Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ağalar bəy Kərbəlayi Ələkbər bəy oğlu Əliverdibəyov (15 oktyabr 1880, Pərioğlular, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası – 7 iyun 1953, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — Azərbaycan musiqişünası.
| Ağalar bəy Əliverdibəyov | |
|---|---|
| Ağalar bəy Kərbalayi Ələkbər bəy oğlu Əliverdibəyov | |
 | |
| Doğum tarixi | 15 oktyabr 1880 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 7 iyun 1953 (72 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Həyat yoldaşı | Məhbubə xanım Abbas bəy qızı Uğurlubəyova |
| Uşaqları | Nazim bəy, Rasim bəy, Kazım bəy, Nüşabə xanım |
| Təhsili | , |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Ağalar bəy Ələkbər oğlu 1880-ci ildə Şuşa qəzasının Pərioğlular kəndində anadan olmuşdu. Uşaqlığı Şuşa şəhərində keçmişdi. O, Ağdamın dövlətli mülkədarı, Xan qızı Xurşudbanu Natəvanın süd qardaşı Kərbəlayi Ələkbər bəy Əliverdi bəy oğlu ilə Telli xanım Mir Abdulla bəy qızı Vəzirovanln altı övladından biri idi. Kərbəlayi Ələkbər bəyin birinci nikahından daha üç övladı olmuşdu. Onlardan biri də dahi Üzeyir Hacıbəyovun anası Şirin xanım idi. Şirin xanımla Ağalar bəy Nətavanın başçılıq etdiyi "Məclisi-üns"ün yığıncaqlarında fəal iştirak edirdilər. Ağalar bəyin babası Əliverdi bəy Hüseyn bəy oğlu Mehdiqulu xanın Ağdam üzrə darğası olmuşdu.
Ağalarbəy Əliverdibəyov mükəmməl Avropa təhsili almış mütərəqqi ziyalılarımızdan biri olub. O, 1901-ci ildə Peterburq Texnoloji İnstitutunu, sonra isə Varşava İnşaat İnstitutunu bitirmişdi. Gənc mütəxxəssis 1913-cü ildə vətənə qayıtmış, Bakı şose yolları idarəsində mühəndis vəzifəsində işləmişdi. O, həmçinin gözəl muğam bilicisi kimi A. Zeynallı adına Bakı Musiqi Texnikumunun xanəndəlik sinfində dərs demişdi.
Ağalar bəy Məhbubə xanım Abbas bəy qızı Uğurlubəyova ilə həyat qurmuşdu. Nazim bəy, Rasim bəy, Kazım bəy adlı oğulları, Nüşabə xanım adlı qızı vardı.
- Bəstəkar Nazim Əliverdibəyovun, skripkaçı , dirijor Kazım Əliverdibəyovun, pianist atasıdır.
- Bəstəkarlar Üzeyir Hacıbəyov, Zülfüqar Hacıbəyov və ictimai-siyasi xadim Ceyhun Hacıbəylinin dayısıdır.
Fəaliyyəti
Ağalar bəy Əliverdibəyov ixtisasca inşaat mühəndisi olsa da, Şuşanın mədəni mühiti onun bir musiqişünas kimi yetişməsində həqiqətən konservatoriya rolunu oynamışdı. Bu aydın zəkalı maarif xadiminin musiqi görüşlərində Orta çağ nəzəriyyəçilərinin müəyyən təsiri özünü göstərsə də, o özünün yüksək bilik səviyyəsi və cari musiqi həyatına sıx bağlılığı sayəsində Azərbaycanda müasir musiqişünaslıq təfəkkürünün formalaşmasına öz töhfəsini vermişdi.
