Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ürəkyarpaq qızılağac (Alnus subcordata C.A. Mey.) - tozağackimilər fəsiləsinə aid bitki növüdür.
| Ürəkyarpaq qızılağac | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Ürəkyarpaq qızılağac | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Nəsli kəsilməyə həssas olanlar” kateqoriyasına aiddir –Vu A2cd+3cd. Azərbaycanın nadir, relikt növüdür.
Qısa morfoloji təsviri
28-30 (35) m hündürlüyündə, 160 sm diametrində ağacdır. Tumurcuqları tüklü və yumurtavaridir, ucları kütdür. Yarpaqları kifayət qədər iri olub, 7-17 sm uzunluğunda və 4,5-7 sm eninədir, yumurtavari, dəyirmi-yumurtavari, oval və ya uzunsov-ovaldır, üst tərəfi çılpaq, tünd-yaşıl rəngdədir, alt tərəf damarları boyunca tüklüdür. Erkəkcik sırğaları ucdakı salxımlarda olub 3-5-i bir yerdədir. Meyverən sırğaları qoltuqlardan çıxır, tək-təkdir və ya 2-3-ü bir yerdədir. Qoza meyvələri oval-ellipsivaridir, 2,5 sm uzunluğunda və 1,3 sm enindədir. Fındıqcıqları enli-yumurtavaridir, çox ensiz qanadları vardır.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Mart –aprel aylarında, yuxarı dağ qurşaqlarında bəzən mayda çiçəkəyir. Toxumları elə həmin il avqust –sentyabr aylarında (bəzən oktyabr ayınd) yetişir. Toxumları vasitəsilə vegetativ yolla çoxalır. Tozlanması anemofildir. Toxumları quşlar və gəmirici heyvanlar tərəfindən yayılır. Mezofitdir, havanın rütubətliyinə tələbkardır İstisevən, işıqsevən və rütubətsevəndir. Dərin, çürüntülü və çimləşmiş torpaqlarda, daimi axar sularla nəm olan yerlərdə yaxşı bitir, durğun sulara pis davam gətirir. Şaxtaya və küləyə davamlıdır. Torpağa qarşı çox tələbkardır, çürüntüsü çox olan təzə, qalın əhəngli torpalarda daha çox yayılmışdır. Aşağı dağ qurşağından orta dağ qurşağına qədər, dəniz səviyyəsindən 1000m-ə qədər yüksəkliklərdə bitir az-az hallarda ovalıqda rast gəlinir. Çayların və çaylaqların sahillərində, habelə rütubətli dağ dərələrindəki meşələrdə bitir. Xalis qızılağac və yalanqoz –qızılağac meşələrində I yarısı əmələ gətirir. Bəzən dağ yamaclarında palıd, vələs və fıstıq meşələrinin tərkibinə daxil olur. Dərələrin qarışıq meşələrinin tərkibində iştirak edir. Tez böyüyür. Dekorativ bitkidir. Oduncağından inşaat işlərində istifadə olunur. Oduncağı özəksizdir, qırmızımtıl –qonurdur, suya davamlıdır, yüngüldür. Qabığının tərkibində aşı və boyaq maddələri vardır. Çayların və axar sulu göllərin kənarlarında meşə salmaq üçün yararlı ağac növüdür.
Yayılması
Lənkəran ovalığı və Lənkəranın dağlıq hissəsi (Lənkəran rayonu –Qafton, Xanbulan, Təngivan, Bürcəli, Bəlləbur və rvo kəndləri; Lerik rayonu- Biləsər, Siov kəndləri və yardımlı rayonu- Şövut kəndi). Ürəkyarpaq qızılağac meşələrinin sahəsi və ümumi ehtiyatı çox deyildir.
Sayı və tendensiyası
Hirkan Milli Parkında qorunmasına baxmayaraq populyasiyanın azalma tendensiyası müşahidə olunur.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Antropogen amillər (qiymətli oduncağına görə qırılması), təbii bərpanın zəif getməsidir.
Mühafizə tədbirləri
Hirkan Milli Parklarında mühafizə olunur.
Məlumat mənbəsi
- Tofiq Məmmədov, "Azərbaycan dendroflorası II cild", Bakı:-"Səda"-2015. 2019-11-17 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabı. Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki və göbələk növləri. II nəşr. Bakı-2013.
