Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anatoli Ryabov (16 aprel 1894, Lobaski kəndi, Nijnenovqorod vilayəli — 23 may 1938, Saransk) — dilçisi, müəllim, ictimai xadim, professor, Latın qrafikası əsasında erzya əlifbasının qurucusu, 1938-ci ildə represiya qurbanı.
| Anatoli Ryabov | |
|---|---|
| rus. Анатолий Павлович Рябов | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Lobaski, Lyanovski qəzasi, Nijnenovqorod vilayəli, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (44 yaşında) |
| Vəfat yeri | Saransk,  SSRİ |
| Vətəndaşlığı | SSRİ |
| Elm sahəsi | Dilçilik |
| Elmi adı | professor |
| İş yeri |
|
| Təhsili | Mordoviya Dövlət Universiteti |
| Tanınır | Dilçi alim |
Bioqrafiyası
Anatoli bir erzya kəndi olan Lobaskidə anadan olmuşdur. İlk əvvəllər Poçinovski dini məktəbində oxumuşdur. Daha sonra Nijenski pedaqoji institutunu bitirir (1916).
O, müəllimlər seminariyasında və Omskda pedaqoji texnikumunda filologiya fənləri üzrə dərs demişdir. 1922—1924-ci illərdə Nijneqorod vilayətinin təhsil bölməsinin əməkdaşı, 1924—1930-cu illərdə RSFSR milli azlıqlar Sovetinin Mordva bürosunun metodisti, SSRİ Ümummilli Ali Soveti yanında yeni əlifba bölməsi üzrə Ümumittifaq Mərkəzi Komitəsinin əməkdaşı vəzifəsində çalışmışdır. O, həmcinin latın qrafikası əsasında erzya əlifbasını hazırlamışdır (1932).
1934—1937-ci illərdə Saranski aqropedaqoji instutunun Mordov dilləri üzrə kafedrasının aparıcı üzvü olur. Anatoli Ryabov 1937-ci ilin iynunda həbs edilmiş və bir il sonra güllələnmişdir. 1956-cı ildə isə ona bərtaət verilmişdir.
Elmi-araşdırma xidmətləri
Elmi-araşdırma işlərinə XX əsrin 20-ci illərinin ortalarında başlamışdır. Dmitri Burixanın rəhbərliyi altında SSRİ Elmlər Akademiyasının həyata keçirdiyi Birinci Dil fəlsəfəsi ekspedisiyasında iştirak edmişdir (1927). Erzya ədəbi dilinin dialektal əsasını müəyyənləşdirməklə məşğul olur.
30-cu illərdə dilçi-professor Yevgeni Polivanovun rəhbərliyi altınmda çalışmış və bu da onun inkişafına müsbət təsir göstərmişdir. Onunlar birlikdə «Erzya-Mordov dilinin sistematik təsviri qrammatikası» adlı kitabı yazmışlar. Bu kitabın iki hissəsi Çexiya Elmlər Akademiyasının arxivində saxlanılır (Praqa).
Mordova dilçiliyi sahəsində Ryabovun müəllif əmək işləri vardır: «Mordopvskie okonçaniya 1 i 2 pluralis praesents v bezovbektnom spyajenii», «O mordovıx obrozabaniyax nomina tewus pluralis tipa kile’k „tozağacı“» (1928), «Yeni əlifbada palatalaşdırmanın təyinatı məsələsi» (1932, «Erzya-Mordovski dilinin stressi haqqında», «Mordva dil qurultayının nəticələri (1933—1935)» (1936).
Mordova dilçiliyində uğurları
Ryabov erzya ədəbi dilinin vahid normaları üzərində işləmişdir. Erzyacanın iki orfoqarfik layihəsini hazırlamışdır.
Erzya dilinin orfoqrafiyası, morfologiyası və terminologiyası sahəsində problemlər üzrə Saransda keçirilən 1-ci (1933), 2-ci (1934), 3-cü (1935) elmi konfranslarda iştirak etmişdir.
O, həmçinin Mordova milli məktəblərdə tədris məsələlərinə, məktəblərin metodoloji ədəbiyyatla təmin etməsinə böyük əhəmiyyət verirdi.
Əlifbanın və bir çox elmi əsərlərin müəllifi və həmmüəllifidir: «Valdo çi» — «İşıqlı gün» (1925), «Lisma prya: Bukvarde meyle lovnoma kniqa» — «Bulaq: astardan sonra oxumaq üçün kitab» (1926); «Erzya dili dərsləri»; məktəbli dərslikləri — «Erzyan kelen qramatika (Morfologiya)» — «Erzya dilinin qramatikası (Morfologiya)» (1933), «Erzyan kelen qramatika (Sintaksis)» (1934); iki dilli lüğət — «Erzyan-ruzon valkske» — «Erzya-Rusca lüğət» (1930), «Ruzon-erzyan valkske» — «Rus-erzyanca lüğət» (1931).
Ryabov Saransk Aqropedagoji İnstitutunda müasir Erzya ədəbi dilindən dərs demişdir.
İstinadlar
- . 2019-03-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-21.
Ədəbiyyat
- Артамошкина Л. Т. Анатолий Павлович Рябов (1884—1938). — Саранск, 1957.
- Объедкин В. Д. А. П. Рябов (к 80-летию со дня рождения) // Сов. финно-угроведение. — 1974. — № 2.
- Феоктистов А. П. Из истории мордовской лексикографии (1920—1930) // Сов. финно-угроведение. — 1984. — № 3.