Gənc yaşlarından A. Əliverdibəyov müxtəlif xalqların musiqi tarixinə böyük maraq göstərmiş, bu mövzuya aid ədəbiyyatı diqqətlə mütaliə etmiş, Qarabağın və ümumiyyətlə, Azərbaycanın musiqi həyatı sahəsində qiymətli müşahidələr aparmış, öz fikir və mülahizələrini daima qələmə almağa səy göstərmişdir. A. Əliverdibəyov müxtəlif dünya xalqlarının mədəniyyətini əhatə edən "Musiqi tarixi" adlı dolğun məzmunlu kitab yazmışdır. Həmin kitab, eləcə də xalq mahnı və təsniflərinin toplanılmasına böyük qayğı göstərməsi bu gözəl ziyalının musiqişünaslıq fəaliyyəti barədə danışmağa əsas verir.
Ağalar bəy muğamın sirlərini məşhur xanəndə Hacı Hüsünün ustadı sayılan, dayısı Mir Baba Mir Abdulla oğlu Vəzirovdan öyrənmişdi. Onun musiqiçi kimi yetişməsində xanəndələrdən Şükür Aruşanzadə və Muxtar bəy Bədəlbəyli ilə ünsiyyəti və tarzən Cavad bəy Xazalanski ilə birgə çıxışları da böyük rol oynamışdı. Öz növbəsində Ağalar bəy Üzeyir Hacıbəyovun ilk müəllimi olmuş, dahi bəstəkarın qəlbində xalq musiqisinə və muğam sənətinə qarşı böyük məhəbbət hissi oyatmışdı.
Ağalar bəy Əliverdibəyovun zəngin dünyagörüşü, geniş bilik dairəsi və eləcə də Şuşa mühitində qazandığı musiqi səriştəsinə müvafiq olaraq musiqişünaslıq maraqları da çox rəngarəng olmuşdur. Müxtəlif xalqların musiqi tarixinə yaxşı bələd olması, musiqinin təbiəti, yaranışı, təsir xüsusiyyətləri (bədii, psixoloji, müalicəvi və b.) kimi böyük problemlərin qaldırılması, milli musiqi mədəniyyəti ilə yaxından maraqlanması və bir sıra fikirləri A. Əliverdibəyovun geniş əhatəli musiqişünaslıq görüşlərini əks etdirir.
A. Əliverdibəyov Şuşanın yüksək bədii atmosferini geniş tarixi-ictimai və mədəni şərait fonunda parlaq şəkildə əks etdirmişdir. Şəhərin təhsil müəssisələri (o cümlədən məşhur musiqi məktəbləri), şeir və musiqi məclisləri ("Məclisi-üns", "Məclisi-fəramuşan"), bütövlükdə sənayei-nəfisənin inkişafı Şuşa musiqi mədəniyyətinin çiçəklənməsinə səbəb olmuşdur. Bir çox xanəndələr, tar və kamança ustaları, aşıqlar, habelə qaval və qarmon ifaçıları haqqında verilmiş dəyərli bilgilər, toy-düyünlərin və rəngarəng folklor mühitinin şərhi bu füsunkar diyarın zəngin musiqi həyatının açıb göstərir.
Ağalar bəy Əliverdibəyov Qarabağın musiqi salnaməsini yazmaqla yanaşı, başqa muğam məktəblərinin (Şirvan, Bakı) nümayəndələrini də qeyd edir, bundan başqa Irəvan, Lənkəran, Nuxa və Salyanın muğam ifaçıları haqqında dəyərli faktlar göstərir.
O, həmin musiqi janrlardan başqa, "Şəbeh" tamaşalarında istifadə olunan dini musiqini, idman yarışlarını müşayiət edən cəngi havalarını və yaslarda ağıların oxunmasını da qeyd etməyi unutmur. "Musiqi tarixi" əsərinə görə demək olur ki, ağılar xidməti məqsədlərdən başqa həmçinin estetik funksiya da daşıyırdı: "nəzm və əşarın o dərəcədə xalq kütləsinə nüfuzu olubdur ki, hətta yas mərasimi şairanə, müəyyən bir rəng-rövnəq qazanmışdı."
