Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Akkulturasiya (lat. acculturare — təhsil, formalaşma, inkişaf) — mədəniyyətlərin qarşılıqlı nüfuzu deməkdir. Bu halda müstəqil mədəniyyətlərin öz əvvəlki modelləri dəyişikliyə məruz qalır. Akkulturasiya ilə assimilyasiyanı fərqləndirmək lazımdır. Bununla belə, akkulturasiya assimiliyasiyanın birinci pilləsi hesab edilə bilər.
Tarixi
İlk dəfə bu termini alman entoloq Krikenberq 1910-cu ildə nəşr edilmiş Illustrierte Völkerkunde əsərində, bəzi Cənubi Amerika tayfaları arasındakı qarşılıqlı mədəni əlaqələr konteksində işlətmişdir.
Şimali Amerika tayfalarındakı mədəni dəyişikliklərin araşdırılması zamanı akkulturasiya termini dar mənada işlənilmiş və bu əsasən tayfaların Avropa kolonizatorları tərəfindən assimilyasiya proseslərini ifarə edirdi. İlk dəfə acculturation terminini alman entoloq Rixard Turnvald 1932-ci ildə yazılmış elmi işində istifadə etmişdir.
30-cu illərdə bu termin amerika antologiyasında möhkəmlənmiş, empirik tədqiqatların və nəzəri təhlillərin əsas mövzularından birinə çevrilmişdir. Akkulturasiya Herskoviçin, M.Midin, Redfildin, M.Hanterin, L.Spayerin, Lintonun araşdırmalarının predmeti olmuşdur. 30-cu illərin ikinci yarısında akkulturasiya proseslərinin daha sistemli şəkildə öyrənilməsinə başlanılmışdır. 1935-ci ildə Redfild, Linton və Herskoviç akkulturasiyanın tədqiq olunması üzrə model hazırladılar. İlkin mədəni modelləri dəyişikliklərə məruz qalmış resipiyent qrup və həmin qrup üçün mədəni donor rolunda çıxış etmiş digər qrup arasında analitik fərqləndirmələr aparılmışdır. Bu model kiçik etnik qrupların qərbin industrial mədəniyyəti ilə qarşılaşmasının empirik cəhətdən təhlil edilməsi üçün əlverişli model hesab edilirdi.
Redfild, Linton və Herskoviç resipient qrupun mədəni kontakta reaksiyasının 3 əsas tipini fərqləndirmişlər:
- "qəbul etmə" (köhnə mədəni modelin donor qrupa məxsus yeni modellə əvəzlənməsi)
- "adaptasiya" (donor qrupun təsiri altında ənənəvi mədəni modelin qismən yeni modellə əvəzlənməsi)
- "reaksiya" (donor qrupa məxsus yeni mədəni modelin tamamilə inkar edilməsi və ənənəvi modelin saxlanılması cəhdləri).
Bu sxem empirik tədqiqatları müsbət təsir göstərmiş və daha da təkmilləşdirilmişdir. Herskoviçin əsərlərində kontakt qrupların mədəni elementlərinin kombinə olunması və nəticədə prinsipcə yeni mədəni modelin formalaşması prosesləri tədqiq edilmişdir.
Linton və Malinovski "primitiv mədəniyyətlərin" industrial qərb mədəniyyəti (Linton bu məqsədlə "nativist hərəkət", Malinovskiy isə "traybalizm" anlayışını daxil etmişdir). Linton "nativist hərəkət"ın tipologiyasını hazırlamışdır. ("Nativist hərəkat"lər, 1943). Lintonun "Amerika 7 hindu qəbiləsində Akkulturasiya"(1940) əsəri mühüm nəzəri əhəmiyyətə malikdir və həmin əsərdə o, akkulturasiyanın baş verməsinin iki əsas şərtini müəyyən etmişdir:
- bir qrupun digər qrup üzərində hərbi-siyasi üstünlüyünün mövcud olmadığı təqdirdə, kontakt qruplar tərəfindən bir-birinə məxsus mədəni elementlərin sərbərst şəkildə mənimsənilməsi
- hərbi-siyasi üstünlüyü olan qrup tərəfindən zor gücünə həyata keçirilən assimilyasiya nəticəsində yaranan mədəni dəyişikliklər.
50-ci illərə qədər akkulturasiyanın tədqiq olunması ənənəvi mədəniyyətlərin qərb sivilizasiyasının təsiri ilə dəyişməsini öyrənməklə məhdudlaşırdı. 50-60-ci illərdə tədqiqat perspektivləri xeyli genişləndi. Belə ki, ispanlaşdırma, yaponlaşdırma, çinləşdirmə və s. proseslərin öyrənilməsinə başlanıldı. Akkulturasiyanın tədqiqat üsulları çətin şərtlərə urbanizasiya proseslərinin həyata keçiriməsi zamanı istifadə edilmişdir. Əvvəllər yalnız dominant mədəniyyətin tabe mədəniyyətə olan təsiri araşdırılırdısa, hal-hazırda əks proses də araşdırmaların predmetinə çevrilmişdir (məsələn afroamerikan musiqisinin qərb musiqisinə təsiri). Akkulturasiya ilə assimiliyasiya arasındakı fərqlərin araşdırılması artıq aktuallığını itirmişdir. Hal-hazırda akkulturasiya geniş mənada müxtəlif mədəniyyətlərin çuğlaşması nəticəsində prinsipcə yeni mədəni sintezlərin formalaşmasına səbəb olan mədəniyyətlərin qarşılıqlı əlaqəsi prosesi kimi başa düşülür.
