Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ABŞ-nin qanunvericilik sistemi — ABŞ Konqresi və ştatların qanunverici orqanları.
ABŞ Konqresi
ABŞ Konstitusiyasında əsaslandırılan qanunverici hakimiyyət haqqında aşağıdakıları göstərmək vacibdir. Əvvəla, ABŞ-də qanunverici hakimiyyəti ABŞ-nin Konqresi və ştatların qanunverici yığıncaqları həyata keçirir. ABŞ-nin Konqresi 2 palatadan ibarətdir: Senat və Nümayəndələr Palatası
Nümayəndələr Palatasının üzvlərinin sayı 1913-cü ildə verilmiş qanunla müəyyənləşib və hələ də dəyişməz qalır ki, onların sayı 435 nəfərdən ibarətdir. İndiki dövrdə palatanın hər bir üzvü 500 min seçicinin təmsil edir, hər 10 ildən bir əhalinin siyahıya alınmasının nəticəsi ilə Nümayəndələr Palatasında yerlər ştatlar arasında bölüşdürülür.
Nümayəndələr Palatasının üzvləri 2 il müddətinə seçilirlər və seçkilərdən sonrakı ilin yanvarından onların səlahiyyət müddəti hesablanır. Öz növbəsində hər 2 ildən bir Nümayəndələr Palatasının heyəti yeniləşdirilir, bu fasilə ilə hər çağırışın –bütün Konqresin müddəti ölçülür.
Hər bir ştatda əhali Senata senatorları seçirlər, hər bir ştat Senatda 2 nümayəndə ilə təmsil olunub. Senatın tərkibinə 100 senator daxildir, hər bir senator öz ştatında 6 illiyə seçilir. Onun senatorluq müddəti seçkilərdən sonrakı ilin yanvarından hesablanır. Nümayəndələr Palatasından fərqli olaraq hər iki ildən bir senatorların 1/3 hissəsi yenidən seçilməlidir. Bu isə palatanın sabitliyini təmin edir və onun fəaliyyətinə müsbət təsir göstərir, həm də bir ənənə kimi Senat Nümayəndələr Palatasından üstün vəziyyətə malikdir.
Konqresin tərkibi və səlahiyyətləri
ABŞ-nin Konqresində əhalinin burjua hissəsi təmsil olunmuşdur. Heyətində bir nəfər belə sənaye və kənd təsərrüfatı fəhləsi yoxdur. Onların mənafeyini müdafiə edən siyasi fraksiyalar da yoxdur. Hər iki palatada hüquqşünaslar mütləq çoxluq təşkil edirlər. (Nümayəndələr Palatasında – 184, Senatda – 62). Bu kateqoriyaya təkcə hüquqi praktika ilə məşğul olanlar yox, həm də böyük hüquq firmalarının sahibləri və hüquq təhsili alıb bizneslə məşğul olanlar da daxildir. Konqresin üzvləri arasında seçilənə qədər federal və yerli səviyyədə rəsmi vəzifə tutanlar, keçmiş hakimlər, jurnalistlər də çoxluq təçkil edir.
Konqresin Nümayəndələr Palatasının 37%-ni (162 nəfər), Senatin isə 33%-ni (33 nəfər) bankirlər, sahibkarlar və iri aqro-biznesmenlər təşkil edir. ABŞ-nin zənci əhalisi indi ümumi əhalinin 12%-ni təşikl edir. Nümayəndələr Palatasında indi onların 23 konqresmeni var. Senatda isə bir nümayəndəsi də yoxdur. Qadınlar seçicilərin əksəriyyətini təşkil etsələr də, onların Nümayəndələr Palatasında 23, Senatda isə 2 nümayəndəsi var.
Konqresin konstitusiya səlahiyyətləri xeyli genişdir. Onların arasında ən əsas yeri maliyyə sahəsinə baxmaq tutur. Bu ABŞ-nin "pul kisəsi hakimiyyəti" adlanır.
Konqres ölkənin bütün ərazisi üçün vahid vergini, rüsumları, aksiz rüsumlarını müəyyən edir, federal büdcəni müəyyənləşdirir, dövlət səhmlərindən başqa bütün sahələrə ianələr ayırır, kreditə pul verir. Konqres həm də ABŞ-nin adından borcları ödəyir, xarici ticarəti və ştatlar arasında ticarəti tənzimləyir."Pul kisəsi hakimiyyəti" Konqresə imkan verir ki, ölkənin iqtisadiyyatına, daxili və xarici siyasətinə, hərbi siyasətinə təsir etsin. Konqres prezidentə bu və digər məqsədlər üçün ianələr ayırmasına təsir edir, hökumət müəssisələrinin və idarələrinin fəaliyyətini də Konqres yoxlayır. Konqres həm də büdcə ianələrinin xərclənmələrini də yoxlayır. Bu funksyaları Konqresin xüsusi komitələri yerinə yetirir.