- http://redbook.az/?options=project&id=%C3%9Cr%C9%99kyarpaq%20q%C4%B1z%C4%B1la%C4%9Fac[ölü keçid]
- Azərbaycanın ağac və kolları, 1964
- Флора Азербайджана, 1952
- Azərbaycan SSR-in Qırmızı kitabı; 1989
- Fərzəliyev V.S., Kərimov V.N., Səfərov H.M., 2013
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Urekyarpaq qizilagac Alnus subcordata C A Mey tozagackimiler fesilesine aid bitki novudur Urekyarpaq qizilagacElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Urekyarpaq qizilagacBeynelxalq elmi adiAlnus subcordata C A Mey 1831Sekil axtarisiNCBI 109072EOL 1145607 IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmeye hessas olanlar kateqoriyasina aiddir Vu A2cd 3cd Azerbaycanin nadir relikt novudur Qisa morfoloji tesviri28 30 35 m hundurluyunde 160 sm diametrinde agacdir Tumurcuqlari tuklu ve yumurtavaridir uclari kutdur Yarpaqlari kifayet qeder iri olub 7 17 sm uzunlugunda ve 4 5 7 sm eninedir yumurtavari deyirmi yumurtavari oval ve ya uzunsov ovaldir ust terefi cilpaq tund yasil rengdedir alt teref damarlari boyunca tukludur Erkekcik sirgalari ucdaki salximlarda olub 3 5 i bir yerdedir Meyveren sirgalari qoltuqlardan cixir tek tekdir ve ya 2 3 u bir yerdedir Qoza meyveleri oval ellipsivaridir 2 5 sm uzunlugunda ve 1 3 sm enindedir Findiqciqlari enli yumurtavaridir cox ensiz qanadlari vardir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriMart aprel aylarinda yuxari dag qursaqlarinda bezen mayda cicekeyir Toxumlari ele hemin il avqust sentyabr aylarinda bezen oktyabr ayind yetisir Toxumlari vasitesile vegetativ yolla coxalir Tozlanmasi anemofildir Toxumlari quslar ve gemirici heyvanlar terefinden yayilir Mezofitdir havanin rutubetliyine telebkardir Istiseven isiqseven ve rutubetsevendir Derin curuntulu ve cimlesmis torpaqlarda daimi axar sularla nem olan yerlerde yaxsi bitir durgun sulara pis davam getirir Saxtaya ve kuleye davamlidir Torpaga qarsi cox telebkardir curuntusu cox olan teze qalin ehengli torpalarda daha cox yayilmisdir Asagi dag qursagindan orta dag qursagina qeder deniz seviyyesinden 1000m e qeder yuksekliklerde bitir az az hallarda ovaliqda rast gelinir Caylarin ve caylaqlarin sahillerinde habele rutubetli dag derelerindeki meselerde bitir Xalis qizilagac ve yalanqoz qizilagac meselerinde I yarisi emele getirir Bezen dag yamaclarinda palid veles ve fistiq meselerinin terkibine daxil olur Derelerin qarisiq meselerinin terkibinde istirak edir Tez boyuyur Dekorativ bitkidir Oduncagindan insaat islerinde istifade olunur Oduncagi ozeksizdir qirmizimtil qonurdur suya davamlidir yunguldur Qabiginin terkibinde asi ve boyaq maddeleri vardir Caylarin ve axar sulu gollerin kenarlarinda mese salmaq ucun yararli agac novudur YayilmasiLenkeran ovaligi ve Lenkeranin dagliq hissesi Lenkeran rayonu Qafton Xanbulan Tengivan Burceli Bellebur ve rvo kendleri Lerik rayonu Bileser Siov kendleri ve yardimli rayonu Sovut kendi Urekyarpaq qizilagac meselerinin sahesi ve umumi ehtiyati cox deyildir Sayi ve tendensiyasiHirkan Milli Parkinda qorunmasina baxmayaraq populyasiyanin azalma tendensiyasi musahide olunur Mehdudlasdirici amillerAntropogen amiller qiymetli oduncagina gore qirilmasi tebii berpanin zeif getmesidir Muhafize tedbirleriHirkan Milli Parklarinda muhafize olunur Melumat menbesiTofiq Memmedov Azerbaycan dendroflorasi II cild Baki Seda 2015 2019 11 17 at the Wayback MachineIstinadlarAzerbaycan Respublikasinin Qirmizi Kitabi Nadir ve nesli kesilmekde olan bitki ve gobelek novleri II nesr Baki 2013 http redbook az options project amp id C3 9Cr C9 99kyarpaq 20q C4 B1z C4 B1la C4 9Fac olu kecid Azerbaycanin agac ve kollari 1964 Flora Azerbajdzhana 1952 Azerbaycan SSR in Qirmizi kitabi 1989 Ferzeliyev V S Kerimov V N Seferov H M 2013