Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aliyə Nurmuhambetovna Moldaqulova (qaz. Әлия Нұрмухамбетқызы Молдағұлова, 25 oktyabr 1925–4 yanvar 1944) — Sovet İttifaqı qəhrəmanı, snayper.
| Aliyə Moldaqulova | |
|---|---|
| qaz. Әлия Нұрмұхамедқызы Молдағұлова | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 25 oktyabr 1925 |
| Vəfat tarixi | 14 yanvar 1944 (18 yaşında) |
| Vətəndaşlığı | |
| Hərbi fəaliyyəti | |
| Mənsubiyyəti | Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı |
| Qoşun növü | Qızıl Ordu |
| Xidmət illəri | 1942-ci ildən |
| Rütbəsi | yefreytor |
| Döyüşlər | |
| Təltifləri |  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Aliyə Moldaqulova 1925-ci ilin oktyabrın 25-də Qazaxıstanın Xodbinsk rayonunun Bulak aulunda anadan olub. Hələ uşaq ikən valideynlərini itirən qızcığaz 8 yaşından əmisi Əbubəkrin ailəsində yaşayıb. Anası aclıq illərində kolxoz tarlasında qeyri qanuni buğda yığımı zamanı güllələnib, atası isə bəy nəslindən olub.
1935-ci ildə qızın əmisi Əbubəkr Hərbi Nəqliyyat Akademiyasına qəbul oldu. Bu səbəbdən ailənin bütün üzvləri Aliyə da başda olmaqla, Moskvaya köçdülər.
Bir neçə ildən sonra isə Akademiya Leninqrada köçürüldü, buna görə də ailə bu şəhərə gəlmək məcburiyyətində qaldı. Aliyənin Leninqrad həyatı başlayır…
Az keçmir ki, qızcığazın əmi sarıdan da bəxti gətirmir, doğma ocaqdan uzaqlaşmalı olur. Belə ki, 1939-cu ilin payızında əmisi ailə vəziyyətinə görə 14 yaşlı Aliyəni 46 №-li uşaq evinə qoyur. Buradaki bütün uşaqlar, eləcə də balaca Aliyə 9 № -li Leninqrad məktəbində oxuyurdular. Lakin 1941-ci ildə Faşist Almaniyası Sovet Rusiyasına qəfil hücum etməklə hamını müharibənin alovuna qərq etdi. Faşistlərin Leninqradı uzun müddət mühasirədə saxlaması əhaliyə təhlükə törədirdi. Ona görə də camaat daha uzaq yerə köçürülməyə başlandı. Odur ki, Əbubəkrin ailəsi də bir çoxları kimi evakuasiya olundu, ancaq balaca Aliyə Leninqradda uşaq evində qaldı. Həmin ilin sentyabrın 8-i Leninqradın blokadası başladı… 1942-ci ilin martında uşaq evi də Yaroslav əyalətinin Vyatskoe kəndinə köçürüldü. Vyatsko orta məktəbinin 7-ci sinfini bitirəndən sonra 1942-ci ilin oktyabrında Aliyə Rıbinskiy aviasiya texnikmuna qəbul olundu. Pribaltika cəbhəsində qazax snayper.. Artıq onun 17 yaşı vardı. Ancaq üç ay sonra cəbhəyə getmək üçün hərbi komissarlığa ərizə yazdı. Dekabrın 21-i Aliyə Moldaqulova texnikumdan uzaqlaşdırıldı. Çünki o, cəbhəyə yollanırdı. 1943-cü ilin mayında Moskvada qadınlar üçün Mərkəzi snayper hazırlığı məktəbinin açılması bir çox qadınlar, gənc qızlar kimi Aliyənin də həyatını dəyişir. Elə ilk yığımdan onun istedad və zirəkliyini bəyənib məktəbə qəbul edirlər. Beləliklə Aliyə snayper kimi sərrast atıcılığın sirlərinə yiyələnir. Həmin ilin fevralın 23-də kursant qızlar hərbi andiçməsi başladı. Bundan sonra isə onun cəbhə günləri başlanacaqdı.. 1943-cü ilin iyulunda Aliyə öz həmkarları, kurs rəfiqələriylə, İkinci Pribaltika cəbhəsinə 54-cü atıcı briqadaya göndərildi.