Konqres müharibə elan etmək, silahlı qüvvələri formalaşdırmaq və onların saxlanması üçün pul ayırmaq hüququna malikdir. Konqres həm də quru və dəniz qüvvələrinin idarə edilməsi üçün hüquq vermək səlahiyyətinə malıikdir. Bu səlahiyyətlərlə Konqres hərbi büdcənin formalaşdırılmasına və silahlı qüvvələrin orqanlarına təsir edir. Konqresin müharibə elan etmək hüququ onunla məhdudlaşır ki, prezident ordu və donanmanın ali baş komandanıdır. Buna görə silahlı qüvvələrdən istifadə edilməsi prezident hakimiyyətinə məxsusdur.
Elə səlahiyyətlər var ki, hər iki palata bir yerdə icra edir, elələri də var ki, palatalardan biri icra edir. Konstitusiyaya görə, dövlət gəlirləri haqqında bütün qanun layihələri Nümayəndələr Palatasından irəli sürülməlidir, Senat ancaq bu layihələrə düzəlişlər təklif edə bilər və layihələrin müzakirəsində iştirak edə bilər. Bu hüquq Nümayəndələr Palatasına maliyyə məsələlərinə baxarkən müəyyən üstünlüklər verir. Nümayəndələr Palatasının hüququ var ki, seçkilər vaxtı prezidentliyə namizədlərdən heç biri seçicilərin səsinin yarısı ilə seçilməyibsə, ABŞ-nin prezidentini seçsin. (ABŞ tarixində Nümayəndələr Palatası bu hüququndan 2 dəfə istifadə edib: 1801 və 1825-ci illərdə).
ABŞ-nin müqavilələr formasında beynəlxalq öhdəliklər götürməsində və dövlət aparatında yüksək vəzifələrə təyinatda iştirak etmək Senatın mühüm səlahiyyətlərindəndir. Prezident beynəlxalq müqavilələri Senatda iştirak edən senatorların 1/2 –nin təsdiqi olandan sonra imzalaya bilər. Bu "Senatın məsləhəti və razılığı" formasında olur. Senat müqaviləni tam olaraq qəbul da edə bilər, etməyə də bilər, onu düzəlişlərlə və əlavələrlə qəbul da edə bilər.
Beynəlxalq razılaşmalrın "icraedici razılaşma" adlanan forması da var. O, prezident və ya icraedici hakimiyyətin başqa orqanları tərəfindən xarici hökumətlərin nümayəndələri ilə bağlanır və Senatın səlahiyyətinə daxil deyil. Bu razılaşma Konqresə informasiya formasında təqdim edilir, ya da onun bağlanmasından sonra hər 2 palatanın səs çoxluğu ilə qəbul edilir.
Hökumətin rəsmi şəxslərinin təyinatına Senat nəzarət edir. Senat bu təyinatları təsdiq edir: 1) Hökumətin idarə rəhbəri; 2) Diplomatik nümayəndələr; 3) Ali Məhkəmənin üzvləri; 4) Federal məhkəmənin üzvləri; 5) Silahlı qüvvələrin və sərhəd xidmətinin ali rütbəli şəxslərinin irəli çəkilmələri və yerdəyişmələri.
Senat nadir hallarda prezidentin yüksək hökumət vəzifələrinə təyinatı ilə mübahisə edir. Ancaq Ali Məhkəmənin üzvlüyünə namizədlərin təsdiq olunmaması tez-tez olur. Ağ evin aparatında olan vəzifələrə təyinatlar, Senat tərəfindən təsdiq edilmir. Əgər vitse-prezident seçkilər vaxtı seçilmirsə, Senat onu seçir.
Konstitusiyaya görə, Konqres vəzifəli şəxsləri, o cümlədən prezidenti və vitse-prezidenti, əgər onlar satqınlıqda günahkar biliniblərsə, rüşvət almaq və s. əməllər ediblərsə, onları impiçment qaydasına görə vəzifələrindən kənar edə bilər. Bu məsələdə palataların səlahiyyətləri bölünür. Təkcə Nümayəndələr Palatası impiçment qaydasında istintaq qrupu yarada bilər. Senat isə bu halda məhkəmə rolunu həyata keçirə bilər. Əgər məsuliyyətə cəlb edilən şəxs təqsirli bilinirsə, Senat onun haqqında yeganə cəza tədbiri – vəzifədən kənaretməni tətbiq edir.
