Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ətalət hesablama sistemi — Nyutonun mexanika qanunlarının ödənildiyi hesablama sistemi. Bu sistemə nəzərən düzxətli bərabərsürətli irəliləmə hərəkəti edən hesablama sistemi də ətalət hesablama sistemidir. Bu səbəbdən sonsuz sayda ətalət hesablama sistemi ola bilər.
Nyutonun ikinci qanunu, hərəkət miqdarının saxlanması, hərəkət miqdarı momenti və ətalət mərkəzinin hərəkət qanunları xarici təsirlərə məruz qalmayan ixtiyari ətalət hesablama sistemində doğrudur. Hesablama sistemi həmişə bir cisim (məsələn, Yer, gəmi, təyyarə) ilə bağlanır. Belə sistem müəyyən xəta ilə ətalət hesablama sistemi qəbul edilə bilər. Oxları üç ulduza yönəldilmiş və başlanğıcı Günəşdə yerləşən sistem dəqiq ətalət hesablama sistemidir. Bu, göy mexanikası və kosmonavtikada işlədilir. Bir çox texniki məsələnin həllində yüksək dəqiqlik tələb olunarsa, başlanğıcı Yerin mərkəzində yerləşən, oxları isə üç ulduza yönəldilmiş ətalət hesablama sistemindən istifadə edilir.
Bir ətalət hesablama sistemindən digərinə keçdikdə koordinatlar və zaman fəzası üçün Nyutonun klassik mexanikasında Qaliley çevirmələrindən, relyativist mexanikada isə istifadə olunur.
Ətalət hesablama sistemi – elə sistemlərə deyilir ki, cismə digər cisimlər təsir etmədikdə və ya onların təsirləri bir-birlərini tarazlaşdırdıqda, həmin sistemlərdə cisimlər öz sükunət və ya düzxətli bərabərsürətli hərəkət halını saxlayır.
Ətalət – cismə digər cisimlər təsir etmədikdə öz sükunət və ya düzxətli bərabərsürətli hərəkət halını saxlaması xassəsidir. Ətalət xassəsini XI əsrdə Əbülhəsən Bəhmənyar əl-Azərbaycani "İdrak" əsərində cismin təbii halı adlandırmışdı. 1632-ci ildə italyan fiziki Qalileo Qaliley bu ideyanı belə ifadə etdi: " Xarici təsir olmadıqda cisim öz sükunət ,və ya düzxətli bərabərsürətli hərəkət halını saxlayar". 1687-ci ildə qüvvə anlayışı daxil etməklə ingilis alimi İsaak Nyuton həmin ideyanı belə ifadə edir: "Cismə digər cisimlər təsir etmədikdə o əvvəlki sükunət və ya düzxətli bərabərsürətli hərəkət halını saxlayır". Buna Nyutonun ətalət qanunu deyilir.
Ətalət hesablama sistemi – Nyutonun birinci qanununun ödənildiyi sistemdir. Bir ətalət hesablama sisteminə nəzərən düzxətli bərabərsürətli hərəkət edən ixtiyari sistem də ətalət hesablama sistemi adlanır. Laboratoriya hesablama sistemi Yerlə bağlı olduğundan, Yer isə öz oxu və Günəş ətrafında fırlanma hərəkətlərində iştirak etdiyindən ətalət hesablama sistemi ola bilməz. Lakin Yerin hərəkət təcili çox kiçik olduğundan, Yerlə bağlı olan ətalət sistemlərini təqribi olaraq ətalət hesablama sistemi hesab etmək olar. Günəşə bağlı hesablama sistemi Yerə bağlı hesablama sistemindən daha dəqiqdir.
- A. Mehrabov və b. Fizika kursu.
- X. Şrinov. Fizika.
 | Fizika ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Etalet hesablama sistemi Nyutonun mexanika qanunlarinin odenildiyi hesablama sistemi Bu sisteme nezeren duzxetli berabersuretli irelileme hereketi eden hesablama sistemi de etalet hesablama sistemidir Bu sebebden sonsuz sayda etalet hesablama sistemi ola biler Nyutonun ikinci qanunu hereket miqdarinin saxlanmasi hereket miqdari momenti ve etalet merkezinin hereket qanunlari xarici tesirlere meruz qalmayan ixtiyari etalet hesablama sisteminde dogrudur Hesablama sistemi hemise bir cisim meselen Yer gemi teyyare ile baglanir Bele sistem mueyyen xeta ile etalet hesablama sistemi qebul edile biler Oxlari uc ulduza yoneldilmis ve baslangici Gunesde yerlesen sistem deqiq etalet hesablama sistemidir Bu goy mexanikasi ve kosmonavtikada isledilir Bir cox texniki meselenin hellinde yuksek deqiqlik teleb olunarsa baslangici Yerin merkezinde yerlesen oxlari ise uc ulduza yoneldilmis etalet hesablama sisteminden istifade edilir Bir etalet hesablama sisteminden digerine kecdikde koordinatlar ve zaman fezasi ucun Nyutonun klassik mexanikasinda Qaliley cevirmelerinden relyativist mexanikada ise istifade olunur Etalet hesablama sistemi ele sistemlere deyilir ki cisme diger cisimler tesir etmedikde ve ya onlarin tesirleri bir birlerini tarazlasdirdiqda hemin sistemlerde cisimler oz sukunet ve ya duzxetli berabersuretli hereket halini saxlayir Etalet cisme diger cisimler tesir etmedikde oz sukunet ve ya duzxetli berabersuretli hereket halini saxlamasi xassesidir Etalet xassesini XI esrde Ebulhesen Behmenyar el Azerbaycani Idrak eserinde cismin tebii hali adlandirmisdi 1632 ci ilde italyan fiziki Qalileo Qaliley bu ideyani bele ifade etdi Xarici tesir olmadiqda cisim oz sukunet ve ya duzxetli berabersuretli hereket halini saxlayar 1687 ci ilde quvve anlayisi daxil etmekle ingilis alimi Isaak Nyuton hemin ideyani bele ifade edir Cisme diger cisimler tesir etmedikde o evvelki sukunet ve ya duzxetli berabersuretli hereket halini saxlayir Buna Nyutonun etalet qanunu deyilir Etalet hesablama sistemi Nyutonun birinci qanununun odenildiyi sistemdir Bir etalet hesablama sistemine nezeren duzxetli berabersuretli hereket eden ixtiyari sistem de etalet hesablama sistemi adlanir Laboratoriya hesablama sistemi Yerle bagli oldugundan Yer ise oz oxu ve Gunes etrafinda firlanma hereketlerinde istirak etdiyinden etalet hesablama sistemi ola bilmez Lakin Yerin hereket tecili cox kicik oldugundan Yerle bagli olan etalet sistemlerini teqribi olaraq etalet hesablama sistemi hesab etmek olar Gunese bagli hesablama sistemi Yere bagli hesablama sisteminden daha deqiqdir A Mehrabov ve b Fizika kursu X Srinov Fizika Fizika ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin