Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ambipolyar diffuziya (A.d)-əks yüklü zərrəciklərin konsentrasiyalarının düşməsi istiqamətində birgə diffuziyasıdır. Neytral zərrəciklərin diffuziyasından fərqli olaraq elektrik cəhətdən təcrid olunmuş plazmada ion və elektronlar bir-birindən asılı olmayaraq diffuziya edə bilməzlər: bu halda plazmanın kvazineytrallığı pozula bilər. Kvazineytrallıqdan cüzi meyletmə yüklərin sonrakı bölünməsinə mane olan güclü elektrik sahəsinin meydana çıxmasına səbəb olur. Nəticədə "geri qalan" zərrəciklər irəli çıxan zərrəciklərin hərəkətini tormozlayır. Əgər əks işarəli zərrəciklərin diffuziya əmsalları bir-birindən əhəmiyyətli fərqlənirsə, onda A.d. əmsalı onlardan ən kiçiyindən təxminən 2 dəfə böyük olur və bütövlükdə proses asta diffuziya ilə təyin olunur. Beləliklə, məs., maqnit sahəsi olmayanda (və ya onun istiqamətində) bir qədər yüngül və mütəhərrik elektronlar ionlardan daha sürətli diffuziya edirlər: bu zaman A.d. əmsalı ionların diffuziya əmsalının 2 mislinə bərabər olur. Maqnit sahəsinin eni boyunca diffuziyada ionların diffuziya əmsalı əksinə, çox böyükdür (böyük siklotron radiusu hesabına) və A.d. əmsalı elektronların diffuziya əmsalının 2 mislinə bərabər olur.
A.d.-nın sadə halına silindrik boruda, maqnit sahəsinin olmadıqda zəif ionlaşmış plazmaya (yüklənmiş zərrəciklərin toqquşması nəzərə alınmaya bilər) alman fiziki V. Şottki (W. Schottky, 1924) baxmışdır. Elektron və ionların diffuziya əmsallarının fərqli olması səbəbinə komponentlər bütün həcmdə həmişə parçalanmağa (ayrılmağa) çalışır və divarda həcmi yük yaranır. Maqnit sahəsi olmayanda elektronların diffuziya əmsalı ionunkundan çox böyük olur və divarlar mənfi yüklənir. Lakin yüklərin zəif aralanması belə sonrakı bölünməyə mane olan elektrik sahəsinin yaranmasına (öz-özünə uzlaşan ambipolyar sahə) gətirir. Öz-özünə uzlaşan elektrik sahəsi elektronları ləngidir, ionları isə sürətləndirir; beləliklə, onların diffuzion axınının bərabərliyinə nail olur.
Lakin maqnit sahəsinin eninə diffuziyasında əgər plazma elektrik baxımından təcrid olunmamışsa (məs., plazma torpaqlanmış metallik boğuculu silindrik boruda yerləşdirilir), diffuziyanın xarakteri kəskin dəyişir; ionlar onlara məxsus böyük sürətlə diffuziya edə bilir, artıq elektronlar isə sərbəst olaraq maqnit sahəsi boyunca metallik boğucuya gedə bilərlər. Diffuziya A.d. olmur, onun sürəti böyük diffuziya əmsalı ilə müəyyən edilir. A.d. həmçinin elektrolitin konsentrasiya qradiyenti olan mayelərdə (elektrolitlərdə), sərbəst yükdaşıyıcılarına malik yarımkeçiricilərdə də mümkündür.
A.d. qazda elektrik boşalmalarına, məs., qövs boşalmasında itgiyə səbəb olan proseslərdən biridir.
İstinadlar
- Д. А. Франк–Каменецкий "Плазма-четвертое состояние вещества", 2 изд., М., 1963;
- В. Н. Ораевский "Плазма на Земле и в космосе", К. 1980;
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ambipolyar diffuziya A d eks yuklu zerreciklerin konsentrasiyalarinin dusmesi istiqametinde birge diffuziyasidir Neytral zerreciklerin diffuziyasindan ferqli olaraq elektrik cehetden tecrid olunmus plazmada ion ve elektronlar bir birinden asili olmayaraq diffuziya ede bilmezler bu halda plazmanin kvazineytralligi pozula biler Kvazineytralliqdan cuzi meyletme yuklerin sonraki bolunmesine mane olan guclu elektrik sahesinin meydana cixmasina sebeb olur Neticede geri qalan zerrecikler ireli cixan zerreciklerin hereketini tormozlayir Eger eks isareli zerreciklerin diffuziya emsallari bir birinden ehemiyyetli ferqlenirse onda A d emsali onlardan en kiciyinden texminen 2 defe boyuk olur ve butovlukde proses asta diffuziya ile teyin olunur Belelikle mes maqnit sahesi olmayanda ve ya onun istiqametinde bir qeder yungul ve muteherrik elektronlar ionlardan daha suretli diffuziya edirler bu zaman A d emsali ionlarin diffuziya emsalinin 2 misline beraber olur Maqnit sahesinin eni boyunca diffuziyada ionlarin diffuziya emsali eksine cox boyukdur boyuk siklotron radiusu hesabina ve A d emsali elektronlarin diffuziya emsalinin 2 misline beraber olur A d nin sade halina silindrik boruda maqnit sahesinin olmadiqda zeif ionlasmis plazmaya yuklenmis zerreciklerin toqqusmasi nezere alinmaya biler alman fiziki V Sottki W Schottky 1924 baxmisdir Elektron ve ionlarin diffuziya emsallarinin ferqli olmasi sebebine komponentler butun hecmde hemise parcalanmaga ayrilmaga calisir ve divarda hecmi yuk yaranir Maqnit sahesi olmayanda elektronlarin diffuziya emsali ionunkundan cox boyuk olur ve divarlar menfi yuklenir Lakin yuklerin zeif aralanmasi bele sonraki bolunmeye mane olan elektrik sahesinin yaranmasina oz ozune uzlasan ambipolyar sahe getirir Oz ozune uzlasan elektrik sahesi elektronlari lengidir ionlari ise suretlendirir belelikle onlarin diffuzion axininin beraberliyine nail olur Lakin maqnit sahesinin enine diffuziyasinda eger plazma elektrik baximindan tecrid olunmamissa mes plazma torpaqlanmis metallik boguculu silindrik boruda yerlesdirilir diffuziyanin xarakteri keskin deyisir ionlar onlara mexsus boyuk suretle diffuziya ede bilir artiq elektronlar ise serbest olaraq maqnit sahesi boyunca metallik bogucuya gede bilerler Diffuziya A d olmur onun sureti boyuk diffuziya emsali ile mueyyen edilir A d hemcinin elektrolitin konsentrasiya qradiyenti olan mayelerde elektrolitlerde serbest yukdasiyicilarina malik yarimkeciricilerde de mumkundur A d qazda elektrik bosalmalarina mes qovs bosalmasinda itgiye sebeb olan proseslerden biridir IstinadlarD A Frank Kameneckij Plazma chetvertoe sostoyanie veshestva 2 izd M 1963 V N Oraevskij Plazma na Zemle i v kosmose K 1980