Konqres ABŞ vətəndaşlığının verilməsi, iflas olma, patent və müəlliflik hüququ haqqında qanunlar qəbul edə bilər. Federal məhkəmələr və poçt xidmətləri təsis edə bilər. Konqres pul emissiyası və müəyyənedilən qaydada onun saxtalaşdırılması üstündə cəzalandırma tətbiq edə bilər.
Qanunverici təkliflərinin formaları və Konqresdən keçirilməsi
Konqresdə qanunverici təklifin 4 forması var: 1) qanun layihəsi; 2) birgə qətnamə; 3) üst-üstə düşən qətnamə; 4) sadə qətnamə.
Qanun layihəsi o zaman qanun qüvvəsinə minir ki, hər iki palatada qəbul edilir və prezident tərəfindən imzalanır. Birgə qətnamə də eyni prosedura yolu ilə keçir. Buna görə qanun layihəsi ilə birgə qətnamə arasında prinsipial fərq yoxdur. Qanun layihəsi və birgə qətnamə sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilir. Bu hal konstitusiyada dəyişiklik üçün qəbul edilirsə, 2/3 səslə qəbul edilməlidir.
Üst-üstə düşən qətnamə hər 2 palata tərəfindən qəbul edilir, prezident isə onu imzalamır və o qanun qüvvəsinə çıxmır. Bu qətnaməni qəbul etməklə Konqres öz mövqeyini bildirir. Konqresin büdcə qətnaməsi də formasına görə üst-üstə düşən qətnamə hesab edilir.
Sadə qətnaməni palatalardan biri qəbul edir. Qanun qüvvəsi yoxdur və o qərarın qəbuluna xidmət edir ki, hansının ki, fəaliyyəti həmin palataya şamil edilir və ya onun mövqeyini bildirməyə xidmət edir.
Qanunverici təşəbbüs hüququ Konqresin hər bir üzvünə məxsusdur. Konqresdə qanun layihəsinin təklif etmə yolu çox mürəkkəbdir. Qanun layihəsi hər bir palataya göndərilir. Onun mətnindən asılı olaraq palatalar onun bir və ya bir neçə daimi komitələrə göndərir. Daimi komitələr isə təklifi özlərinin alt-komitələrinə göndərirlər. Adətən komitələrdən məruzə almamış palatalardan heç biri qanun layihəsinin baxılmasına başlamır. Bu məruzələr bu layihənin komitədə müzakirəsinin yekunu və tövsiyələrini əks etdirir.
Hər bir palata komitələrdən məruzə alandan sonra qanun layihəsinin müzakirəsinə başlayır. Nümayəndələr Palatasında ona ilkin olaraq palatanın bütün komitələri tərəfindən baxıla bilər. Orada palatanın 100 və daha çox üzvü iştirak edir və burada spiker deyil, seçilən sədr sədrlik edir.
Qanunverici prosesdə hər iki palata bərabər hüquqludur. Ona görə palatalardan biri bu qanun layihəsini qəbul etmirsə, o rədd edilmiş sayılır. Əgər qanun layihəsi hər iki palatada müxtəlif variantlarda qəbul edilibsə, bu müxtəlifliyi aradan götürmək üçün "barışdırıcı komitə" yaradılır. Ona hər iki palata öz nümayəndələrini təyin edirlər. Bu komitənin iclasları qapalı olur, əldə olunmuş razılığa palata nümayəndələri ayrı-ayrılıqda səs verirlər. Bu komitənin hazırladığı qanun layihəsinin yeni mətni hər bir palatada səsverməyə qoyulur. O ya qəbul edilir, ya bütövlükdə rədd edilir, ya da ona düzəlişlər daxil edilir. Əgər bu mərhələdə də qanun layihəsi hər iki palatadan biri tərədfindən rədd edilərsə, onda bu layihə yenidən əvvəlki və ya yeni barışdırıcı komitəyə göndərilir. Yox əgər hər iki palata qanun layihəsinin təklif edilən mətnini qəbul edirsə, barışdırıcı komitələr ləğv olunur. Qanun layihəsinin qəbul olunmuş mətnini Nümayəndələr Palatasının spikeri və Senatın sədri imzalayır.
Konqres tərəfindən qəbul edilən qanun layihəsi prezidentin imzalanmasına təqdim edilir. O, 10 gün ərzində ya qanun layihəsini imzalamalı, ya da geri qaytarmalıdır (bazar və bayram günləri istisna olunur). Prezident layihəni həmin palataya göndərir. Layihə qəbul edilmirsə, bu prezidentin "veto" hüququ adlanır. Konqres prezidentin vetosunu üstələmək üçün hər iki palatada təkrar səsvermədə 2/3 hissəsinin səsi ilə qanunu təsdiq edə bilər və o prezidentin imzası olmadan da qüvvəyə minir. Əgər Konqresin sessiyasının davametdiyi 10 gün ərzində prezident qanun layihəsi haqqında heç bir tədbir görmürsə, o qanun qüvvəsinə minir. Əgər prezidentə ayrılmış 10 gün müddət Konqresin işinin qurtarması ilə dayandırılarsa və qanun layihəsi prezident tərəfindən imza edilməyibsə o qüvvəyə minmir. Bu prezidentin "cib vetosu" adlanır. Konqres cib vetosunu aşa bilməz. Bunun üçün heç bir prosedura qaydası nəzərdə tutulmayıb.
