Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Aksaylı Uçar Hacı Yaqub və ya Uçar Hacı — Qafqaz müharibəsini araşdıran tarixçilərə və tədqiqatçılara görə, qumuq el ağsaqqalı. Onun bir dəfəyə iki rus generalını öldürdüyü və bununla məşhurlaşdığı məlumdur.
| Aksaylı Uçar Hacı Yaqub | |
|---|---|
 Uçar Hacı Grekov və Lisaneviçi öldürür. | |
| Doğum tarixi | XVIII əsr |
| Doğum yeri | , Xasavyurd |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Gerzel-aul |
| Vəfat səbəbi | Ruslar tərəfindən cəzalandırma |
| Milliyyəti | Qumuq |
| Dini | İslam |
Həyatı
Aksaylı Uçar Hacı Yaqub barədə o qədər də məlumat yoxdur. Onun XVIII əsrdə anadan olduğu bilinir. O, indiki Xasavyurd rayonunun Köhnə Aksay məntəqəsində anadan olmuşdur.
1825-ci ildə Gerzel aulundakı hadisə
1825-ci ilin yayında Şimali Qafqazda yerlilərlə Rusiya imperiyası arasındakı Qafqaz müharibəsi hələ davam etməkdə və şiddətlənməkdə idi. Bu müharibədə ulduzları parlayan və gələcək vəd edən iki rus generalı Qrekov və Lisaneviç 300 qumuq ağsaqqalı qumuqların Aksay kəndindəki Gerzel-aulunda yerləşən qalaya topladı. Məqsəd rəsmi olaraq Rusiya imperiyasına tabe olan qumuqları çeçen üsyançılara dəstək vermələrinə görə cəzalandırmaq idi. Həmçinin, rus generalı Yermolovun bir digər məqsədi qumuqların ümumiyyətlə çeçenlərlə münasibətlərini kəsməyə nail olmaq idi. Ağsaqqallar toplaşdıqdan sonra rus generalları onları alçaltmağa və söyməyə başladı. Buna cavab olaraq Uçar Hacı öz xəncərini çıxararaq onlardan ikisini bıçaqlayaraq öldürdü. Bundan sonra kütləvi qırğın başladı və qalaya gətirilmiş bütün qumuqlar qətlə yetirildi. Bununla da yetinməyən rus hərbi dairələri Aksay kəndini tamamilə dağıtdılar və qumuqlara o kəndi bir daha məskunlaşdırmağı qadağan etdilər.
Mənşəyi
Bəzi müasir dövr alimləri, xüsusilə çeçen tarixçilər Uçar sözünü çeçen olaraq qəbul edirlər və Aksaylı Yaqubun çeçen olduğunu iddia edirlər.XIX əsrdə Aksaya çox sayda çeçen ailələrinin köçdüyünü və Yermolovun Aksayın yarısının çeçen olmasını yazdığını nəzərə alsaq, bu ehtimalin düzgün olması mümkündür. Hər bir halda, bu iddia dəqiq olmayan versiyalara söykənir. Belə ki, o dövrün mənbələrində Uçar Yaqubun qədim Aksay sala-uzden ailəsinə mənsub olması bildirilmişdir. Sala-uzden zadəgan sinfi quruluşu isə yalnız qumuqlarda olmuşdur və çeçenlərdə belə sosial struktur olmamışdır. Bu da ilk versiyanın dəqiq olma ehtimalını aşağı salır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- История русской армии, 1812–1864 гг. — СПб.: Полигон, 2003.б глава Ермолов
- Потто В. А. Кавказская война. Том 2: Ермоловское Время. — Ставрополь: Кавказский Край, 1994. — с. 143
- Потто В. А. Кавказская война. Том 2: Ермоловское Время. — Ставрополь: Кавказский Край, 1994. — с. 143
- Товсултанов Р. А., Галимова Л. Н. Бей-Булат Таймиев-выдающийся военно-политический деятель Чечни первой трети xix века //Самарский научный вестник. — 2016. — №. 4 (17)
- Гапуров Ш. А. Чечня и Ермолов: 1816—1827 гг. — ГУП "Книжное изд-во", 2006. — с. 322
- Antero Leitzinger - Caucasus and An Unholy Alliance. - Kirja Leitzinger, 1997. - с. 183
- Ермолов А. П. Записки Алексея Петровича Ермолова : С прил. : [В 2-х ч.]. — М., 1865—1868.
-
Газета "Кавказ" № 77, 1860. Цитата Вслед за этим последовало изменническое умерщвление генералов ъ Лисаневича и Грекова яхсаевским сала-узденем из фамилии Тавлуевых Учара-Аджи, за что Яхсай был разорен .