Alman əsgərini diri əsir tutan qız Döyüşlərdən birində 5 alman əsgəri bir neçə qız snayperin neytral əraziylə onlar tərəfə irəlilədiyini görəndə pusqu qurmağa başladılar. Birinci əsgəri Aliyə hədəfə ala bilir. Digər ikisini Zina və Nadya öldürür. Sağ qalan iki alman əsgərini isə qızlar yük maşınıyla komanda məntəqəsinə gətirirlər. 1944-cü il yanvarın 14-də baş vermiş döyüşdə Novosokolnikdə həlak olub. 1944-cü ilin yanvarında Novosokolnikov rayonunda yerləşən Kazaçixa kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə iştirakı onun döyüş yolunda xüsusi yer tutur. Səhər açılar-açılmaz batalyon hücuma keçdi. Səngərlərə bir neçə metr qalmış faşist əsgərlərinin pulemyotunun səsi sükutu pozdu. Aliyə cavab atəşi kimi sərrast qranat atışıyla onu susmağa məcbur etdi. Gün ərzində Aliyəgilin batalyonu iki əks-hücum edə bildi, səhər növbəti gün yenidən fəaliyyətlərini davam etdilər. Qarın üzərində uzanan Aliyə avtomatıyla soyuqqanlılıqla və dəqiq düşmənə snayper atəşi açırdı. Hər açılan sərrast atəş düşmənin əsgələrini məhv edir, ya da onlarda vahimə yaradırdı.
Üçüncü gün. Aliyə avtomatıyla olsa da, güllə onun tüfənginin optik nişangahını dağıdır. Buna baxmayaraq, o, düşmənə qarşı mübarizəsini davam etdirir. Mina qəlpəsi ilə yaralanmış əli ilə alman zabitləri ylə əlbəyaxa döyüşür, ikinci dəfə düşmən zabit onu yaralasa da, Aliyə onu məhv edə bilir. Ancaq ikinci yara digərindən daha ölümcül olduğundan bu Aliyənin son döyüşü olur.. Bu igid qazax qızı Novoskolnik rayonunun Monakovo kəndində dəfn edilib. İkinci Dünya mühribəsində 91 faşist əsgəri və zabitini məhv edib.
Aliyəni əbədiləşdirən məkanlar
1944-cü il 4 iyul tarixində Aliyə Moldaqulovaya ölümündən sonra müharibədə göstərdiyi qəhrəmanlığa və şücaətinə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verilib, eləcə də Lenin ordeniylə təltif edilib. Aliyənin xatirəsi bir çox məkanlarda əbədiləşdirilib. Adına küçə, məktəb var. Moskva, Almatı, Astana, Aktyubinsk və doğulduğu şəhərdə abidələr ucaldılıb. Şəhid olduğu məkanda Novosokolnikdə memorial kompleks buranı ziyarət edənləri valeh edir. Aktyubinskdə ərazi memorial muzey yaradılıb. Aliyənin şücaəti və həyatı barədə sənədli film "Aliyə" (rejissor M.Saqatov) və "Snayperlər" adlı bədii film çəkilib. (rejissor B.Şamşiyev) Müğənni ifa etdiyi "Aliyə" adlı mahnı tamaşaçı sevgisi qazanıb.
İstinadlar
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aliye Nurmuhambetovna Moldaqulova qaz Әliya Nurmuhambetkyzy Moldagulova 25 oktyabr 1925 4 yanvar 1944 Sovet Ittifaqi qehremani snayper Aliye Moldaqulovaqaz Әliya Nurmuhamedkyzy MoldagulovaSexsi melumatlarDogum tarixi 25 oktyabr 1925 1925 10 25 Vefat tarixi 14 yanvar 1944 1944 01 14 18 yasinda Vetendasligi SSRIHerbi fealiyyetiMensubiyyeti Sovet Sosialist Respublikalari IttifaqiQosun novu Qizil OrduXidmet illeri 1942 ci ildenRutbesi yefreytorDoyusler Boyuk Veten muharibesiTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAliye Moldaqulova 1925 ci ilin oktyabrin 25 de Qazaxistanin Xodbinsk rayonunun Bulak aulunda anadan olub Hele usaq iken valideynlerini itiren qizcigaz 8 yasindan emisi Ebubekrin ailesinde yasayib Anasi acliq illerinde kolxoz tarlasinda qeyri qanuni bugda yigimi zamani gullelenib atasi ise bey neslinden olub 1935 ci ilde qizin emisi Ebubekr Herbi Neqliyyat Akademiyasina qebul oldu Bu sebebden ailenin butun uzvleri Aliye da basda olmaqla Moskvaya kocduler Bir nece ilden sonra ise Akademiya Leninqrada kocuruldu buna gore de aile bu sehere gelmek mecburiyyetinde qaldi Aliyenin Leninqrad heyati baslayir Az kecmir ki qizcigazin emi saridan da bexti getirmir dogma ocaqdan uzaqlasmali olur Bele ki 1939 cu ilin payizinda emisi aile veziyyetine gore 14 yasli Aliyeni 46 li usaq evine qoyur Buradaki