Prezidentin onu imzaladığı gün; Konqresin prezident vetosunu aşdığı gün; qanun layihəsinin özündə nəzərdə tutulan gün qanun layihəsinin qüvvəyə mindiyi gün hesab olunur.
Ştatların qanunverici iclasları
(leqislatura)
Ştatlarda qubernatorların hakimiyyəti yerli qanunverici orqanlar vasitəsilə tənzimlənir. Öz struktur və metodlarına görə ştatların qanunverici iclaslarının işi Konqresin işinə oxşayır. Bütün ştatlarda qanunverici iclasların ABŞ üçün xarakterik olan iki palatalı sistemi mövcuddur. Nebraska ştatı istisna təşkil edir.
Qanunverici iclasların səlahiyyət müddəti müxtəlif ştatlarda müxtəlifdir: 46 ştatda Nümayəndələr Palatasının üzvləri iki illiyə seçilir, 4 ştatda isə 4 illiyə. Senatorlar isə 38 ştatda 4 illiyə, 12 ştatda isə 2 illiyə seçilir. Qanunverici iclasların ştatlarda sessiyalar keçirmə vaxtı da müxtəlifdir. Ştatların çoxunda sessiyalar hər il keçirilir, bəzi ştatlarda isə 2 ildən bir, ABŞ Konqresindən fərqli olaraq qanunverici iclasların sessiyaları qısa müddətdə – bir və ya iki ay ərzində keçirilir.
Ştatların qanunverici iclaslarında da komitələr fəaliyyət göstərir. Bir sıra ştatda isə hər iki palatanın birləşdirilmiş komitələri böyük rol oynayır. Qanunverici iclasların xarakterik cəhəti odur ki, ştatların çoxunda Nümayəndələr Palatasının spikeri dominant rolu oynayır. O nəinki qanunverici iclasda, həm də ştatda böyük təsir edən şəxsdir.
Palataların daxili quruluşu
Palataların sədrləri
Nümayəndələr palatasına siker rəhbərlik edir. Spiker Konqresin ilk sessiyasında Palatanın bütün üzvləri tərəfindən seçilir. Adətən üstünlük təşkil edən partiyanın nümayəndəsi Spiker olur.
Spiker ABŞ-nin dövlət iyerarxiyasında yüksək yerlərdən birini tutur. O, Prezident məsəbinin ikinci varisi hesab olunur. Yəni vitse-prezidentdən sonra boşluq yarandıqda siker ABŞ prezidenti mənsəbini tutur.
Spikerin səlahiyyəti və funksiyaları xeyli genişdir. O, Nümayədələr Palatasının bütün fəaliyyətinə rəhbərlik edir, gündəliyi müəyyən edir, müzakirə və debatları təşkil edir, iclas zamanı qaydanı və müəyyən olunmuş prosedur məsələlərinə dair mübahisələri həll edir, bu və ya digər qanun layihəsinin hansı komitə tərəfindən baxılmalı olduğunu qəti müəyyən edir, razılaşdırıcı komitənin üzvlərini təyin edir, yeni seçilmiş üzvlərin siyahısını tərtib edir, palatanın möhürünü saxlayır. Spikerin ən mühüm səlahiyyətlərindən biri "tanıma hüququ" adlanır. Bu hüquq o deməkdir ki, qanun layihələrinin müzakirəsi zamanı konqresmenlərin söz alıb-almaması, yaxud da hər hansı təkliflə çıxış etmək üçün ona imkan verilib-verilməməsi bütünlüklə spikerin mülahizəsindən asılıdır.
Spiker müzakirələrdə və səsvermədə iştirak hüququnu saxlayır. Lakin adətən spiker səslər bərabər olduqda səsvermədə iştirak edir və onun adı səsvermə siyahısına daxil edilmir.
Nümayəndələr Palatasının seçdiyi bütün vəzifəli şəxslər spikerə hesabat verir. Spiker həmçinin Palatanın məmurlarına ( Nümayəndələr Palatasının klerki, katiblər, pristav, kapellan, poçtmeyster və parlament təcrübəsi üzrə ekspert) – rəbərlik edir. Parlament təcrübəsi üzrə ekspert spikerə və konqresmenlərə hüquqi və texniki məsləhətlər verir, bu və ya digər prosedur qaydasının təfsiri və tətbiqinə dair mübahisələr olduqda rəy verir.