- Сала-уздени — кумыкское сословие. Генезис капитализма в сельском хозяйстве Дагестана. Гамид Гамидович Османов. Наука, 1984. Цитата:
Сала-уздени, или первостепенные уздени. Сала-уздени, или, как их называют русские источники, первостепенные уздени, имелись лишь в Кумыкских владениях и занимали следующую ступень за князьями (беками) в феодальной иерархической лестнице
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aksayli Ucar Haci Yaqub ve ya Ucar Haci Qafqaz muharibesini arasdiran tarixcilere ve tedqiqatcilara gore qumuq el agsaqqali Onun bir defeye iki rus generalini oldurduyu ve bununla meshurlasdigi melumdur Aksayli Ucar Haci YaqubUcar Haci Grekov ve Lisanevici oldurur Dogum tarixi XVIII esrDogum yeri XasavyurdVefat tarixi 1825Vefat yeri Gerzel aulVefat sebebi Ruslar terefinden cezalandirmaMilliyyeti QumuqDini IslamHeyatiAksayli Ucar Haci Yaqub barede o qeder de melumat yoxdur Onun XVIII esrde anadan oldugu bilinir O indiki Xasavyurd rayonunun Kohne Aksay menteqesinde anadan olmusdur 1825 ci ilde Gerzel aulundaki hadise1825 ci ilin yayinda Simali Qafqazda yerlilerle Rusiya imperiyasi arasindaki Qafqaz muharibesi hele davam etmekde ve siddetlenmekde idi Bu muharibede ulduzlari parlayan ve gelecek ved eden iki rus generali Qrekov ve Lisanevic 300 qumuq agsaqqali qumuqlarin Aksay kendindeki Gerzel aulunda yerlesen qalaya topladi Meqsed resmi olaraq Rusiya imperiyasina tabe olan qumuqlari cecen usyancilara destek vermelerine gore cezalandirmaq idi Hemcinin rus generali Yermolovun bir diger meqsedi qumuqlarin umumiyyetle cecenlerle munasibetlerini kesmeye nail olmaq idi Agsaqqallar toplasdiqdan sonra rus generallari onlari alcaltmaga ve soymeye basladi Buna cavab olaraq Ucar Haci oz xencerini cixararaq onlardan ikisini bicaqlayaraq oldurdu Bundan sonra kutlevi qirgin basladi ve qalaya getirilmis butun qumuqlar qetle yetirildi Bununla da yetinmeyen rus herbi daireleri Aksay kendini tamamile dagitdilar ve qumuqlara o kendi bir daha meskunlasdirmagi qadagan etdiler MenseyiBezi muasir dovr alimleri xususile cecen tarixciler Ucar sozunu cecen olaraq qebul edirler ve Aksayli Yaqubun cecen oldugunu iddia edirler XIX esrde Aksaya cox sayda cecen ailelerinin kocduyunu ve Yermolovun Aksayin yarisinin cecen olmasini yazdigini nezere alsaq bu ehtimalin duzgun olmasi mumkundur Her bir halda bu iddia deqiq olmayan versiyalara soykenir Bele ki o dovrun menbelerinde Ucar Yaqubun qedim Aksay sala uzden ailesine mensub olmasi bildirilmisdir Sala uzden zadegan sinfi qurulusu ise yalniz qumuqlarda olmusdur ve cecenlerde bele sosial struktur olmamisdir Bu da ilk versiyanin deqiq olma ehtimalini asagi salir Hemcinin baxQumuqlar Qafqaz muharibesiIstinadlarIstoriya russkoj armii 1812 1864 gg SPb Poligon 2003 b glava Ermolov Potto V A Kavkazskaya vojna Tom 2 Ermolovskoe Vremya Stavropol Kavkazskij Kraj 1994 s 143 Potto V A Kavkazskaya vojna Tom 2 Ermolovskoe Vremya Stavropol Kavkazskij Kraj 1994 s 143 Tovsultanov R A Galimova L N Bej Bulat Tajmiev vydayushijsya voenno politicheskij deyatel Chechni pervoj treti xix veka Samarskij nauchnyj vestnik 2016 4 17 Gapurov Sh A Chechnya i Ermolov 1816 1827 gg GUP Knizhnoe izd vo 2006 s 322 Antero Leitzinger Caucasus and An Unholy Alliance Kirja Leitzinger 1997 s 183 Ermolov A P Zapiski Alekseya Petrovicha Ermolova S pril V 2 h ch M 1865 1868 Gazeta Kavkaz 77 1860 Citata Vsled za etim posledovalo izmennicheskoe umershvlenie generalov Lisanevicha i Grekova yahsaevskim sala uzdenem iz familii Tavluevyh Uchara Adzhi za chto Yahsaj byl razoren Sala uzdeni kumykskoe soslovie Genezis kapitalizma v selskom hozyajstve Dagestana Gamid Gamidovich Osmanov Nauka 1984 Citata Sala uzdeni ili pervostepennye uzdeni Sala uzdeni ili kak ih nazyvayut russkie istochniki pervostepennye uzdeni imelis lish v Kumykskih vladeniyah i zanimali sleduyushuyu stupen za knyazyami bekami v feodalnoj ierarhicheskoj lestnice