Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aksel Martin Frederik Munte (31.10.1857, Oskarshamn – 11.2.1949, Stokholm) — İsveç həkimi, yazıçı.
| Aksel Munte | |
|---|---|
| Axel Martin Fredrik „Puck“ Munthe | |
 | |
| Doğum adı | Axel Martin Fredrik Munthe |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri |  İsveç, |
| Vəfat tarixi | (91 yaşında) |
| Vəfat yeri | İsveç Stokholm |
| Vəfat səbəbi | vərəm |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı | İsveç |
| Elm sahəsi | Psixiatriya |
| Təhsili | Paris universiteti, tibb fakultəsi |
| Tanınır | "San-Mikele əfsanəsi" |
| Mükafatları |          |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1857-ci ildə əczaçı ailəsində dünyaya gəlmişdir. 1874-cü ildə Upsala universitetinin tibb fakultəsinə daxil olmuşdur. Fakultənin ən parlaq və çalışqan tələbəsi olan Aksel Munte iki il sonra 1876 cı ildə ciddi xəstələnir. Həkimlərin qoymuş olduğu ağciyər qanaxması diaqnozundan sonra yeganə ümidlə cənuba, dəniz sahillərinə üz tutur. 1876-1878 ci illərdə Fransanın cənubunda, Monpele universitetində, 1878-1880 cı illərdə isə Paris universitetinin tibb fakultəsində təhsilini davam etdirərək, Fransada ən gənc diplomlu həkim olur. Hələ Parisdə oxuyarkən, işgüzarlığı, bilik və təcrübəliliyi ilə Jan-Martin Şarkonun diqqətini cəlb etmiş və onun rəğbətini qazanmış olur.
1880 cı ildə evləndikdən dərhal sonra Kapri adasına yaşamağa gedir. Onun peşəkar karyera nailiyyətləri özünə məxsusluğu ilə seçilir. 1881 ci ilin payızında Parisə dönərək avenyu Viledə öz praksisini açır. 1883 cü ildə Neapolda vəba epidemiyası baş qaldırır. Aksel Munte öz həkimlik borcunu yetirmək üçün Neapola gəlir. Burada o, həkimlik fəaliyyəti ilə yanaşı "Stokholm daqblad" qəzetinə məqalələr yazıraq ədəbi fəaliyyətə başlamış olur. 1888-1889 cu illərdə Kapridə yaşayır. Daha sonra 1893 cu ildə Romada o, "İspan pillələri" yaxınlığında bir binada özünə praksis açaraq, varlı və zadəganlarla yanaşı alçaq sosial təbəqəli insanlara, kasıb əhaliyə həkimlik etmişdir. Onu dövründə dəb olan kolit xəstəliyinin müalicəsi ilə məşğul olduğu üçün "dəbdəbə həkimi" adlandırsalar da Aksel aşağı sosial təbəqəli insanlara yardım əlini hər zaman uzadaraq köməyini əsirgəməmişdir. Tezliklə qeyri adi isveçli həkim haqqında söz söhbətlər bütün Avropaya yayılir. Onun yanına Avropanın hər yrindən müalicə almaq üçün gələnlərin sayı artmaqda idi. Romada yaşayan bütün varlı əsilzadəli əcnəbilər müalicə üçün yalnız ona müraciət edirdilər. O, yüksək zadəgan cəmiyyətində xüsusi hörmət və inama malik olmuşdur. Beləliklə Aksel Munte Romada doqquz il yaşamış olur.
Hər yaz fəslini Kapridə tikdirmiş olduğu "Sehirli San Mikele qəsrdə" keçirərmiş. Qəsr heç bir memar layihəsi ilə deyil, Akselin öz təxayülünə əsasən işıqlı və açıq, geniş eyvan və terasslı görkəmdə, qədim bir kilsə kapellasının bünövrəsi üzərində inşa edilmişdir.
"Ruha cisimdən daha çox məkan lazımdır. Mənim evim yunan məbədi kimi günəş, külək və dənizin səsinə açıq olmalıdır - işıq, işıq və hərtərəf işıq!"