A. Əliverdibəyov sadəcə olaraq zəngin bir informant deyil, doğma musiqi folklorunun qayğıkeş toplayıcısı hesab edilməlidir. Həmin musiqi nümunələri hər hansı bir zümrəyə mənsub olmadığına görə, onlara bu və ya başqa xanəndənin, yaxud el nəğməkarının repertuarı kimi baxmaq olmaz. Toplama işi isə müxtəlif üsullarla həyata keçirilə bilər – xalq mahnılarını kimi texniki vasitələrlə, kimi də müəyyən yazı işarələrinin köməyi ilə toplaya bilər. Ağalar Əliverdibəyov isə el havalarını əvvəlcə özünün qeyri-adi musiqi hafizəsinə köçürmüş, sonra da onların nota yazılmasında bəstəkar S. Rüstəmova böyük yardım göstərmişdir.
Əliverdibəyovun oxuduğu mahnılar arasında bir çox məşhur nümunələri göstərmək olar: "Söhbət saz ilə", "Yaxan düymələ", "Çalpapaq", "Kəklik", "Nəzr eyləmişəm", "Üçtelli durna", "Xumar oldum", "Neylərsən", "Dedim bir busə ver" və s. Həmin məcmuədə müasir dinləyicilərə az tanış olan mahnılar da vardır: "Gəl, gəl ay ellər gözəli", "Altımda madyan", "Ay loylu", "Can qurban eylər", "Tirmə şalım", "Qızım", "Pinəçi mənəm" və b. Eyni zamanda A. Əliverdibəyovun səsindən nota yazılan bəzi nümunələr hələ indiyə qədər işıq üzü görməmişdir. Onların nəşri və araşdırılması da milli musiqişünaslığımızın mühüm vəzifələrindəndir.
"Qafqazın konservatoriyası" sayılan gözəl Şuşanın yetirdiyi mütərəqqi Azərbaycan ziyalısı Ağalar bəy Əliverdibəyov həm musiqi tarixçisi, həm də doğma musiqi folklorunun toplayıcısı və bilicisi kimi maraqlı musiqinünaslıq fəaliyyəti göstərmişdir. Onun qələmindən çıxmış sanballı "Musiqi tarixi" və səsindən nota köçürülmüş xalq mahnıları tədqiq olunduqca bu görkəmli şəxsiyyətin bir musiqişünas kimi parlaq siması daha aydın görünəcək və onun milli musiqi elminin inkişafında oynadığı rolu daha yaxşı dərk olunacaqdır.
Həmçinin bax
Mənbə
- Ağalar bəy Əliverdibəyov. Rəsmli musiqi tarixi. Bakı: "Şuşa", 2001;
- "Qobustan" jurnalı, 1987, № 3, s. 4:
- Azərbaycan xalq mahnıları. I-II cild, Bakı, 1956-1958.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2019-05-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-05-02.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Agalar bey Kerbelayi Elekber bey oglu Eliverdibeyov 15 oktyabr 1880 Perioglular Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasi 7 iyun 1953 Baki Azerbaycan SSR SSRI Azerbaycan musiqisunasi Agalar bey EliverdibeyovAgalar bey Kerbalayi Elekber bey oglu EliverdibeyovDogum tarixi 15 oktyabr 1880 1880 10 15 Dogum yeri Perioglular Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 7 iyun 1953 1953 06 07 72 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIHeyat yoldasi Mehbube xanim Abbas bey qizi UgurlubeyovaUsaqlari Nazim bey Rasim bey Kazim bey Nusabe xanimTehsili Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAgalar bey Elekber oglu 1880 ci ilde Susa qezasinin Perioglular kendinde anadan olmusdu Usaqligi Susa seherinde kecmisdi O Agdamin dovletli mulkedari Xan qizi Xursudbanu Natevanin sud qardasi Kerbelayi Elekber bey Eliverdi bey oglu ile Telli xanim Mir Abdulla bey qizi Vezirovanln alti ovladindan biri idi Kerbelayi Elekber beyin birinci nikahindan daha uc ovladi