Senatın sədri vəzifəyə görə vitse-prezidentdir. Vitse-prezident Senatın iclaslarını apara və yalnız səslər tən yarı bölündükdə səsvermədə iştirak edə bilər. Lakin təcrübədə vitse-prezident bu hüquqdan nadir hallarda istifadə edir. Senat vitse-prezidentin olmadığı bütün müddət üçün müvəqqəti sədr seçir və o, Palatanın işinə faktik rəhbərlik edir.
Senat sədrinin səlahiyyətləri spikerin səlahiyyətlərinə oxşardır, akin nisbətən məhduddur. Belə ki, onun "tanıma hüququ" yoxdur. Senatın özünün ayrıca məmurları vardır. Buraya Senatın katibi, kapellan, pristav, qanunvericilik məsəslələri üzrə müşavir aiddir.
Xarici istinadlar
- Senatın saytı
- Nümayəndələr Palatasının saytı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
ABS nin qanunvericilik sistemi ABS Konqresi ve statlarin qanunverici orqanlari Konqresin emblemiABS KonqresiABS Konqresi ABS Konstitusiyasinda esaslandirilan qanunverici hakimiyyet haqqinda asagidakilari gostermek vacibdir Evvela ABS de qanunverici hakimiyyeti ABS nin Konqresi ve statlarin qanunverici yigincaqlari heyata kecirir ABS nin Konqresi 2 palatadan ibaretdir Senat ve Numayendeler Palatasi Numayendeler Palatasinin uzvlerinin sayi 1913 cu ilde verilmis qanunla mueyyenlesib ve hele de deyismez qalir ki onlarin sayi 435 neferden ibaretdir Indiki dovrde palatanin her bir uzvu 500 min secicinin temsil edir her 10 ilden bir ehalinin siyahiya alinmasinin neticesi ile Numayendeler Palatasinda yerler statlar arasinda bolusdurulur Numayendeler Palatasinin uzvleri 2 il muddetine secilirler ve seckilerden sonraki ilin yanvarindan onlarin selahiyyet muddeti hesablanir Oz novbesinde her 2 ilden bir Numayendeler Palatasinin heyeti yenilesdirilir bu fasile ile her cagirisin butun Konqresin muddeti olculur Her bir statda ehali Senata senatorlari secirler her bir stat Senatda 2 numayende ile temsil olunub Senatin terkibine 100 senator daxildir her bir senator oz statinda 6 illiye secilir Onun senatorluq muddeti seckilerden sonraki ilin yanvarindan hesablanir Numayendeler Palatasindan ferqli olaraq her iki ilden bir senatorlarin 1 3 hissesi yeniden secilmelidir Bu ise palatanin sabitliyini temin edir ve onun fealiyyetine musbet tesir gosterir hem de bir enene kimi Senat Numayendeler Palatasindan ustun veziyyete malikdir Konqresin terkibi ve selahiyyetleriABS nin Konqresinde ehalinin burjua hissesi temsil olunmusdur Heyetinde bir nefer bele senaye ve kend teserrufati fehlesi yoxdur Onlarin menafeyini mudafie eden siyasi fraksiyalar da yoxdur Her iki palatada huquqsunaslar mutleq coxluq teskil edirler Numayendeler Palatasinda 184 Senatda 62 Bu kateqoriyaya tekce huquqi praktika ile mesgul olanlar yox hem de boyuk huquq firmalarinin sahibleri ve huquq tehsili alib biznesle mesgul olanlar da daxildir Konqresin uzvleri arasinda secilene qeder federal ve yerli seviyyede resmi vezife tutanlar kecmis hakimler jurnalistler de coxluq teckil edir Konqresin Numayendeler Palatasinin 37 ni 162 nefer Senatin ise 33 ni 33 nefer bankirler sahibkarlar ve iri aqro biznesmenler teskil edir ABS nin zenci ehalisi indi umumi ehalinin 12 ni tesikl edir Numayendeler Palatasinda indi onlarin 23 konqresmeni var Senatda ise bir numayendesi de yoxdur Qadinlar secicilerin ekseriyyetini teskil etseler de onlarin Numayendeler Palatasinda 23 Senatda ise 2 numayendesi var Konqresin konstitusiya selahiyyetleri xeyli genisdir Onlarin arasinda en esas yeri maliyye sahesine baxmaq tutur Bu ABS nin pul kisesi hakimiyyeti adlanir Konqres olkenin butun erazisi ucun vahid vergini rusumlari aksiz rusumlarini mueyyen edir federal budceni mueyyenlesdirir dovlet sehmlerinden basqa butun sahelere ianeler ayirir kredite pul verir Konqres hem de ABS nin adindan borclari odeyir xarici ticareti ve statlar arasinda ticareti tenzimleyir Pul kisesi