— San-Mikele əfsanəsi Aksel Munte
Qəsr öz bağ sahəsi ilə birlikdə qoruq kimi qorunmaqdadır. Burada bir çox bəzəkli oxuyan quş növləri xüsusən bülbüllər məskən salmışlar. O, zamanlar ilk heyvan qoruyucularından olan Aksel bu quşların amansız ovlanmasına qarşı çıxaraq bu qoruqcuğu - "cənnə bağçasını" salmışdır. Təbiət vurğunu Aksel hətta heyvan üstündə duelə çıxır, onları qorumaq məqsədi ilə Kapridə bütöv bir dağı satın almışdır. Həyatının bu dövrü, müasir kiçik hekayənin banisi olan XIX əsr fransız yazıçısı Gi de Mopassan, çex şairi Rainer Mariya Rilke, ingilis yazıçısı Oskar Vayld və fransız bioloq və əczaçısı Lui Paster ilə görüşləri onun sonradan məşurlaşmasına səbəb olmuş biblioqrafik "San Mikele haqqında əfsanə" kitabında təsvir edilmişdir. 1908 ci ildən o, İsveç kralı V Qustavın arvadı şəxsi həkimi olur.
1907-ci ildə Aksel ikinci dəfə varlı ingilis kommersantının qızı Hilde Penninqton-Mellorla Londonda evlənir. Nigahın baş tutması üçün qızın höcət atasını yola gətirmək üçün iki İsveç və İspaniya kralları işə qarışmalı olmuşdular. 1914 cü ildə ingilis həkimi kimi cəbhəyə yola düşür. Müharibədə görüb yaşadıqlarını o, qələmə alaraq "Qırmızı xaç və Dəmir xaç" kitabını yazır. Uşaqlıqdan zəif görmə qabiliyyətli Aksel yaşlaşdıqca günbə-gün onu itirmiş olur. Bu barədə o, qardaşı Arnolda yazırdı:
"İndi mən çox çətinliklə bir-iki sətir oxuya bilirəm, bəzən heç buna da nail ola bilmirəm. Tezliklə heç nə oxuya bilməyəcəyəm. Sənin iri hərflərlə yazdığıbn bu məktubu çəinlik çəkmədən oxuya bildim. Ümidim var ki, kor olmağıma hələ bir neçə il var, əlbəttəki bəxtim gətirərsə. İstisna da deyildir ki, bu günlərdə onu tam itirim. Sağ gözüm artıq görmür. Və heç nə etmək mümkün deyil..."
— San-Mikele əfsanəsi Aksel Munte
Tezliklə sağ gözündən məhrum olan Aksel digər gözünün də kor olacağından ehtiyat edərək günəş şüalarından özünü qorumağa çalışsa da xeyri olmur. Yalnız 1934 cü ilin payızında gözündə əməliyyat aparılaraq katarakt kənar dildikdən sonra Munte yenidən görməyə hətta iri hərfli sətirləri oxumağı bacarır.
Şəxsi qonaq qismində V Qustavın himayəsində olan Aksel 11.2.1949 -də Stokholmda, kral qəsrinin yan qanadındakı dairəsində ağciyər iltihabının fəsadından vəfat etmişdir. Aksel Muntenin məzarı yoxdur. Onun vəsiyyətinə əsasən yandırılıldıqdan sonra külü oğlanları tərəfindən dənizə səpilmişdir. O, Kapridəki mülk və varidatını İsveç hökumətinə vəsiyyət etmişdir. Aksel Muntenin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün doğulduğu şəhərdə - Oskarshamnda 2012 ci ildə heykəli qoyulmuşdur. Heykəlin müəllifi Anette Ridström onu əlində həkim çantası, ayaq üstündə vəfalı iti ilə birlikdə təsvir etmişdir.
"San-Mikele əfsanəsi"
Kitab avtobioqrafiq janırda yazılmışdır. Bir çox tənqidçilər kitabı heç bir janıra aid etməyərək sadəcə "həkim təsuratları" olduğunu iddia edirlər. 32 fəsildən ibarət olub, hər bir fəsil doktor Aksel Muntenin həyatının müxtəlif dövrlərindən - gah "dəbdəbə həkiminin" Paris və Romadakı həyatından, professor Şarkonun dəliqanlı tələbəsindən, gah da Kapri adasında arzularında qurduğu öz evini tikən orta yaşlı bir insanın həyatından, bəhs edir. Çoxlu səyahət edən Aksel Munte kitabda həmçinin IX əsrin sonları və XX əsrin əvvəllərində Avropanın müxtəlif yerlərində yaşayan insanların həyatını təsvir etmişdir. Kitabda eləcə də Neapolda vəbadan tələf olanlardan, Messina zəlzələsi dağıntılarından, Parisin dəbdə olan xəstəliyi - kolitdən, sivilizasiyasız Laplandiyadan, təbiət və heyvanlara qayğı və sevgidən söz açılır.
