Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Anatoli Yevgenyeviç Karpov (rus. Анатолий Евгеньевич Карпов 23 may 1951, Zlatoust, Çelyabinsk vilayəti, SSRİ) — şahmat üzrə 12-ci dünya çempionu, PhD, Rus şahmat qrosmeysteridir. O, Harri Kasparov tərəfindən məğlub edilənədək 1975-ci ildən 1985-ci ilə qədər rəsmi olaraq dünya çempionu sayılıb. O, 1993-cü ildə Kasparova qalib gələrək yeniden FİDE dünya çempionu olmazdan öncə 1986–1990-cı illər arasında Kasparova qarşı 3 oyun oynayib. O, FİDE-nin yeni dünya çempionluğu qaydalarına etiraz edərək çempionluq adından imtina etdiyi üçün bu adı 1999-cu ilə qədər əlində saxlaya bilib. Karpov dünya şahmat elitası arasinda çempion adını 10 il qoruya bildiyi üçün tarixin ən böyük şahmatçılarından biri sayılır. Onun turnir uğurları 160-dan çox birinci yer ilə bitirməkdən ibarətdir. Karyerasının ən yüksək dövründə Karpov 2780 Elo reytinqi ilə FİDE-nin sıralamasında 1970-ci ildəki acıqlamadan sonra 90 ay boyunca birinci pillədə olub. Karpov 2005-ci ildən üzvüdür. O, son zamanlar humanitar layihələrin, eləcə də yodlaşdırılmış duzun istifadəsini müdafiə edib. 2012-ci ilin dekabrın 17-si, Karpov ABŞ vətəndaşlarının rus kimsəsizlərini övladlığa götürməsini qadağan eden qanunu dəstəklyib.
 | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Zlatoust, Çelyabinsk vilayəti, SSRİ |
| Titulu | qrosmeyster (1970) |
| Son reytinqi |
|
| Maksimal reytinqi | 2780 (iyul 1994) |
| FİDE nömrəsi | 4100026 |
| Mükafatları | Dünya çempionu:1975–1985; 1993–1999 |
| aekarpov.com | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Erkən həyatı
Karpov 1951-ci ildə keçmiş Sovet İttifaqının Ural bölgəsində Zlatoustda doğulmuşdur. Onun gənc yaşlarında şahmat uğurları sürətli oldu və o, artiq on bir yaşında İdman Ustaligina Namized oldu. Mixail Botvinnik onun haqqinda "Bu oğlanın şahmat baredə anlayışı yoxdur, onun peşəkar şahmatda gələcəyi ola bilmez" deməsinə baxmayaraq, Botvinnik Karpovu on iki yaşında öz prestijli şahmat məktəbinə qəbul etdi. Karpov etiraf edir ki, həmin vaxtlar onun şahmat nəzəriyyələrini anlaması çox qarışıq idi və o, sonralar yazdı ki, Botvinnikin çoxlu şahmat kitabları və gərgin əmək tələb edən ev tapşırıqlarını işləmək ona böyük kömək oldu. Karpov Botvinnikin nəzarəti altında elə sürətlə irəlilədi ki, o, 1952-ci ildə Boris Spasski tərəfindən qurulmuş rekordu təzələyib 1966-cı ildə 15 yaşında dövrünün ən gənc Sovet Milli İdman Ustasi adını qazandi.
Gənc Usta
Bir neçə ay sonra Karpov özünün ilk beynəlxalq tuniri olan qabaqlayaraq birinci yeri qazandı. O, 1967-ci ildə hər il yeniyetmə gənclər arasında keçirilən qazandı. Karpov 1968-ci ildə akademik mükəmməllik göstərərək məktəbi qızıl medal ilə bitirmiş və Moskva Dövlət Universitetinə "Riyaziyyat" fakültəsinə daxil olmuşdur. O, sonradan Leninqrad Dövlət Universitetine keçmiş ve "Iqtisadiyyat" fakültəsini bitirmişdir. Onun Sankt Peterburq (Leninqrad) köçmə səbəblərindən biri məşqiçisi qrosmeyster daha da yaxın olmaq idi. Öz yazılarında Karpov dünya səviyyəli oyunçu olmasının ən böyük səbəbkarı kimi Furmanı xatırlayır. 1969-cu ildə Stokholmda final maçlarında 10/11 hesabı ilə Spasskinin rekordunu yeniləmiş və uşaqlar arasında keçirilən Şahmat üzrə Dunya Çempionatini qazanmışdır. 1970-ci ildə Karakasda (Venesuela) beynəlxalq turniri dördüncü yerdə bitirərək qrosmeyster adına layiq görülmüşdür.