olmusdu Onlardan biri de dahi Uzeyir Hacibeyovun anasi Sirin xanim idi Sirin xanimla Agalar bey Netavanin basciliq etdiyi Meclisi uns un yigincaqlarinda feal istirak edirdiler Agalar beyin babasi Eliverdi bey Huseyn bey oglu Mehdiqulu xanin Agdam uzre dargasi olmusdu Agalarbey Eliverdibeyov mukemmel Avropa tehsili almis mutereqqi ziyalilarimizdan biri olub O 1901 ci ilde Peterburq Texnoloji Institutunu sonra ise Varsava Insaat Institutunu bitirmisdi Genc mutexxessis 1913 cu ilde vetene qayitmis Baki sose yollari idaresinde muhendis vezifesinde islemisdi O hemcinin gozel mugam bilicisi kimi A Zeynalli adina Baki Musiqi Texnikumunun xanendelik sinfinde ders demisdi Agalar bey Mehbube xanim Abbas bey qizi Ugurlubeyova ile heyat qurmusdu Nazim bey Rasim bey Kazim bey adli ogullari Nusabe xanim adli qizi vardi Bestekar Nazim Eliverdibeyovun skripkaci dirijor Kazim Eliverdibeyovun pianist atasidir Bestekarlar Uzeyir Hacibeyov Zulfuqar Hacibeyov ve ictimai siyasi xadim Ceyhun Hacibeylinin dayisidir Agalar bey Eliverdibeyov solda ve Selim bey Behbudov sagda 1910 cu ilFealiyyetiAgalar bey Eliverdibeyov ixtisasca insaat muhendisi olsa da Susanin medeni muhiti onun bir musiqisunas kimi yetismesinde heqiqeten konservatoriya rolunu oynamisdi Bu aydin zekali maarif xadiminin musiqi goruslerinde Orta cag nezeriyyecilerinin mueyyen tesiri ozunu gosterse de o ozunun yuksek bilik seviyyesi ve cari musiqi heyatina six bagliligi sayesinde Azerbaycanda muasir musiqisunasliq tefekkurunun formalasmasina oz tohfesini vermisdi Genc yaslarindan A Eliverdibeyov muxtelif xalqlarin musiqi tarixine boyuk maraq gostermis bu movzuya aid edebiyyati diqqetle mutalie etmis Qarabagin ve umumiyyetle Azerbaycanin musiqi heyati sahesinde qiymetli musahideler aparmis oz fikir ve mulahizelerini daima qeleme almaga sey gostermisdir A Eliverdibeyov muxtelif dunya xalqlarinin medeniyyetini ehate eden Musiqi tarixi adli dolgun mezmunlu kitab yazmisdir Hemin kitab elece de xalq mahni ve tesniflerinin toplanilmasina boyuk qaygi gostermesi bu gozel ziyalinin musiqisunasliq fealiyyeti barede danismaga esas verir Agalar bey mugamin sirlerini meshur xanende Haci Husunun ustadi sayilan dayisi Mir Baba Mir Abdulla oglu Vezirovdan oyrenmisdi Onun musiqici kimi yetismesinde xanendelerden Sukur Arusanzade ve Muxtar bey Bedelbeyli ile unsiyyeti ve tarzen Cavad bey Xazalanski ile birge cixislari da boyuk rol oynamisdi Oz novbesinde Agalar bey Uzeyir Hacibeyovun ilk muellimi olmus dahi bestekarin qelbinde xalq musiqisine ve mugam senetine qarsi boyuk mehebbet hissi oyatmisdi Agalar bey Eliverdibeyovun zengin dunyagorusu genis bilik dairesi ve elece de Susa muhitinde qazandigi musiqi seristesine muvafiq olaraq musiqisunasliq maraqlari da cox rengareng olmusdur Muxtelif xalqlarin musiqi tarixine yaxsi beled olmasi musiqinin tebieti yaranisi tesir xususiyyetleri bedii psixoloji mualicevi ve b kimi boyuk problemlerin qaldirilmasi milli musiqi medeniyyeti ile yaxindan maraqlanmasi ve bir sira fikirleri A Eliverdibeyovun genis ehateli musiqisunasliq goruslerini eks etdirir A Eliverdibeyov Susanin yuksek bedii atmosferini