Kitabdan sitatlar:
"Necə ola bilər ki, o, burada yaşasın və belə qəddar olsun. Necə ola bilər ki, onun canı belə bir parlaq səmalı torpaqda belə miskin olsun. Necə ola bilər ki, buranı tərk edib başqa, daha günahsız, ömrünün son üç ilini yaşamış ölduğu, hələ də onun adını daşıyan, şərq qayalıqdakı iqamətgaha çəkiləsən?"
— San-Mikele əfsanəsi Aksel Munte
"Belə bir yerdə yaşamaq və ölmək — hətta bu həyatın əbədi xoşbəxtliyinə ölüm qalib gələrsə belə! Vinçenso deyəndə ki, qocalıb, oğlu ondan evi satmağı təvəqqi edir. Görəsən hansı çılğın arzu mənim ürəyimdə yuva salmışdır? O, cavab verəndə ki, zəng qülləsi heç kimə mənsub deyil. Beynimdə hansı vəhşi fantastik fikir yaranmışdır? Niyə də mənə mənsub olmasın? Niyə də usta Vinçesonun evini, mən almayım, üzümlüklü zəng qülləsi ilə evi və giparisli xiyabanı, mərmərdən olan tanrı və imperatorların heykəlləri ilə bəzədilmiş ağ sütunlu lodjanı birləşdirməyim?"
— San-Mikele əfsanəsi, Aksel Munte
Ekranlaşdırılması
1962 ci ildə alman, fransız və italyan kinomataqrafçıları tərəfindən onun həyatından bəhs edən "Aksel Munte - San-Mikeledən olan həkim" adlı film çəkilmişdir.
Xarici keçidlər
- А. Munte. San-Mikele haqqında əfsanə. Həkim və möcüzəçinin qeydləri. M. : "Zaxarov", 2003, nəşr haqqında məlumat (rus.)
- San-Mikele qəsrinin saytı (alm.)
- Full Cast & Crew (ing.)
- Axel Munthe – Der Arzt von San Michele (alm.)
İstinadlar
- San-Mikele qəsrinin saytı 2016-07-15 at the Wayback Machine (alm.)
- /Мунте А. Легенда о Сан-Микеле. Дополнения. 2013-01-16 at the Wayback Machine (rus.)
- /Мунте А. Легенда о Сан-Микеле.ГЛАВА 1. ЮНОСТЬ. — М.: Художественная литература, 1969. 2013-01-16 at the Wayback Machine (rus.)
- Мунте А. Легенда о Сан-Микеле. — М.: Художественная литература, 1969. — С. 32. (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aksel Martin Frederik Munte 31 10 1857 Oskarshamn 11 2 1949 Stokholm Isvec hekimi yazici Aksel MunteAxel Martin Fredrik Puck MuntheDogum adi Axel Martin Fredrik MuntheDogum tarixi 31 oktyabr 1857Dogum yeri Isvec Vefat tarixi 11 fevral 1949 91 yasinda Vefat yeri Isvec StokholmVefat sebebi veremDefn yeri Roma protestant qebiristanligi d Vetendasligi IsvecElm sahesi PsixiatriyaTehsili Paris universiteti tibb fakultesiTaninir San Mikele efsanesi Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1857 ci ilde eczaci ailesinde dunyaya gelmisdir 1874 cu ilde Upsala universitetinin tibb fakultesine daxil olmusdur Fakultenin en parlaq ve calisqan telebesi olan Aksel Munte iki il sonra 1876 ci ilde ciddi xestelenir Hekimlerin qoymus oldugu agciyer qanaxmasi diaqnozundan sonra yegane umidle cenuba deniz sahillerine uz tutur 1876 1878 ci illerde Fransanin cenubunda Monpele universitetinde 1878 1880 ci illerde ise Paris universitetinin tibb fakultesinde tehsilini davam etdirerek Fransada en genc diplomlu hekim olur Hele Parisde oxuyarken isguzarligi bilik ve tecrubeliliyi ile Jan Martin Sarkonun diqqetini celb etmis ve onun regbetini qazanmis olur 1880 ci ilde evlendikden derhal sonra Kapri adasina yasamaga gedir Onun pesekar karyera nailiyyetleri ozune mexsuslugu ile secilir 1881 ci ilin payizinda Parise donerek avenyu Vilede oz praksisini acir 1883 cu ilde Neapolda veba epidemiyasi bas qaldirir Aksel Munte oz hekimlik borcunu