Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
ABŞ amerikalıları — ABŞ-nin əsas vətəndaşları, əhalisi.
Tarixi
Müasir amerikan millətinin tərkibində 3 əsas komponent ayrılır:
- ABŞ amerikanları;
- Aborigenlər;
- İmmiqrantlar.
ABŞ amerikanları ölkə əhalisinin 89 %-ni təşkil edir və burada 4 qrup ayrılır:
Birinci qrup
I qrup – Avropa-Kanada mənşəli "ağ" amerikanlar. 1980-ci il Siyahıya alınması proqramına etnik mənşə ilə bağlı məsələ daxil olmuşdur. "Ağ" amerikanların göstəriciləri 1980-ci il Siyahıya alınmasında 83 %; 1990-cı ildə 76 %; 2000-ci ildə isə 71 % olmuşdur (2050-ci ildə 53 % proqnozlaşdırılır). Hal-hazırda almanlar 23 %, irlandlar 16 %, ingilislər 13 %, italyanlar 6 %, digər xalqlar isə 42 % təşkil edir. Alman mənşəlilər Minnesota, Ayova, Nebraska ştatlarında, italyanlar Nyu-York, Nyu-Cersi, Pensilvaniya, Rod-Aylend, Konnektikutda, fransızlar Luiziana, Texasda, İllinoys, Minnesota, Ohayo, Viskonsində, hollandlar Miçiqanda, polyaklar İllinoys, Viskonsin, Miçiqanda yaşayırlar. Ruslar Nyu-York, Texas, Nyu-Cersi, Florida, Kaliforniya, İllinoys ştatlarında, həmçinin Nyu-York, Boston, Filadelfiya, Çikaqo, Detroyt, Los-Ancelos, San-Fransisko və Sietl şəhərlərində cəmlənib.
İkinci qrup
II qrup – Afrika mənşəli amerikanlar (qarışıq nikahlar nəticəsində yaranan mulatlar). Doğum və təbii artımın yüksək göstəriciləri ilə əlaqədar bu qrupun payı 12,7 %-dir (36 mln. nəfər). Əvvəl qaradərililər Cənubda yaşayırdılarsa, sonra onlar Şimala, daha sonra isə Qərbə istiqamət alırlar. Hal-hazırda 84 % zənci şəhərlərdə (Vaşinqton, Detroyt, Filadelfiya, Baltimor, Nyu-York) yaşayır. Qaradərililər əsasən Missisipi, Alabama, Corciya, Texas, İllinoys, Nyu-York və Kaliforniya ştatlarında cəmlənib.
Üçüncü qrup
III qrup – Latın Amerikası mənşəli amerikanlar. Bu qrupun payı 13 % təşkil edir (37 mln. nəfər). Meksikanlar üstünlüyə malikdirlər və onlar Texas, Kaliforniya, Arizona, Nyu-Meksiko, Kolorado, İllinoys ştatlarında yaşayırlar. Puertorikolular Nyu-York, kubalılar Florida ştatında cəmlənib.
Dördüncü qrup
IV qrup – Sakit okean sahili Asiya mənşəli amerikanlar. Bu qrupun payı 3,3 %-dir (11,6 mln. nəfər). Son dövrlərdə bu qrupun payı artır, səbəbi isə immiqrasiya ilə əlaqədardır. Yaponiya, Çin, Filippindən gələnlər Kaliforniya və Havay adalarında, digər ölkələrdən gələnlər isə Nyu-York, İllinoys, Texas, Vaşinqton ştatlarında cəmlənib.
Qrupların tərkibi
Beləliklə ümumi ölkə əhalisinin 89 %-ə qədərini təşkil edən ABŞ amerikanları daxilində 4 qrup ayrılır və onların faiz göstəriciləri aşağıdakılardır:
- Avropa-Kanada mənşəli – 71 %;
- Afrika mənşəli – 12,7 %;
- Latın Amerikası mənşəli – 13 %;
- Sakit okean sahili Asiya mənşəli – 3,3 %.
Aborigenlərə hindular, eskimoslar, aleutlar və aiddir. Bu qrup ölkə əhalisinin 0,9 %-ni təşkil edir (2,5 mln. nəfər). ABŞ statistikası ölkə ərazisində 1,5 mln. nəfər hindu yaşadığını göstərir. Hinduların yarısı şəhərlərdə, yarısı isə rezervasiyalarda yaşayır. 300 rezervasiya mövcuddur (Arizona, Nyu-Meksiko, Cənubi Dakota, Yuta, Vayominq ştatlarında). Navaho rezervasiyası Arizona ştatında yerləşir (sahəsi 64 min km2 ) və bura çoxlu turist cəlb edir.