Yüksək dərəcə qrosmeyster
Karpov 1971-ci ildə özünün böyüklər arasında ilk əhəmiyyətli qələbəsini Moskvada Alyoxinin Xatirə turnirində əldə etmişdir. Leninqrad İnterzonal turnirini Viktor Korçnoy ile ilk pilləni bölüşərək qazandıqdan sonra onun 1971-ci ildəki 2540 FİDE xalı 1973-cü ildə 2660-a kimi yüksəldi. Daha sonra uğurların davamı olaraq 1974-cü ildə Dünya Şahmat Namizədlər Turnirinə vəsiqə qazanaraq o vaxtkı çempion Bobbi Fişerlə rəqib olmaq şansı qazandi.
Namizəd
Karpov məğlub edərək +3 =5 hesabı ilə Dünya Şahmat Namizədlər Turnirinin ilk oyununu uğurlu başlaya bilmiş və növbəti maçlarda Boris Spasski ilə qarşılaşmışdir. Spasski erkən qələbə qazansa da, sonradan Karpov üstünlüyü ələ ala bildi və turnirin final görüşündə Korçnoi ilə rəqib olma şansi qazandı. Sonda +3 −2 =19 nəticəsi ilə Karpov qələbə qazandi və Namizədlər Turnirinin qalibi olaraq Bobbi Fişer ilə oynamaq hüququ əldə etdi.
Fişer ilə 1975-ci il maçı
Baxmayaraq ki, Fişer və Karpov arasında dünya çempionluq oyununu çoxları gözləyirdi, bu oyun heç vaxt baş vermədi. Fişer tələb elədi ki, qalib 10 oyun qələbə qazanan oyunçu olsun, amma əgər hesab 9–9 olarsa, əvvəlki çempion öz tacını qoruyacaq. FİDE bu tələbləri rədd etdi və bu hadisələr son nəticədə Fişerin çempionluq tacından imtinasi ilə bitdi. Kasparov və Spasski belə düşünürdülər ki, Karpov Fişeri məğlub edə bilərdi və hətta 1978-ci ildə yenidən Fişerlə qarşılaşıb qələbə qazanardı.
Dünya çempionu
Özünü qanuni dünya çempionu kimi sübut etməyi qarşısına məqsəd qoymuş Karpov növbəti 10 il ərzində demək olar bütün tunirlərdə iştirak etmiş və ciddi qələbələr qazanmışdır. O, 1975-ci ildə çox güclü Milan turniri qazanmış, 1976-cı ildə özünün üç Sovet titulundan ilkini qazanmışdı. Karpov ən ardıcıl turnirlər qalibi kimi (9 dəfə) oz rekordunu qoruyub saxlamışdı, ancaq bu rekord Harri Kasparov tərəfindən qırılmışdı (14 ardıcıl turnir). Karpov oz tacını ilk dəfə 1978-ci ildə əvvəllər dəfərlərlə oyandığı Viktor Korçnoya qarşı mudafiə etmişdi. 1974-cü il Namizədlər turnirində olduğu kimi bu dəfə də Karpov erkən üstünlüyü ələ almış və sonda +6 –5 =21hesabı ilə öz çempionluq titulunu qoruya bilmişdi. Üç il sonra Karçnoy alman finalçı məğlub etmiş və Namizədlər yarışının qalibi olaraq (İtaliya) Karpova qarşı çempionluq maçında qarşılaşdı. Lakin Karpov bu oyunu 11–7, +6 −2 =10 hesabı ilə qazandı. Bu oyun digər adla "" kimi xatırlanmışdı. Karpovun turnirlər karyerasının ən yüksək zirvəsi 1979-cu ildə Montreal "Ulduzlar Turniri" zamanı yaşandı. Bu yarışda o, Mixael Tal ilə +7 −1 =10 hesabı ilə bitişik başa vurmuş və bir çox yüksək səviyyəli qrosmeysterdən öndə olmuşdu: , , Boris Spasski, , , , və . Karpov mümkün 15 xaldan 13.5 toplayaraq 1977-ci ildə Las Palmas turnirinin qalibi olmuşdu. O, həmçinin prestijli (1978 və 1980), (1981 və 1994), Tilburq (1977, 1979, 1980, 1982, 1983) turnirlərini və Sovet Çempionluğunu qazanmışdır (1976, 1983, 1988). Karpov Sovet İttifaqını alti Şahmat Olimpiadasında təmsil etmiş və hamısında da qızıl medal qazanmışdır. Karpov dünya çempionu və dünyanın ən yaxşı oyunçusu kimi öz mövqeyini Harri Kasparov səhnəyə çıxana kimi möhkəmləndirə bilmişdi.