hakimiyyeti Konqrese imkan verir ki olkenin iqtisadiyyatina daxili ve xarici siyasetine herbi siyasetine tesir etsin Konqres prezidente bu ve diger meqsedler ucun ianeler ayirmasina tesir edir hokumet muessiselerinin ve idarelerinin fealiyyetini de Konqres yoxlayir Konqres hem de budce ianelerinin xerclenmelerini de yoxlayir Bu funksyalari Konqresin xususi komiteleri yerine yetirir Konqres muharibe elan etmek silahli quvveleri formalasdirmaq ve onlarin saxlanmasi ucun pul ayirmaq huququna malikdir Konqres hem de quru ve deniz quvvelerinin idare edilmesi ucun huquq vermek selahiyyetine maliikdir Bu selahiyyetlerle Konqres herbi budcenin formalasdirilmasina ve silahli quvvelerin orqanlarina tesir edir Konqresin muharibe elan etmek huququ onunla mehdudlasir ki prezident ordu ve donanmanin ali bas komandanidir Buna gore silahli quvvelerden istifade edilmesi prezident hakimiyyetine mexsusdur Ele selahiyyetler var ki her iki palata bir yerde icra edir eleleri de var ki palatalardan biri icra edir Konstitusiyaya gore dovlet gelirleri haqqinda butun qanun layiheleri Numayendeler Palatasindan ireli surulmelidir Senat ancaq bu layihelere duzelisler teklif ede biler ve layihelerin muzakiresinde istirak ede biler Bu huquq Numayendeler Palatasina maliyye meselelerine baxarken mueyyen ustunlukler verir Numayendeler Palatasinin huququ var ki seckiler vaxti prezidentliye namizedlerden hec biri secicilerin sesinin yarisi ile secilmeyibse ABS nin prezidentini secsin ABS tarixinde Numayendeler Palatasi bu huququndan 2 defe istifade edib 1801 ve 1825 ci illerde ABS nin muqavileler formasinda beynelxalq ohdelikler goturmesinde ve dovlet aparatinda yuksek vezifelere teyinatda istirak etmek Senatin muhum selahiyyetlerindendir Prezident beynelxalq muqavileleri Senatda istirak eden senatorlarin 1 2 nin tesdiqi olandan sonra imzalaya biler Bu Senatin mesleheti ve raziligi formasinda olur Senat muqavileni tam olaraq qebul da ede biler etmeye de biler onu duzelislerle ve elavelerle qebul da ede biler Beynelxalq razilasmalrin icraedici razilasma adlanan formasi da var O prezident ve ya icraedici hakimiyyetin basqa orqanlari terefinden xarici hokumetlerin numayendeleri ile baglanir ve Senatin selahiyyetine daxil deyil Bu razilasma Konqrese informasiya formasinda teqdim edilir ya da onun baglanmasindan sonra her 2 palatanin ses coxlugu ile qebul edilir Hokumetin resmi sexslerinin teyinatina Senat nezaret edir Senat bu teyinatlari tesdiq edir 1 Hokumetin idare rehberi 2 Diplomatik numayendeler 3 Ali Mehkemenin uzvleri 4 Federal mehkemenin uzvleri 5 Silahli quvvelerin ve serhed xidmetinin ali rutbeli sexslerinin ireli cekilmeleri ve yerdeyismeleri Senat nadir hallarda prezidentin yuksek hokumet vezifelerine teyinati ile mubahise edir Ancaq Ali Mehkemenin uzvluyune namizedlerin tesdiq olunmamasi tez tez olur Ag evin aparatinda olan vezifelere teyinatlar Senat terefinden tesdiq edilmir Eger vitse prezident seckiler vaxti secilmirse Senat onu secir Konstitusiyaya gore Konqres vezifeli sexsleri o cumleden prezidenti ve vitse prezidenti eger onlar satqinliqda gunahkar biliniblerse rusvet almaq ve s emeller ediblerse onlari impicment qaydasina gore vezifelerinden kenar ede biler Bu meselede palatalarin selahiyyetleri bolunur Tekce Numayendeler Palatasi impicment qaydasinda istintaq qrupu yarada biler Senat ise bu halda mehkeme rolunu heyata kecire biler Eger mesuliyyete celb edilen sexs teqsirli bilinirse Senat onun haqqinda yegane ceza tedbiri vezifeden kenaretmeni tetbiq edir Konqres ABS vetendasliginin verilmesi iflas olma patent ve muelliflik huququ haqqinda qanunlar qebul ede biler Federal mehkemeler ve poct xidmetleri tesis ede biler Konqres pul emissiyasi ve mueyyenedilen qaydada onun saxtalasdirilmasi ustunde cezalandirma tetbiq