Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Abi-Dərdə türbəsi — Azərbaycan Respublikasının cənub-şərq bölgəsinin tanınmış ziyarətgahlarından biri. Abi-Dərdə Yardımlı rayonunun Ləzran və Ərsilə kəndləri arasında, Ərsilə kəndinə məxsus açıq ərazidə yerləşir. Türbə Abuzərə, Abudərzə, Abidərzə, Abazərdə, Abuzərə və Abidərdə adları ilə tanınır. Yerli sakinlər isə türbəni daha çox Abi-Dərdə (Abidərdə) adlandırır.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Abi-Dərdə türbəsi dairəvi quruluşlu olmaqla bişmiş kərpiclə hörülmüş və günbəzlə örtülmüşdür. Türbənin arxasında hamar sahədə torpaq içərisində itib batmış köhnə qəbiristanlıq da mövcuddur.Türbənin içərisindəki məzarın baş tərəfində yarı sınmış daşın üzərində bütöv olmayan ərəb qrafikalı yazı həkk edilmişdir
Tarixi
Türbənin kitabəsi olmadığından orada uyuyan şəxsin kimliyi və türbənin tikilmə tarixi haqqında dəqiq fikir söyləmək çətindir. Səidəli Kazımbəyoğlu Abi-Dərdə türbəsində uyuyan şəxsin Məhəmməd peyğəmbərin ən yaxın adamlarından biri olduğunu qeyd etmişdir. O, türbə haqqında məlumat verərkən yazmışdır: “Peyğəmbərlərin sonuncusu Həzrət Məhəmmədin dörd yüz yeddi nəfər olan nəcib və məşhur əshabələrindən biri də Əbudərdə adlı müqəddəs ruhlu bir şəxsdir. Onun dəfn olunduğu məqbərə Ucarud mahalının Ərsilə kəndində (indiki Yardımlı rayonunun ərazisi) yerləşir. İndiki dövlətin yüksək rütbəli adamları həmin məkanın adını dəyişib Üçtuği-Sefidəşt adlandırmışdılar (əsər 1869-cu ildə yazılmışdır ). O, ətrafda yaşayan əhalinin bu müqəddəs məqbərəyə çox böyük inamları var” .Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Mirnağı Nəzərlinin qənaətinə görə, türbədə dəfn olunan şəxs Dördüncü rəşidi xəlifəsi və Birinci imamımız Həzrəti Əli ibn Əbu Talibin səhabələrindən biri olan Əbu Dərdaildir . Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı “Ömür kitabı”nda türbəni Abidərzə kimi göstərməklə, mütəxəssislərin onu hürufi müridlərindən (XIV-XV əsrlərdə yayılmış təlim ) birinə aid etdiklərini yazır” . Tədqiqatçı-jurnalist Gülməmməd Məmmədzadə abidənin X-XI əsrlərdə yaşamış Ərdəbilin ən böyük sufi mütəfəkkiri, təriqət şeyxi, Azərbaycan filosof və səyyahı Əbu Zürə Əbdülvahab ibn Mühəmməd ibn-Əyyubiyə məxsus olduğunu söyləmişdir .
Abi-Dərdə türbəsində dəfn olunanaın kimliyi məlum olmasa da, oradakı məzarın ziyarət edildiyinə əsaslanıb onun üləma, kəramət sahibi və ya müqəddəs şəxsə məncub olduğunu söyləmək olar. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasında türbə Abidərdə adı ilə tarixi abidə kimi qeyd olunmuş və XIV-XV əsrlərə aid olduğu ehtimal edilir . 2008-ci ilin yayında Yardımlı rayonu ərazisində arxeoloji tədqiqatlar zamanı ekspedisiya üzvləri Abi-Dərdə türbəsini XIII-XIV əsrlərə aid etmişlər.
Bərpası və mühafizəsi
Türbə ilkin forması saxlanmaqla 1985 və 2000-ci illərdə təmir olunub. Yardımlı şəhər sakini Hacı Sabir İsmayılovun şəxsi vəsaiti hesabına 2011-ci ildə ziyarətgahın yanında istirahət otağı və 17 metr uzunluğunda məscid tikilmişdir. Abi-Dərdə ən çox ziyarət olunan pirlərimizdən biridir, buraya müxtəlif yerlərdən insanlar ziyarətə gəlir.Abi-Dərdə türbəsi 4471 invertar sayı ilə XIV əsrə aid yerli əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi dövlət qeydiyyatına alınaraq mühafizə olunur.