yetirmek ucun Neapola gelir Burada o hekimlik fealiyyeti ile yanasi Stokholm daqblad qezetine meqaleler yaziraq edebi fealiyyete baslamis olur 1888 1889 cu illerde Kapride yasayir Daha sonra 1893 cu ilde Romada o Ispan pilleleri yaxinliginda bir binada ozune praksis acaraq varli ve zadeganlarla yanasi alcaq sosial tebeqeli insanlara kasib ehaliye hekimlik etmisdir Onu dovrunde deb olan kolit xesteliyinin mualicesi ile mesgul oldugu ucun debdebe hekimi adlandirsalar da Aksel asagi sosial tebeqeli insanlara yardim elini her zaman uzadaraq komeyini esirgememisdir Tezlikle qeyri adi isvecli hekim haqqinda soz sohbetler butun Avropaya yayilir Onun yanina Avropanin her yrinden mualice almaq ucun gelenlerin sayi artmaqda idi Romada yasayan butun varli esilzadeli ecnebiler mualice ucun yalniz ona muraciet edirdiler O yuksek zadegan cemiyyetinde xususi hormet ve inama malik olmusdur Belelikle Aksel Munte Romada doqquz il yasamis olur Her yaz feslini Kapride tikdirmis oldugu Sehirli San Mikele qesrde kecirermis Qesr hec bir memar layihesi ile deyil Akselin oz texayulune esasen isiqli ve aciq genis eyvan ve terassli gorkemde qedim bir kilse kapellasinin bunovresi uzerinde insa edilmisdir Ruha cisimden daha cox mekan lazimdir Menim evim yunan mebedi kimi gunes kulek ve denizin sesine aciq olmalidir isiq isiq ve herteref isiq San Mikele efsanesi Aksel Munte Qesr oz bag sahesi ile birlikde qoruq kimi qorunmaqdadir Burada bir cox bezekli oxuyan qus novleri xususen bulbuller mesken salmislar O zamanlar ilk heyvan qoruyucularindan olan Aksel bu quslarin amansiz ovlanmasina qarsi cixaraq bu qoruqcugu cenne bagcasini salmisdir Tebiet vurgunu Aksel hetta heyvan ustunde duele cixir onlari qorumaq meqsedi ile Kapride butov bir dagi satin almisdir Heyatinin bu dovru muasir kicik hekayenin banisi olan XIX esr fransiz yazicisi Gi de Mopassan cex sairi Rainer Mariya Rilke ingilis yazicisi Oskar Vayld ve fransiz bioloq ve eczacisi Lui Paster ile gorusleri onun sonradan mesurlasmasina sebeb olmus biblioqrafik San Mikele haqqinda efsane kitabinda tesvir edilmisdir 1908 ci ilden o Isvec krali V Qustavin arvadi sexsi hekimi olur San Mikele qesrinin bagcasiSan Mikele qesrinin lodjasiAksel Muntenin doguldugu seherde heykeli 1907 ci ilde Aksel ikinci defe varli ingilis kommersantinin qizi Hilde Penninqton Mellorla Londonda evlenir Nigahin bas tutmasi ucun qizin hocet atasini yola getirmek ucun iki Isvec ve Ispaniya krallari ise qarismali olmusdular 1914 cu ilde ingilis hekimi kimi cebheye yola dusur Muharibede gorub yasadiqlarini o qeleme alaraq Qirmizi xac ve Demir xac kitabini yazir Usaqliqdan zeif gorme qabiliyyetli Aksel yaslasdiqca gunbe gun onu itirmis olur Bu barede o qardasi Arnolda yazirdi Indi men cox cetinlikle bir iki setir oxuya bilirem bezen hec buna da nail ola bilmirem Tezlikle hec ne oxuya bilmeyeceyem Senin iri herflerle yazdigibn bu mektubu ceinlik cekmeden oxuya bildim Umidim var ki kor olmagima hele bir nece il var elbetteki bextim getirerse Istisna da deyildir ki bu gunlerde onu tam itirim Sag gozum artiq gormur Ve hec ne etmek mumkun deyil San Mikele efsanesi Aksel Munte Tezlikle sag gozunden mehrum olan Aksel diger gozunun de kor olacagindan ehtiyat ederek gunes sualarindan ozunu qorumaga calissa da