- Циганкин Д. В. Анатолий Павлович Рябов // Просветители и педагоги мордовского края. — Саранск, 1986.
- Мордовия. Кто есть кто: Энциклопедический словарь-справочник. — Ульяновск, 1997. — С. 354—355
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Anatoli Ryabov 16 aprel 1894 Lobaski kendi Nijnenovqorod vilayeli 23 may 1938 Saransk dilcisi muellim ictimai xadim professor Latin qrafikasi esasinda erzya elifbasinin qurucusu 1938 ci ilde represiya qurbani Anatoli Ryabovrus Anatolij Pavlovich RyabovDogum tarixi 16 aprel 1894Dogum yeri Lobaski Lyanovski qezasi Nijnenovqorod vilayeli Rusiya imperiyasiVefat tarixi 23 may 1938 44 yasinda Vefat yeri Saransk SSRIVetendasligi SSRIElm sahesi DilcilikElmi adi professorIs yeri Mordoviya Dovlet Universiteti 1937 Tehsili Mordoviya Dovlet UniversitetiTaninir Dilci alimBioqrafiyasiAnatoli bir erzya kendi olan Lobaskide anadan olmusdur Ilk evveller Pocinovski dini mektebinde oxumusdur Daha sonra Nijenski pedaqoji institutunu bitirir 1916 O muellimler seminariyasinda ve Omskda pedaqoji texnikumunda filologiya fenleri uzre ders demisdir 1922 1924 ci illerde Nijneqorod vilayetinin tehsil bolmesinin emekdasi 1924 1930 cu illerde RSFSR milli azliqlar Sovetinin Mordva burosunun metodisti SSRI Umummilli Ali Soveti yaninda yeni elifba bolmesi uzre Umumittifaq Merkezi Komitesinin emekdasi vezifesinde calismisdir O hemcinin latin qrafikasi esasinda erzya elifbasini hazirlamisdir 1932 1934 1937 ci illerde Saranski aqropedaqoji instutunun Mordov dilleri uzre kafedrasinin aparici uzvu olur Anatoli Ryabov 1937 ci ilin iynunda hebs edilmis ve bir il sonra gullelenmisdir 1956 ci ilde ise ona bertaet verilmisdir Elmi arasdirma xidmetleriElmi arasdirma islerine XX esrin 20 ci illerinin ortalarinda baslamisdir Dmitri Burixanin rehberliyi altinda SSRI Elmler Akademiyasinin heyata kecirdiyi Birinci Dil felsefesi ekspedisiyasinda istirak edmisdir 1927 Erzya edebi dilinin dialektal esasini mueyyenlesdirmekle mesgul olur 30 cu illerde dilci professor Yevgeni Polivanovun rehberliyi altinmda calismis ve bu da onun inkisafina musbet tesir gostermisdir Onunlar birlikde Erzya Mordov dilinin sistematik tesviri qrammatikasi adli kitabi yazmislar Bu kitabin iki hissesi Cexiya Elmler Akademiyasinin arxivinde saxlanilir Praqa Mordova dilciliyi sahesinde Ryabovun muellif emek isleri vardir Mordopvskie okoncaniya 1 i 2 pluralis praesents v bezovbektnom spyajenii O mordovix obrozabaniyax nomina tewus pluralis tipa kile k tozagaci 1928 Yeni elifbada palatalasdirmanin teyinati meselesi 1932 Erzya Mordovski dilinin stressi haqqinda Mordva dil qurultayinin neticeleri 1933 1935 1936 Mordova dilciliyinde ugurlariRyabov erzya edebi dilinin vahid normalari uzerinde islemisdir Erzyacanin iki orfoqarfik layihesini hazirlamisdir Erzya dilinin orfoqrafiyasi morfologiyasi ve terminologiyasi sahesinde problemler uzre Saransda kecirilen 1 ci 1933 2 ci 1934 3 cu 1935 elmi konfranslarda istirak etmisdir O hemcinin Mordova milli mekteblerde tedris meselelerine mekteblerin metodoloji edebiyyatla temin etmesine boyuk ehemiyyet verirdi Elifbanin ve bir cox elmi eserlerin muellifi ve hemmuellifidir Valdo ci Isiqli gun 1925 Lisma prya Bukvarde meyle lovnoma kniqa Bulaq astardan sonra oxumaq ucun kitab 1926 Erzya dili dersleri mektebli derslikleri Erzyan kelen qramatika Morfologiya Erzya dilinin qramatikasi Morfologiya 1933 Erzyan kelen qramatika Sintaksis 1934 iki dilli luget Erzyan ruzon valkske Erzya Rusca luget 1930 Ruzon erzyan valkske Rus erzyanca luget 1931 Ryabov Saransk Aqropedagoji Institutunda muasir Erzya edebi dilinden ders demisdir Istinadlar 2019 03 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 03 21 EdebiyyatArtamoshkina L T Anatolij Pavlovich Ryabov 1884 1938 Saransk 1957 Obedkin V D A P Ryabov k 80 letiyu so dnya rozhdeniya Sov finno ugrovedenie 1974 2 Feoktistov A P Iz istorii mordovskoj leksikografii 1920 1930 Sov finno ugrovedenie 1984 3 Cigankin D V Anatolij Pavlovich Ryabov Prosvetiteli i pedagogi mordovskogo kraya Saransk 1986 Mordoviya Kto est kto Enciklopedicheskij slovar spravochnik Ulyanovsk 1997 S 354 355