ede biler Qanunverici tekliflerinin formalari ve Konqresden kecirilmesi Konqresde qanunverici teklifin 4 formasi var 1 qanun layihesi 2 birge qetname 3 ust uste dusen qetname 4 sade qetname Qanun layihesi o zaman qanun quvvesine minir ki her iki palatada qebul edilir ve prezident terefinden imzalanir Birge qetname de eyni prosedura yolu ile kecir Buna gore qanun layihesi ile birge qetname arasinda prinsipial ferq yoxdur Qanun layihesi ve birge qetname sade ses coxlugu ile qebul edilir Bu hal konstitusiyada deyisiklik ucun qebul edilirse 2 3 sesle qebul edilmelidir Ust uste dusen qetname her 2 palata terefinden qebul edilir prezident ise onu imzalamir ve o qanun quvvesine cixmir Bu qetnameni qebul etmekle Konqres oz movqeyini bildirir Konqresin budce qetnamesi de formasina gore ust uste dusen qetname hesab edilir Sade qetnameni palatalardan biri qebul edir Qanun quvvesi yoxdur ve o qerarin qebuluna xidmet edir ki hansinin ki fealiyyeti hemin palataya samil edilir ve ya onun movqeyini bildirmeye xidmet edir Qanunverici tesebbus huququ Konqresin her bir uzvune mexsusdur Konqresde qanun layihesinin teklif etme yolu cox murekkebdir Qanun layihesi her bir palataya gonderilir Onun metninden asili olaraq palatalar onun bir ve ya bir nece daimi komitelere gonderir Daimi komiteler ise teklifi ozlerinin alt komitelerine gonderirler Adeten komitelerden meruze almamis palatalardan hec biri qanun layihesinin baxilmasina baslamir Bu meruzeler bu layihenin komitede muzakiresinin yekunu ve tovsiyelerini eks etdirir Her bir palata komitelerden meruze alandan sonra qanun layihesinin muzakiresine baslayir Numayendeler Palatasinda ona ilkin olaraq palatanin butun komiteleri terefinden baxila biler Orada palatanin 100 ve daha cox uzvu istirak edir ve burada spiker deyil secilen sedr sedrlik edir Qanunverici prosesde her iki palata beraber huquqludur Ona gore palatalardan biri bu qanun layihesini qebul etmirse o redd edilmis sayilir Eger qanun layihesi her iki palatada muxtelif variantlarda qebul edilibse bu muxtelifliyi aradan goturmek ucun barisdirici komite yaradilir Ona her iki palata oz numayendelerini teyin edirler Bu komitenin iclaslari qapali olur elde olunmus raziliga palata numayendeleri ayri ayriliqda ses verirler Bu komitenin hazirladigi qanun layihesinin yeni metni her bir palatada sesvermeye qoyulur O ya qebul edilir ya butovlukde redd edilir ya da ona duzelisler daxil edilir Eger bu merhelede de qanun layihesi her iki palatadan biri teredfinden redd edilerse onda bu layihe yeniden evvelki ve ya yeni barisdirici komiteye gonderilir Yox eger her iki palata qanun layihesinin teklif edilen metnini qebul edirse barisdirici komiteler legv olunur Qanun layihesinin qebul olunmus metnini Numayendeler Palatasinin spikeri ve Senatin sedri imzalayir Konqres terefinden qebul edilen qanun layihesi prezidentin imzalanmasina teqdim edilir O 10 gun erzinde ya qanun layihesini imzalamali ya da geri qaytarmalidir bazar ve bayram gunleri istisna olunur Prezident layiheni hemin palataya gonderir Layihe qebul edilmirse bu prezidentin veto huququ adlanir Konqres prezidentin vetosunu ustelemek ucun her iki palatada tekrar sesvermede 2 3 hissesinin sesi ile qanunu tesdiq ede biler ve o prezidentin imzasi olmadan da quvveye minir Eger Konqresin sessiyasinin davametdiyi 10 gun erzinde prezident qanun layihesi haqqinda hec bir tedbir gormurse o qanun quvvesine minir Eger prezidente ayrilmis 10 gun muddet Konqresin isinin qurtarmasi ile dayandirilarsa ve qanun layihesi prezident terefinden imza edilmeyibse o quvveye minmir Bu prezidentin cib vetosu adlanir Konqres cib vetosunu asa bilmez Bunun ucun hec bir prosedura qaydasi nezerde tutulmayib Prezidentin onu imzaladigi gun Konqresin prezident vetosunu asdigi gun qanun layihesinin