Kasparov ilə mübarizə
Karpov təhlükəli rəqib kimi (və dünyanın 2 nömrəlisi) 1990-cı illərin əvvəllərinə kimi öz möqveyini qorudu. O, Kasparova qarşı daha üç oyunda çempionluq üçün 1986-cı ildə London və Leninqradda, 1987-ci ildə Sevilyada və 1990-cı ildə Nyu-York və Lionda mubarizə aparmışdı. Bütün üç maçın nəticələri çox yaxın idi və bütün üç maçda son oyunlarda Karpovun uduş pozisiyası var idi. Lakin hər üç mübarizədə Kasparov qələbə çaldı. Onların beş dünya çempionluğu maçında Karpov 144 oyunda 19 qələbə, 21 məğlubiyyət və 104 heç-heçə etmişdir.
Yenidən FİDE çempionu (1993–99)
1992-ci ildə Karpov Namizədlər Tuniri oyununda məğlub olmuşdu. Ancaq 1993-cü ildə Kasparov ve Şort FİDE-dən ayrıldıqdan sonra dünya çempionluğunu yenidən əldə etmişdi. Karpov namizədlər Finalında Şorta uduzan Timmanı məğlub etdi. Kasparov və Karpovun növbəti mötəbər görüşü 1994 cü il oldu. Yarışda ortalama Elo reytinqi 2685 olan Karpov, Kasparov, , Evgeny Bareev, Vladimir Kramnik, Joël Lautier , Vişvanatan Anand, Gata Kamsky, Veselin Topalov, Vasili İvançuk, Boris Gelfand, Miguel Illescas, Yudit Polqar və Alexander Beliavsky iştirak edirdi. Yarışın gücündən təsirlənmiş Kasparov yarışdan bir neçə gün əvvəl demişdi ki qalib haqlı olaraq yarışların dünya çempionu adlandırıla bilər. Bu rəydən ilhamlanan Karpov həyatının ən yaxşı yarışını keçirmişdi. O məğlubedilməz idi və mümkün 13 xaldan 11-ni qazanaraq yarışı ikinci olan Kasparov və Şirovdan 2.5 xal qabaqda tamamlamışdı. Onun qələbələrinin əksəriyyəti heyrətləndirici idi(Topalov üzərindəki qələbəsi onun karyerasında ən yaxşısı idi). Onun dünynın ən yaxşılarına qarşı 2985 lik performansı, 2009-cu ildə Maqnus Karlsen Mirvari Yaz (Pearl spring) yarışını 3002-lik performansla udana qədərki tarixdə ən yaxşı performans reytinqi idi. Buna baxmayaraq Şahmat statistiki Karpovun Linares turnir performansının nəticəsini tarixdə ən yaxşı qəbul edir. 2014-cü ildə Fabiano Kariana dünyanın ən güclü yarışlarından birində 7 qələbə və 3 bərabərlik qeydə alaraq 3080-lik performans reytingi əldə etdi. Karuana Saint Luis 2014 Sinquefield kubokunda 10 oyunda 8.5 xalla dünyanın 10 ən güclüsündən 6-nı Maqnus Karlsen də olmaqla məğlub etdi.