İstinadlar
- Mirnağı Nəzərli. Yardımlı rayonunun qədim və orta əsrlər tarixi, I cild. B.,2012, səh.86
- “Səidiyyə”. B., 2005, səh.81
- Bilal Alarlı. Viləşçayı boyunca. C.,2015, səh.39
- Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası
Mənbə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Abi Derde turbesi Azerbaycan Respublikasinin cenub serq bolgesinin taninmis ziyaretgahlarindan biri Abi Derde Yardimli rayonunun Lezran ve Ersile kendleri arasinda Ersile kendine mexsus aciq erazide yerlesir Turbe Abuzere Abuderze Abiderze Abazerde Abuzere ve Abiderde adlari ile taninir Yerli sakinler ise turbeni daha cox Abi Derde Abiderde adlandirir Abi Derde turbesiMemarliq xususiyyetleriAbi Derde turbesi dairevi quruluslu olmaqla bismis kerpicle horulmus ve gunbezle ortulmusdur Turbenin arxasinda hamar sahede torpaq icerisinde itib batmis kohne qebiristanliq da movcuddur Turbenin icerisindeki mezarin bas terefinde yari sinmis dasin uzerinde butov olmayan ereb qrafikali yazi hekk edilmisdirTarixiTurbenin kitabesi olmadigindan orada uyuyan sexsin kimliyi ve turbenin tikilme tarixi haqqinda deqiq fikir soylemek cetindir Seideli Kazimbeyoglu Abi Derde turbesinde uyuyan sexsin Mehemmed peygemberin en yaxin adamlarindan biri oldugunu qeyd etmisdir O turbe haqqinda melumat vererken yazmisdir Peygemberlerin sonuncusu Hezret Mehemmedin dord yuz yeddi nefer olan necib ve meshur eshabelerinden biri de Ebuderde adli muqeddes ruhlu bir sexsdir Onun defn olundugu meqbere Ucarud mahalinin Ersile kendinde indiki Yardimli rayonunun erazisi yerlesir Indiki dovletin yuksek rutbeli adamlari hemin mekanin adini deyisib Uctugi Sefidest adlandirmisdilar eser 1869 cu ilde yazilmisdir O etrafda yasayan ehalinin bu muqeddes meqbereye cox boyuk inamlari var Tarix uzre felsefe doktoru Mirnagi Nezerlinin qenaetine gore turbede defn olunan sexs Dorduncu residi xelifesi ve Birinci imamimiz Hezreti Eli ibn Ebu Talibin sehabelerinden biri olan Ebu Derdaildir Xalq sairi Sabir Rustemxanli Omur kitabi nda turbeni Abiderze kimi gostermekle mutexessislerin onu hurufi muridlerinden XIV XV esrlerde yayilmis telim birine aid etdiklerini yazir Tedqiqatci jurnalist Gulmemmed Memmedzade abidenin X XI esrlerde yasamis Erdebilin en boyuk sufi mutefekkiri teriqet seyxi Azerbaycan filosof ve seyyahi Ebu Zure Ebdulvahab ibn Muhemmed ibn Eyyubiye mexsus oldugunu soylemisdir Abi Derde turbesinde defn olunanain kimliyi melum olmasa da oradaki mezarin ziyaret edildiyine esaslanib onun ulema keramet sahibi ve ya muqeddes sexse mencub oldugunu soylemek olar Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasinda turbe Abiderde adi ile tarixi abide kimi qeyd olunmus ve XIV XV esrlere aid oldugu ehtimal edilir 2008 ci ilin yayinda Yardimli rayonu erazisinde arxeoloji tedqiqatlar zamani ekspedisiya uzvleri Abi Derde turbesini XIII XIV esrlere aid etmisler Berpasi ve muhafizesiTurbe ilkin formasi saxlanmaqla 1985 ve 2000 ci illerde temir olunub Yardimli seher sakini Haci Sabir Ismayilovun sexsi vesaiti hesabina 2011 ci ilde ziyaretgahin yaninda istirahet otagi ve 17 metr uzunlugunda mescid tikilmisdir Abi Derde en cox ziyaret olunan pirlerimizden biridir buraya muxtelif yerlerden insanlar ziyarete gelir Abi Derde turbesi 4471 invertar sayi ile XIV esre aid yerli ehemiyyetli memarliq abidesi kimi dovlet qeydiyyatina alinaraq muhafize olunur IstinadlarMirnagi Nezerli Yardimli rayonunun qedim ve orta esrler tarixi I cild B 2012 seh 86 Seidiyye B 2005 seh 81 Bilal Alarli Vilescayi boyunca C 2015 seh 39 Azerbaycan Sovet EnsiklopediyasiMenbehttp zirve info region 2914 ab drd trbs html