ozunde nezerde tutulan gun qanun layihesinin quvveye mindiyi gun hesab olunur Statlarin qanunverici iclaslari leqislatura Statlarda qubernatorlarin hakimiyyeti yerli qanunverici orqanlar vasitesile tenzimlenir Oz struktur ve metodlarina gore statlarin qanunverici iclaslarinin isi Konqresin isine oxsayir Butun statlarda qanunverici iclaslarin ABS ucun xarakterik olan iki palatali sistemi movcuddur Nebraska stati istisna teskil edir Qanunverici iclaslarin selahiyyet muddeti muxtelif statlarda muxtelifdir 46 statda Numayendeler Palatasinin uzvleri iki illiye secilir 4 statda ise 4 illiye Senatorlar ise 38 statda 4 illiye 12 statda ise 2 illiye secilir Qanunverici iclaslarin statlarda sessiyalar kecirme vaxti da muxtelifdir Statlarin coxunda sessiyalar her il kecirilir bezi statlarda ise 2 ilden bir ABS Konqresinden ferqli olaraq qanunverici iclaslarin sessiyalari qisa muddetde bir ve ya iki ay erzinde kecirilir Statlarin qanunverici iclaslarinda da komiteler fealiyyet gosterir Bir sira statda ise her iki palatanin birlesdirilmis komiteleri boyuk rol oynayir Qanunverici iclaslarin xarakterik ceheti odur ki statlarin coxunda Numayendeler Palatasinin spikeri dominant rolu oynayir O neinki qanunverici iclasda hem de statda boyuk tesir eden sexsdir Palatalarin daxili qurulusuPalatalarin sedrleri Numayendeler palatasina siker rehberlik edir Spiker Konqresin ilk sessiyasinda Palatanin butun uzvleri terefinden secilir Adeten ustunluk teskil eden partiyanin numayendesi Spiker olur Spiker ABS nin dovlet iyerarxiyasinda yuksek yerlerden birini tutur O Prezident mesebinin ikinci varisi hesab olunur Yeni vitse prezidentden sonra bosluq yarandiqda siker ABS prezidenti mensebini tutur Spikerin selahiyyeti ve funksiyalari xeyli genisdir O Numayedeler Palatasinin butun fealiyyetine rehberlik edir gundeliyi mueyyen edir muzakire ve debatlari teskil edir iclas zamani qaydani ve mueyyen olunmus prosedur meselelerine dair mubahiseleri hell edir bu ve ya diger qanun layihesinin hansi komite terefinden baxilmali oldugunu qeti mueyyen edir razilasdirici komitenin uzvlerini teyin edir yeni secilmis uzvlerin siyahisini tertib edir palatanin mohurunu saxlayir Spikerin en muhum selahiyyetlerinden biri tanima huququ adlanir Bu huquq o demekdir ki qanun layihelerinin muzakiresi zamani konqresmenlerin soz alib almamasi yaxud da her hansi teklifle cixis etmek ucun ona imkan verilib verilmemesi butunlukle spikerin mulahizesinden asilidir Spiker muzakirelerde ve sesvermede istirak huququnu saxlayir Lakin adeten spiker sesler beraber olduqda sesvermede istirak edir ve onun adi sesverme siyahisina daxil edilmir Numayendeler Palatasinin secdiyi butun vezifeli sexsler spikere hesabat verir Spiker hemcinin Palatanin memurlarina Numayendeler Palatasinin klerki katibler pristav kapellan poctmeyster ve parlament tecrubesi uzre ekspert reberlik edir Parlament tecrubesi uzre ekspert spikere ve konqresmenlere huquqi ve texniki meslehetler verir bu ve ya diger prosedur qaydasinin tefsiri ve tetbiqine dair mubahiseler olduqda rey verir Senatin sedri vezifeye gore vitse prezidentdir Vitse prezident Senatin iclaslarini apara ve yalniz sesler ten yari bolundukde sesvermede istirak ede biler Lakin tecrubede vitse prezident bu huquqdan nadir hallarda istifade edir Senat vitse prezidentin olmadigi butun muddet ucun muveqqeti sedr secir ve o Palatanin isine faktik rehberlik edir Senat sedrinin selahiyyetleri spikerin selahiyyetlerine oxsardir akin nisbeten mehduddur Bele ki onun tanima huququ yoxdur Senatin ozunun ayrica memurlari vardir Buraya Senatin katibi kapellan pristav qanunvericilik mesesleleri uzre musavir aiddir Xarici istinadlarVikianbarda ABS nin qanunvericilik sistemi ile elaqeli mediafayllar var Senatin sayti Numayendeler Palatasinin sayti