İstinadlar
- FIDE Ratings and Statistics (ing.).
- FİDE FIDE Standard Ratings as of 28 February 2022. 2022.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Anatoli Anatoli Yevgenyevic Karpov rus Anatolij Evgenevich Karpov 23 may 1951 Zlatoust Celyabinsk vilayeti SSRI sahmat uzre 12 ci dunya cempionu PhD Rus sahmat qrosmeysteridir O Harri Kasparov terefinden meglub edilenedek 1975 ci ilden 1985 ci ile qeder resmi olaraq dunya cempionu sayilib O 1993 cu ilde Kasparova qalib gelerek yeniden FIDE dunya cempionu olmazdan once 1986 1990 ci iller arasinda Kasparova qarsi 3 oyun oynayib O FIDE nin yeni dunya cempionlugu qaydalarina etiraz ederek cempionluq adindan imtina etdiyi ucun bu adi 1999 cu ile qeder elinde saxlaya bilib Karpov dunya sahmat elitasi arasinda cempion adini 10 il qoruya bildiyi ucun tarixin en boyuk sahmatcilarindan biri sayilir Onun turnir ugurlari 160 dan cox birinci yer ile bitirmekden ibaretdir Karyerasinin en yuksek dovrunde Karpov 2780 Elo reytinqi ile FIDE nin siralamasinda 1970 ci ildeki aciqlamadan sonra 90 ay boyunca birinci pillede olub Karpov 2005 ci ilden uzvudur O son zamanlar humanitar layihelerin elece de yodlasdirilmis duzun istifadesini mudafie edib 2012 ci ilin dekabrin 17 si Karpov ABS vetendaslarinin rus kimsesizlerini ovladliga goturmesini qadagan eden qanunu desteklyib Anatoli KarpovOlke RusiyaDogum tarixi 23 may 1951 73 yas Dogum yeri Zlatoust Celyabinsk vilayeti SSRITitulu qrosmeyster 1970 Son reytinqi 2 617 fevral 2022 Maksimal reytinqi 2780 iyul 1994 FIDE nomresi 4100026Mukafatlari Dunya cempionu 1975 1985 1993 1999aekarpov com Vikianbarda elaqeli mediafayllarErken heyatiKarpov 1951 ci ilde kecmis Sovet Ittifaqinin Ural bolgesinde Zlatoustda dogulmusdur Onun genc yaslarinda sahmat ugurlari suretli oldu ve o artiq on bir yasinda Idman Ustaligina Namized oldu Mixail Botvinnik onun haqqinda Bu oglanin sahmat barede anlayisi yoxdur onun pesekar sahmatda geleceyi ola bilmez demesine baxmayaraq Botvinnik Karpovu on iki yasinda oz prestijli sahmat mektebine qebul etdi Karpov etiraf edir ki hemin vaxtlar onun sahmat nezeriyyelerini anlamasi cox qarisiq idi ve o sonralar yazdi ki Botvinnikin coxlu sahmat kitablari ve gergin emek teleb eden ev tapsiriqlarini islemek ona boyuk komek oldu Karpov Botvinnikin nezareti altinda ele suretle ireliledi ki o 1952 ci ilde Boris Spasski terefinden qurulmus rekordu tezeleyib 1966 ci ilde 15 yasinda dovrunun en genc Sovet Milli Idman Ustasi adini qazandi Genc UstaBir nece ay sonra Karpov ozunun ilk beynelxalq tuniri olan qabaqlayaraq birinci yeri qazandi O 1967 ci ilde her il yeniyetme gencler arasinda kecirilen qazandi Karpov 1968 ci ilde akademik mukemmellik gostererek mektebi qizil medal ile bitirmis ve Moskva Dovlet Universitetine Riyaziyyat fakultesine daxil olmusdur O sonradan Leninqrad Dovlet Universitetine kecmis ve Iqtisadiyyat fakultesini