Amerika hinduları ölkənin cənub-qərbində yaşayır. Ən böyük Navaho qəbiləsidir ki, onlar da "Dörd künc" ərazisində (Kolorado, Yuta, Arizona və Nyu-Meksiko ştatlarının sərhədləri daxilində) yaşayırlar. Apaçi qəbilələri Arizona və Nyu-Meksiko; pueblo qəbilələri Nyu-Meksiko; papaqo qəbilələri Arizonanın cənubunda; hopilər Arizonanın şimal-qərbi, Yuta və Koloradonun cənub-qərbində yaşayırlar. Santa-Fe şəhərindən (Nyu-Meksiko ştatının paytaxtı) şimalda avtomobil yolu ətrafında kərpicdən tikilmiş evləri ilə hindu qəsəbələri mövcuddur. Albukerke şəhərindən bir qədər aralı, şose yolunun üzərində bir neçə hindu kənd evləri vardır ki, onlar da "pueblo" adlanır.
İmmiqrantlara – ABŞ-dən kənarda anadan olanlar və az müddət əvvəl bu ölkəyə gələnləri aid edirlər. Hal-hazırda ABŞ-də 30 mln. xarici mənşəli əhali yaşayır (ümumi ölkə əhalisinin 10 %-i). Bunlar əsasən Qərb və Şimal-qərbdə cəmləniblər. Həmçinin immiqrantların iri etnik qrupları bir çox ABŞ şəhərlərinin simasını dəyişdirmiş, "Şəhər içərisində şəhər" yaratmışlar. Bu şəhərcik (kiçik şəhər) və məhəllələrdə digər etnik qrupların nümayəndələrinin nəinki yaşaması, işləməsi, hətta oraya daxil olması demək olar ki, qadağandır. Belə gərgin vəziyyət, həmçinin cinayətkarlıq yerli əhalinin narazılığına səbəb olur. Əgər əvvəllər ABŞ əhalisi yəhudiləri, irlandları, yunanları sevmirlərdisə, indi onlar əsasən Latın Amerikası və Asiyalıları qəzəb, nifrətlə qarşılayırlar.
Hal-hazırda ABŞ-də "rəngli əhali" və ya "rənglilər" anlayışından istifadə olunur. "Rəngli əhali" və ya "qeyri-avropalı" get-gedə böyük faiz üstünlüyünə malik olurlar. Onlar öz dilini və adət-ənənəsini saxlamaqları ilə fəxr edirlər. Ümumiyyətlə ölkə əhalisinin 14 %-i dövlət dili sayılan ingilis dilini bilmirlər. "Rəngli" şəhərlərə Mayami, Detroyt, Los-Ancelos, Hyuston, Yeni-Orlean, Nyu-York misaldır. Amerikan ekspertlərinin fikrincə 2080-ci ildə ABŞ-də "ağ dərililər" ilə "qeyri-ağ dərililər" eynilik təşkil edəcəklər.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Bu adin diger istifade formalari ucun bax Amerikalilar deqiqlesdirme ABS amerikalilari ABS nin esas vetendaslari ehalisi TarixiMuasir amerikan milletinin terkibinde 3 esas komponent ayrilir ABS amerikanlari Aborigenler Immiqrantlar ABS amerikanlari olke ehalisinin 89 ni teskil edir ve burada 4 qrup ayrilir Birinci qrup I qrup Avropa Kanada menseli ag amerikanlar 1980 ci il Siyahiya alinmasi proqramina etnik mense ile bagli mesele daxil olmusdur Ag amerikanlarin gostericileri 1980 ci il Siyahiya alinmasinda 83 1990 ci ilde 76 2000 ci ilde ise 71 olmusdur 2050 ci ilde 53 proqnozlasdirilir Hal hazirda almanlar 23 irlandlar 16 ingilisler 13 italyanlar 6 diger xalqlar ise 42 teskil edir Alman menseliler Minnesota Ayova Nebraska statlarinda italyanlar Nyu York Nyu Cersi Pensilvaniya Rod Aylend Konnektikutda fransizlar Luiziana Texasda Illinoys Minnesota Ohayo Viskonsinde hollandlar Miciqanda polyaklar Illinoys Viskonsin Miciqanda yasayirlar Ruslar Nyu York Texas Nyu Cersi Florida Kaliforniya Illinoys statlarinda hemcinin Nyu York Boston Filadelfiya Cikaqo Detroyt Los Ancelos San Fransisko ve Sietl seherlerinde cemlenib Ikinci qrup II qrup Afrika menseli amerikanlar qarisiq nikahlar neticesinde yaranan mulatlar Dogum ve tebii artimin yuksek gostericileri ile elaqedar bu qrupun payi 12 7 dir 36 mln nefer Evvel qaraderililer Cenubda yasayirdilarsa sonra onlar Simala daha sonra ise Qerbe istiqamet alirlar Hal