden yenidir ve XIII esrde binanin berpasi zamani elave edildiyi dusunulur Sutun basliqlari ise sade geometrik naxislarla bezedilmisdir Binanin daxilinde divarlarda muxtelif olculu oyuqluqlar vardir ki bu da divarlardan sokulmus xackarlarin yeridir Hemin xackarlarin bezilerinin binanin cami kimi istifade edildiyi dovrde bezilerinin ise bina istfadesiz qaldigi dovrde xezine axtaranlar terefinden sokulduyu gosterilir SekillerKafedralin daxilinde qubbeye qeder uzanan taglar Ani kafedralinin apsisi Kafedralin ilkin gorunusunun berpasiIstinadlar Yasayan tarih Ani harabeleri 2022 03 25 tarixinde Istifade tarixi 2010 04 27 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 04 27 Hemcinin bax