bitirmisdir Onun Sankt Peterburq Leninqrad kocme sebeblerinden biri mesqicisi qrosmeyster daha da yaxin olmaq idi Oz yazilarinda Karpov dunya seviyyeli oyuncu olmasinin en boyuk sebebkari kimi Furmani xatirlayir 1969 cu ilde Stokholmda final maclarinda 10 11 hesabi ile Spasskinin rekordunu yenilemis ve usaqlar arasinda kecirilen Sahmat uzre Dunya Cempionatini qazanmisdir 1970 ci ilde Karakasda Venesuela beynelxalq turniri dorduncu yerde bitirerek qrosmeyster adina layiq gorulmusdur Yuksek derece qrosmeysterKarpov 1971 ci ilde ozunun boyukler arasinda ilk ehemiyyetli qelebesini Moskvada Alyoxinin Xatire turnirinde elde etmisdir Leninqrad Interzonal turnirini Viktor Korcnoy ile ilk pilleni boluserek qazandiqdan sonra onun 1971 ci ildeki 2540 FIDE xali 1973 cu ilde 2660 a kimi yukseldi Daha sonra ugurlarin davami olaraq 1974 cu ilde Dunya Sahmat Namizedler Turnirine vesiqe qazanaraq o vaxtki cempion Bobbi Fiserle reqib olmaq sansi qazandi NamizedKarpov meglub ederek 3 5 hesabi ile Dunya Sahmat Namizedler Turnirinin ilk oyununu ugurlu baslaya bilmis ve novbeti maclarda Boris Spasski ile qarsilasmisdir Spasski erken qelebe qazansa da sonradan Karpov ustunluyu ele ala bildi ve turnirin final gorusunde Korcnoi ile reqib olma sansi qazandi Sonda 3 2 19 neticesi ile Karpov qelebe qazandi ve Namizedler Turnirinin qalibi olaraq Bobbi Fiser ile oynamaq huququ elde etdi Fiser ile 1975 ci il maciBaxmayaraq ki Fiser ve Karpov arasinda dunya cempionluq oyununu coxlari gozleyirdi bu oyun hec vaxt bas vermedi Fiser teleb eledi ki qalib 10 oyun qelebe qazanan oyuncu olsun amma eger hesab 9 9 olarsa evvelki cempion oz tacini qoruyacaq FIDE bu telebleri redd etdi ve bu hadiseler son neticede Fiserin cempionluq tacindan imtinasi ile bitdi Kasparov ve Spasski bele dusunurduler ki Karpov Fiseri meglub ede bilerdi ve hetta 1978 ci ilde yeniden Fiserle qarsilasib qelebe qazanardi Dunya cempionuOzunu qanuni dunya cempionu kimi subut etmeyi qarsisina meqsed qoymus Karpov novbeti 10 il erzinde demek olar butun tunirlerde istirak etmis ve ciddi qelebeler qazanmisdir O 1975 ci ilde cox guclu Milan turniri qazanmis 1976 ci ilde ozunun uc Sovet titulundan ilkini qazanmisdi Karpov en ardicil turnirler qalibi kimi 9 defe oz rekordunu qoruyub saxlamisdi ancaq bu rekord Harri Kasparov terefinden qirilmisdi 14 ardicil turnir Karpov oz tacini ilk defe 1978 ci ilde evveller deferlerle oyandigi Viktor Korcnoya qarsi mudafie etmisdi 1974 cu il Namizedler turnirinde oldugu kimi bu defe de Karpov erken ustunluyu ele almis ve sonda 6 5 21hesabi ile oz cempionluq titulunu qoruya bilmisdi Uc il sonra Karcnoy alman finalci meglub etmis ve Namizedler yarisinin qalibi olaraq Italiya Karpova qarsi cempionluq macinda qarsilasdi Lakin Karpov bu oyunu 11 7 6 2 10 hesabi ile qazandi Bu oyun diger adla kimi xatirlanmisdi Karpovun turnirler karyerasinin en yuksek zirvesi 1979 cu ilde