xeyri olmur Yalniz 1934 cu ilin payizinda gozunde emeliyyat aparilaraq katarakt kenar dildikden sonra Munte yeniden gormeye hetta iri herfli setirleri oxumagi bacarir Sexsi qonaq qisminde V Qustavin himayesinde olan Aksel 11 2 1949 de Stokholmda kral qesrinin yan qanadindaki dairesinde agciyer iltihabinin fesadindan vefat etmisdir Aksel Muntenin mezari yoxdur Onun vesiyyetine esasen yandirilildiqdan sonra kulu oglanlari terefinden denize sepilmisdir O Kaprideki mulk ve varidatini Isvec hokumetine vesiyyet etmisdir Aksel Muntenin xatiresini ebedilesdirmek ucun doguldugu seherde Oskarshamnda 2012 ci ilde heykeli qoyulmusdur Heykelin muellifi Anette Ridstrom onu elinde hekim cantasi ayaq ustunde vefali iti ile birlikde tesvir etmisdir San Mikele efsanesi Kitab avtobioqrafiq janirda yazilmisdir Bir cox tenqidciler kitabi hec bir janira aid etmeyerek sadece hekim tesuratlari oldugunu iddia edirler 32 fesilden ibaret olub her bir fesil doktor Aksel Muntenin heyatinin muxtelif dovrlerinden gah debdebe hekiminin Paris ve Romadaki heyatindan professor Sarkonun deliqanli telebesinden gah da Kapri adasinda arzularinda qurdugu oz evini tiken orta yasli bir insanin heyatindan behs edir Coxlu seyahet eden Aksel Munte kitabda hemcinin IX esrin sonlari ve XX esrin evvellerinde Avropanin muxtelif yerlerinde yasayan insanlarin heyatini tesvir etmisdir Kitabda elece de Neapolda vebadan telef olanlardan Messina zelzelesi dagintilarindan Parisin debde olan xesteliyi kolitden sivilizasiyasiz Laplandiyadan tebiet ve heyvanlara qaygi ve sevgiden soz acilir Kitabdan sitatlar Nece ola biler ki o burada yasasin ve bele qeddar olsun Nece ola biler ki onun cani bele bir parlaq semali torpaqda bele miskin olsun Nece ola biler ki burani terk edib basqa daha gunahsiz omrunun son uc ilini yasamis oldugu hele de onun adini dasiyan serq qayaliqdaki iqametgaha cekilesen San Mikele efsanesi Aksel Munte Bele bir yerde yasamaq ve olmek hetta bu heyatin ebedi xosbextliyine olum qalib gelerse bele Vincenso deyende ki qocalib oglu ondan evi satmagi teveqqi edir Goresen hansi cilgin arzu menim ureyimde yuva salmisdir O cavab verende ki zeng qullesi hec kime mensub deyil Beynimde hansi vehsi fantastik fikir yaranmisdir Niye de mene mensub olmasin Niye de usta Vincesonun evini men almayim uzumluklu zeng qullesi ile evi ve giparisli xiyabani mermerden olan tanri ve imperatorlarin heykelleri ile bezedilmis ag sutunlu lodjani birlesdirmeyim San Mikele efsanesi Aksel MunteEkranlasdirilmasi1962 ci ilde alman fransiz ve italyan kinomataqrafcilari terefinden onun heyatindan behs eden Aksel Munte San Mikeleden olan hekim adli film cekilmisdir Xarici kecidlerA Munte San Mikele haqqinda efsane Hekim ve mocuzecinin qeydleri M Zaxarov 2003 nesr haqqinda melumat rus San Mikele qesrinin sayti alm Full Cast amp Crew ing Axel Munthe Der Arzt von San Michele alm Vikianbarda Aksel Munte ile elaqeli mediafayllar var IstinadlarSan Mikele qesrinin sayti 2016 07 15 at the Wayback Machine alm Munte A Legenda o San Mikele Dopolneniya 2013 01 16 at the Wayback Machine rus Munte A Legenda o San Mikele GLAVA 1 YuNOST M Hudozhestvennaya literatura 1969 2013 01 16 at the Wayback Machine rus Munte A Legenda o San Mikele M Hudozhestvennaya literatura 1969 S 32 rus