butun usaqlar elece de balaca Aliye 9 li Leninqrad mektebinde oxuyurdular Lakin 1941 ci ilde Fasist Almaniyasi Sovet Rusiyasina qefil hucum etmekle hamini muharibenin alovuna qerq etdi Fasistlerin Leninqradi uzun muddet muhasirede saxlamasi ehaliye tehluke toredirdi Ona gore de camaat daha uzaq yere kocurulmeye baslandi Odur ki Ebubekrin ailesi de bir coxlari kimi evakuasiya olundu ancaq balaca Aliye Leninqradda usaq evinde qaldi Hemin ilin sentyabrin 8 i Leninqradin blokadasi basladi 1942 ci ilin martinda usaq evi de Yaroslav eyaletinin Vyatskoe kendine kocuruldu Vyatsko orta mektebinin 7 ci sinfini bitirenden sonra 1942 ci ilin oktyabrinda Aliye Ribinskiy aviasiya texnikmuna qebul olundu Pribaltika cebhesinde qazax snayper Artiq onun 17 yasi vardi Ancaq uc ay sonra cebheye getmek ucun herbi komissarliga erize yazdi Dekabrin 21 i Aliye Moldaqulova texnikumdan uzaqlasdirildi Cunki o cebheye yollanirdi 1943 cu ilin mayinda Moskvada qadinlar ucun Merkezi snayper hazirligi mektebinin acilmasi bir cox qadinlar genc qizlar kimi Aliyenin de heyatini deyisir Ele ilk yigimdan onun istedad ve zirekliyini beyenib mektebe qebul edirler Belelikle Aliye snayper kimi serrast aticiligin sirlerine yiyelenir Hemin ilin fevralin 23 de kursant qizlar herbi andicmesi basladi Bundan sonra ise onun cebhe gunleri baslanacaqdi 1943 cu ilin iyulunda Aliye oz hemkarlari kurs refiqeleriyle Ikinci Pribaltika cebhesine 54 cu atici briqadaya gonderildi Alman esgerini diri esir tutan qiz Doyuslerden birinde 5 alman esgeri bir nece qiz snayperin neytral eraziyle onlar terefe irelilediyini gorende pusqu qurmaga basladilar Birinci esgeri Aliye hedefe ala bilir Diger ikisini Zina ve Nadya oldurur Sag qalan iki alman esgerini ise qizlar yuk masiniyla komanda menteqesine getirirler 1944 cu il yanvarin 14 de bas vermis doyusde Novosokolnikde helak olub 1944 cu ilin yanvarinda Novosokolnikov rayonunda yerlesen Kazacixa kendi ugrunda geden doyuslerde istiraki onun doyus yolunda xususi yer tutur Seher acilar acilmaz batalyon hucuma kecdi Sengerlere bir nece metr qalmis fasist esgerlerinin pulemyotunun sesi sukutu pozdu Aliye cavab atesi kimi serrast qranat atisiyla onu susmaga mecbur etdi Gun erzinde Aliyegilin batalyonu iki eks hucum ede bildi seher novbeti gun yeniden fealiyyetlerini davam etdiler Qarin uzerinde uzanan Aliye avtomatiyla soyuqqanliliqla ve deqiq dusmene snayper atesi acirdi Her acilan serrast ates dusmenin esgelerini mehv edir ya da onlarda vahime yaradirdi Ucuncu gun Aliye avtomatiyla olsa da gulle onun tufenginin optik nisangahini dagidir Buna baxmayaraq o dusmene qarsi mubarizesini davam etdirir Mina qelpesi ile yaralanmis eli ile alman zabitleri yle elbeyaxa doyusur ikinci defe dusmen zabit onu yaralasa da Aliye onu mehv ede bilir Ancaq ikinci yara digerinden daha olumcul oldugundan bu Aliyenin son doyusu olur Bu igid qazax qizi Novoskolnik rayonunun Monakovo kendinde defn edilib Ikinci Dunya muhribesinde 91 fasist esgeri ve zabitini mehv edib Aliyeni ebedilesdiren mekanlar1944 cu il 4 iyul tarixinde Aliye Moldaqulovaya olumunden sonra muharibede gosterdiyi qehremanliga ve sucaetine gore Sovet Ittifaqi Qehremani adi verilib elece de Lenin ordeniyle teltif edilib Aliyenin xatiresi bir cox mekanlarda ebedilesdirilib Adina kuce mekteb var Moskva Almati Astana Aktyubinsk ve doguldugu seherde abideler ucaldilib Sehid oldugu mekanda Novosokolnikde memorial kompleks burani ziyaret edenleri valeh edir Aktyubinskde erazi memorial muzey yaradilib Aliyenin sucaeti ve heyati barede senedli film Aliye rejissor M Saqatov ve Snayperler adli bedii film cekilib rejissor B Samsiyev Mugenni ifa etdiyi Aliye adli mahni tamasaci sevgisi qazanib IstinadlarHemcinin baxXarici kecidler