Montreal Ulduzlar Turniri zamani yasandi Bu yarisda o Mixael Tal ile 7 1 10 hesabi ile bitisik basa vurmus ve bir cox yuksek seviyyeli qrosmeysterden onde olmusdu Boris Spasski ve Karpov mumkun 15 xaldan 13 5 toplayaraq 1977 ci ilde Las Palmas turnirinin qalibi olmusdu O hemcinin prestijli 1978 ve 1980 1981 ve 1994 Tilburq 1977 1979 1980 1982 1983 turnirlerini ve Sovet Cempionlugunu qazanmisdir 1976 1983 1988 Karpov Sovet Ittifaqini alti Sahmat Olimpiadasinda temsil etmis ve hamisinda da qizil medal qazanmisdir Karpov dunya cempionu ve dunyanin en yaxsi oyuncusu kimi oz movqeyini Harri Kasparov sehneye cixana kimi mohkemlendire bilmisdi Kasparov ile mubarizeKarpov tehlukeli reqib kimi ve dunyanin 2 nomrelisi 1990 ci illerin evvellerine kimi oz moqveyini qorudu O Kasparova qarsi daha uc oyunda cempionluq ucun 1986 ci ilde London ve Leninqradda 1987 ci ilde Sevilyada ve 1990 ci ilde Nyu York ve Lionda mubarize aparmisdi Butun uc macin neticeleri cox yaxin idi ve butun uc macda son oyunlarda Karpovun udus pozisiyasi var idi Lakin her uc mubarizede Kasparov qelebe caldi Onlarin bes dunya cempionlugu macinda Karpov 144 oyunda 19 qelebe 21 meglubiyyet ve 104 hec hece etmisdir Yeniden FIDE cempionu 1993 99 1992 ci ilde Karpov Namizedler Tuniri oyununda meglub olmusdu Ancaq 1993 cu ilde Kasparov ve Sort FIDE den ayrildiqdan sonra dunya cempionlugunu yeniden elde etmisdi Karpov namizedler Finalinda Sorta uduzan Timmani meglub etdi Kasparov ve Karpovun novbeti moteber gorusu 1994 cu il oldu Yarisda ortalama Elo reytinqi 2685 olan Karpov Kasparov Evgeny Bareev Vladimir Kramnik Joel Lautier Visvanatan Anand Gata Kamsky Veselin Topalov Vasili Ivancuk Boris Gelfand Miguel Illescas Yudit Polqar ve Alexander Beliavsky istirak edirdi Yarisin gucunden tesirlenmis Kasparov yarisdan bir nece gun evvel demisdi ki qalib haqli olaraq yarislarin dunya cempionu adlandirila biler Bu reyden ilhamlanan Karpov heyatinin en yaxsi yarisini kecirmisdi O meglubedilmez idi ve mumkun 13 xaldan 11 ni qazanaraq yarisi ikinci olan Kasparov ve Sirovdan 2 5 xal qabaqda tamamlamisdi Onun qelebelerinin ekseriyyeti heyretlendirici idi Topalov uzerindeki qelebesi onun karyerasinda en yaxsisi idi Onun dunynin en yaxsilarina qarsi 2985 lik performansi 2009 cu ilde Maqnus Karlsen Mirvari Yaz Pearl spring yarisini 3002 lik performansla udana qederki tarixde en yaxsi performans reytinqi idi Buna baxmayaraq Sahmat statistiki Karpovun Linares turnir performansinin neticesini tarixde en yaxsi qebul edir 2014 cu ilde Fabiano Kariana dunyanin en guclu yarislarindan birinde 7 qelebe ve 3 beraberlik qeyde alaraq 3080 lik performans reytingi elde etdi Karuana Saint Luis 2014 Sinquefield kubokunda 10 oyunda 8 5 xalla dunyanin 10 en guclusunden 6 ni Maqnus Karlsen de olmaqla meglub etdi IstinadlarFIDE Ratings and Statistics ing FIDE FIDE Standard Ratings as of 28 February 2022 2022