hazirda 84 zenci seherlerde Vasinqton Detroyt Filadelfiya Baltimor Nyu York yasayir Qaraderililer esasen Missisipi Alabama Corciya Texas Illinoys Nyu York ve Kaliforniya statlarinda cemlenib Ucuncu qrup III qrup Latin Amerikasi menseli amerikanlar Bu qrupun payi 13 teskil edir 37 mln nefer Meksikanlar ustunluye malikdirler ve onlar Texas Kaliforniya Arizona Nyu Meksiko Kolorado Illinoys statlarinda yasayirlar Puertorikolular Nyu York kubalilar Florida statinda cemlenib Dorduncu qrup IV qrup Sakit okean sahili Asiya menseli amerikanlar Bu qrupun payi 3 3 dir 11 6 mln nefer Son dovrlerde bu qrupun payi artir sebebi ise immiqrasiya ile elaqedardir Yaponiya Cin Filippinden gelenler Kaliforniya ve Havay adalarinda diger olkelerden gelenler ise Nyu York Illinoys Texas Vasinqton statlarinda cemlenib Qruplarin terkibi Belelikle umumi olke ehalisinin 89 e qederini teskil eden ABS amerikanlari daxilinde 4 qrup ayrilir ve onlarin faiz gostericileri asagidakilardir Avropa Kanada menseli 71 Afrika menseli 12 7 Latin Amerikasi menseli 13 Sakit okean sahili Asiya menseli 3 3 Aborigenlere hindular eskimoslar aleutlar ve aiddir Bu qrup olke ehalisinin 0 9 ni teskil edir 2 5 mln nefer ABS statistikasi olke erazisinde 1 5 mln nefer hindu yasadigini gosterir Hindularin yarisi seherlerde yarisi ise rezervasiyalarda yasayir 300 rezervasiya movcuddur Arizona Nyu Meksiko Cenubi Dakota Yuta Vayominq statlarinda Navaho rezervasiyasi Arizona statinda yerlesir sahesi 64 min km2 ve bura coxlu turist celb edir Amerika hindulari olkenin cenub qerbinde yasayir En boyuk Navaho qebilesidir ki onlar da Dord kunc erazisinde Kolorado Yuta Arizona ve Nyu Meksiko statlarinin serhedleri daxilinde yasayirlar Apaci qebileleri Arizona ve Nyu Meksiko pueblo qebileleri Nyu Meksiko papaqo qebileleri Arizonanin cenubunda hopiler Arizonanin simal qerbi Yuta ve Koloradonun cenub qerbinde yasayirlar Santa Fe seherinden Nyu Meksiko statinin paytaxti simalda avtomobil yolu etrafinda kerpicden tikilmis evleri ile hindu qesebeleri movcuddur Albukerke seherinden bir qeder arali sose yolunun uzerinde bir nece hindu kend evleri vardir ki onlar da pueblo adlanir Immiqrantlara ABS den kenarda anadan olanlar ve az muddet evvel bu olkeye gelenleri aid edirler Hal hazirda ABS de 30 mln xarici menseli ehali yasayir umumi olke ehalisinin 10 i Bunlar esasen Qerb ve Simal qerbde cemlenibler Hemcinin immiqrantlarin iri etnik qruplari bir cox ABS seherlerinin simasini deyisdirmis Seher icerisinde seher yaratmislar Bu sehercik kicik seher ve mehellelerde diger etnik qruplarin numayendelerinin neinki yasamasi islemesi hetta oraya daxil olmasi demek olar ki qadagandir Bele gergin veziyyet hemcinin cinayetkarliq yerli ehalinin naraziligina sebeb olur Eger evveller ABS ehalisi yehudileri irlandlari yunanlari sevmirlerdise indi onlar esasen Latin Amerikasi ve Asiyalilari qezeb nifretle qarsilayirlar Esas meqale Hal hazirda ABS de rengli ehali ve ya rengliler anlayisindan istifade olunur Rengli ehali ve ya qeyri avropali get gede boyuk faiz ustunluyune malik olurlar Onlar oz dilini ve adet enenesini saxlamaqlari ile fexr edirler Umumiyyetle olke ehalisinin 14 i dovlet dili sayilan ingilis dilini bilmirler Rengli seherlere Mayami Detroyt Los Ancelos Hyuston Yeni Orlean Nyu York misaldir Amerikan ekspertlerinin fikrince 2080 ci ilde ABS de ag derililer ile qeyri ag derililer eynilik teskil edecekler Hemcinin baxABS Siyahiyaalma Burosu