genis tarixi ictimai ve medeni serait fonunda parlaq sekilde eks etdirmisdir Seherin tehsil muessiseleri o cumleden meshur musiqi mektebleri seir ve musiqi meclisleri Meclisi uns Meclisi feramusan butovlukde senayei nefisenin inkisafi Susa musiqi medeniyyetinin ciceklenmesine sebeb olmusdur Bir cox xanendeler tar ve kamanca ustalari asiqlar habele qaval ve qarmon ifacilari haqqinda verilmis deyerli bilgiler toy duyunlerin ve rengareng folklor muhitinin serhi bu fusunkar diyarin zengin musiqi heyatinin acib gosterir Agalar bey Eliverdibeyov Qarabagin musiqi salnamesini yazmaqla yanasi basqa mugam mekteblerinin Sirvan Baki numayendelerini de qeyd edir bundan basqa Irevan Lenkeran Nuxa ve Salyanin mugam ifacilari haqqinda deyerli faktlar gosterir O hemin musiqi janrlardan basqa Sebeh tamasalarinda istifade olunan dini musiqini idman yarislarini musayiet eden cengi havalarini ve yaslarda agilarin oxunmasini da qeyd etmeyi unutmur Musiqi tarixi eserine gore demek olur ki agilar xidmeti meqsedlerden basqa hemcinin estetik funksiya da dasiyirdi nezm ve esarin o derecede xalq kutlesine nufuzu olubdur ki hetta yas merasimi sairane mueyyen bir reng rovneq qazanmisdi A Eliverdibeyov sadece olaraq zengin bir informant deyil dogma musiqi folklorunun qaygikes toplayicisi hesab edilmelidir Hemin musiqi numuneleri her hansi bir zumreye mensub olmadigina gore onlara bu ve ya basqa xanendenin yaxud el negmekarinin repertuari kimi baxmaq olmaz Toplama isi ise muxtelif usullarla heyata kecirile biler xalq mahnilarini kimi texniki vasitelerle kimi de mueyyen yazi isarelerinin komeyi ile toplaya biler Agalar Eliverdibeyov ise el havalarini evvelce ozunun qeyri adi musiqi hafizesine kocurmus sonra da onlarin nota yazilmasinda bestekar S Rustemova boyuk yardim gostermisdir Eliverdibeyovun oxudugu mahnilar arasinda bir cox meshur numuneleri gostermek olar Sohbet saz ile Yaxan duymele Calpapaq Keklik Nezr eylemisem Uctelli durna Xumar oldum Neylersen Dedim bir buse ver ve s Hemin mecmuede muasir dinleyicilere az tanis olan mahnilar da vardir Gel gel ay eller gozeli Altimda madyan Ay loylu Can qurban eyler Tirme salim Qizim Pineci menem ve b Eyni zamanda A Eliverdibeyovun sesinden nota yazilan bezi numuneler hele indiye qeder isiq uzu gormemisdir Onlarin nesri ve arasdirilmasi da milli musiqisunasligimizin muhum vezifelerindendir Qafqazin konservatoriyasi sayilan gozel Susanin yetirdiyi mutereqqi Azerbaycan ziyalisi Agalar bey Eliverdibeyov hem musiqi tarixcisi hem de dogma musiqi folklorunun toplayicisi ve bilicisi kimi maraqli musiqinunasliq fealiyyeti gostermisdir Onun qeleminden cixmis sanballi Musiqi tarixi ve sesinden nota kocurulmus xalq mahnilari tedqiq olunduqca bu gorkemli sexsiyyetin bir musiqisunas kimi parlaq simasi daha aydin gorunecek ve onun milli musiqi elminin inkisafinda oynadigi rolu daha yaxsi derk olunacaqdir Hemcinin baxEliverdibeyovlarMenbeAgalar bey Eliverdibeyov Resmli musiqi tarixi Baki Susa 2001 Qobustan jurnali 1987 3 s 4 Azerbaycan xalq mahnilari I II cild Baki 1956 1958 Istinadlar Arxivlenmis suret 2019 05 27 tarixinde Istifade tarixi 2018 05 02