Mənbə
- Adilə Nəzərova, “Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti”
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Akkulturasiya lat acculturare tehsil formalasma inkisaf medeniyyetlerin qarsiliqli nufuzu demekdir Bu halda musteqil medeniyyetlerin oz evvelki modelleri deyisikliye meruz qalir Akkulturasiya ile assimilyasiyani ferqlendirmek lazimdir Bununla bele akkulturasiya assimiliyasiyanin birinci pillesi hesab edile biler Tutulmanin dord esas formasi 1 Ayrilma 2 Inteqrasiya 3 Assimilyasiya 4 MarginallasdirmaTarixiIlk defe bu termini alman entoloq Krikenberq 1910 cu ilde nesr edilmis Illustrierte Volkerkunde eserinde bezi Cenubi Amerika tayfalari arasindaki qarsiliqli medeni elaqeler konteksinde isletmisdir Simali Amerika tayfalarindaki medeni deyisikliklerin arasdirilmasi zamani akkulturasiya termini dar menada islenilmis ve bu esasen tayfalarin Avropa kolonizatorlari terefinden assimilyasiya proseslerini ifare edirdi Ilk defe acculturation terminini alman entoloq Rixard Turnvald 1932 ci ilde yazilmis elmi isinde istifade etmisdir 30 cu illerde bu termin amerika antologiyasinda mohkemlenmis empirik tedqiqatlarin ve nezeri tehlillerin esas movzularindan birine cevrilmisdir Akkulturasiya Herskovicin M Midin Redfildin M Hanterin L Spayerin Lintonun arasdirmalarinin predmeti olmusdur 30 cu illerin ikinci yarisinda akkulturasiya proseslerinin daha sistemli sekilde oyrenilmesine baslanilmisdir 1935 ci ilde Redfild Linton ve Herskovic akkulturasiyanin tedqiq olunmasi uzre model hazirladilar Ilkin medeni modelleri deyisikliklere meruz qalmis resipiyent qrup ve hemin qrup ucun medeni donor rolunda cixis etmis diger qrup arasinda analitik ferqlendirmeler aparilmisdir Bu model kicik etnik qruplarin qerbin industrial medeniyyeti ile qarsilasmasinin empirik cehetden tehlil edilmesi ucun elverisli model hesab edilirdi Redfild Linton ve Herskovic resipient qrupun medeni kontakta reaksiyasinin 3 esas tipini ferqlendirmisler qebul etme kohne medeni modelin donor qrupa mexsus yeni modelle evezlenmesi adaptasiya donor qrupun tesiri altinda enenevi medeni modelin qismen yeni modelle evezlenmesi reaksiya donor qrupa mexsus yeni medeni modelin tamamile inkar edilmesi ve enenevi modelin saxlanilmasi cehdleri Bu sxem empirik tedqiqatlari musbet tesir gostermis ve daha da tekmillesdirilmisdir Herskovicin eserlerinde kontakt qruplarin medeni elementlerinin kombine olunmasi ve neticede prinsipce yeni medeni modelin formalasmasi prosesleri tedqiq edilmisdir Linton ve Malinovski primitiv medeniyyetlerin industrial qerb medeniyyeti Linton bu meqsedle nativist hereket Malinovskiy ise traybalizm anlayisini daxil etmisdir Linton nativist hereket in tipologiyasini hazirlamisdir Nativist herekat ler 1943 Lintonun Amerika 7 hindu qebilesinde Akkulturasiya 1940 eseri muhum nezeri ehemiyyete malikdir ve hemin eserde o akkulturasiyanin bas vermesinin iki esas sertini mueyyen etmisdir bir qrupun diger qrup uzerinde herbi siyasi ustunluyunun movcud olmadigi teqdirde kontakt qruplar terefinden bir birine mexsus medeni elementlerin serberst sekilde menimsenilmesi herbi siyasi ustunluyu olan qrup terefinden zor gucune heyata kecirilen assimilyasiya neticesinde yaranan medeni deyisiklikler 50 ci illere qeder akkulturasiyanin tedqiq olunmasi enenevi medeniyyetlerin qerb sivilizasiyasinin tesiri ile deyismesini oyrenmekle mehdudlasirdi 50 60 ci illerde tedqiqat perspektivleri xeyli genislendi Bele ki ispanlasdirma yaponlasdirma cinlesdirme ve s proseslerin oyrenilmesine baslanildi Akkulturasiyanin tedqiqat usullari cetin sertlere urbanizasiya proseslerinin heyata kecirimesi zamani istifade edilmisdir Evveller yalniz dominant medeniyyetin tabe medeniyyete olan tesiri arasdirilirdisa hal hazirda eks proses de arasdirmalarin predmetine cevrilmisdir meselen afroamerikan musiqisinin qerb musiqisine tesiri Akkulturasiya ile assimiliyasiya arasindaki ferqlerin arasdirilmasi artiq aktualligini itirmisdir Hal hazirda akkulturasiya genis menada muxtelif medeniyyetlerin cuglasmasi neticesinde prinsipce yeni medeni sintezlerin formalasmasina sebeb olan medeniyyetlerin qarsiliqli elaqesi prosesi kimi basa dusulur MenbeAdile Nezerova Felsefe terminlerinin izahli lugeti