Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yəqubi (ö. 897–ci il) — tarixçi, səyyah
| Yəqubi | |
|---|---|
| ərəb. أحمد بن إسحٰق بن جعفر بن وهب بن واضح اليعقوبي | |
| Doğum tarixi | IX əsr |
| Doğum yeri | Bağdad, Ərəb Xilafəti |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Ərəb Xilafəti |
| Atası | Əbu Yəqub İshaq ibn Vazeh |
| Fəaliyyəti | coğrafiyaşünas, riyaziyyatçı, riyaziyyat tarixçisi[d], tarixçi |
Bu məqaləni lazımdır. |
Həyatı
Əhməd ibn Əbu Yəqub İshaq ibn Vazeh İsfahani tarixdə "Yəqubi" və "İbn Vazeh" kimi daha məşhurdur. Onun üçüncü nəsildən babası Vazeh xəlifə Mənsur Dəvaniqinin qulamı idi. O, Bağdad şəhərinin salınmasında fəal iştirak etmiş, şəhərin böyük bir hissəsinin tikintisinə rəhbərliyi həyata keçirmişdi. 775-ci ildə Mənsur onu Ərməniyyə vilayətinin valisi təyin etdi. Növbəti Abbasi xəlifəsi Mehdi onu Misirə vali göndərdi. Lakin az sonra Vazeh xəlifə Mehdinin əmri ilə edam olundu (785-786; bəzi məlumatlara görə Vazehin edamı Harun ər-Rəşidin zamanında baş vermişdir).
Yəqubi ehtimala görə Bağdadda doğulmuş, gənclik illərini Ərməniyyə vilayətində (yəni Azərbaycan torpaqlarında) keçirmişdi. Onun Tahirilərin xidmətində olması barədə də ehtimallar vardır (Yəqubi Tahirilərin fəthləri barədə müstəqil kitab da yazmışdır). Təqribən 874-cü ildə Yəqubi əvvəlcə Hindistana, daha sonra Misirə və məğrib diyarına səfər edir. Çox güman ki, o, ömrünün sonuna kimi Şimali Afrikada yaşamış və Misirdə dünyasını dəyişmişdir. Əsərlərindən məlum olduğuna görə, Yəqubi coğrafiya, nücum (astronomiya) və ədəbiyyatı yaxşı bilirmiş. Onun Bizans və Afrika tarixinə, habelə, sair mövzulara həsr olunmuş bir neçə əsəri itmişdir. Yəqubinin dövrümüzüdək gəlib çatmış ədəbi irsi məşhur tarix salnaməsi və qismən qorunub saxlanmış "əl-Buldan" (Şəhərlər) kitabı ilə məhdudlaşır.
Yəqubi hərtərəfli və ümumiləşdirilmiş tarix kitabı yazan ilk müsəlman müəllifi sayılır. O və "əl-Əxbar-üt-tival" əsərinin müəllifi Əbu Hənifə Dinəvəri monumental müsəlman tarixçiliyinin baniləridirlər. Yəqubinin əsəri Həzrət Adəmin (ə) yaradılışından başlayaraq, müəllifin yaşadığı dövrə kimi keçən mərhələni əhatə edir. Müəllif kitabı iki cilddə hazırlamışdır. I cild islama qədərki tarixi əhatə edir. Burada qədim peyğəmbərlərin tarixi, Hindistan, Yunanıstan və Roma, İran (Sasanilər), Çin, Misir və Nubiya torpaqlarının tarixi, habelə, islamdan əvvəlki Ərəbistanda baş vermiş hadisələr işıqlandırılır. II cild isə Həzrət Məhəmməd peyğəmbərin (s) doğuluşundan 15-ci Abbasi xəlifəsi Mütəmidin hakimiyyətinin əvvəllərinə (873-cü il) qədərki xilafətin tarixini əks etdirir.
Yəqubi öz kitabında yalnız tarixi hadisələri sadalamaqla kifayətlənmir, yeri gəldikcə təsvir etdiyi dövrün ictimai-siyasi və mədəni mənzərəsini də verir. Əsərdə qədim dünya dövlətlərinin coğrafiyası, siyasi quruluşu, millətlərin adət-ənənələri və dini dünyagörüşləri barədə faydalı məlumatlara rast gəlirik. Məlumatlardakı bu zənginlik və dolğunluq yəqin ki, Yəqubinin müxtəlif bölgələrə etdiyi səyahətlər nəticəsində əldə olunmuşdur.
Yəqubi öz əsərində şiə əqidəsində olduğunu gizlətmir. O, Qədir-Xümm əhvalatını tam qətiyyətlə təsvir etmişdir. Onuncu imama kimi (Yəqubinin kitabı bu dövrə kimi baş verənləri əhatə edir) hər bir məsum imamın vəfatı kitabda öz əksini tapmışdır; üstəlik, imamların müxtəsər tərcümeyi-halı və şəhadətə çatdırılma şəraiti təsvir olunmuş, hikmətli kəlamlarından nümunələr verilmişdir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yequbi o 897 ci il tarixci seyyahYequbiereb أحمد بن إسح ق بن جعفر بن وهب بن واضح اليعقوبي Dogum tarixi IX esrDogum yeri Bagdad Ereb XilafetiVefat tarixi 897Vefat yeri Ereb XilafetiAtasi Ebu Yequb Ishaq ibn VazehFealiyyeti cografiyasunas riyaziyyatci riyaziyyat tarixcisi d tarixciBu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin HeyatiEhmed ibn Ebu Yequb Ishaq ibn Vazeh Isfahani tarixde Yequbi ve Ibn Vazeh kimi daha meshurdur Onun ucuncu nesilden babasi Vazeh xelife Mensur Devaniqinin qulami idi O Bagdad seherinin salinmasinda feal istirak etmis seherin boyuk bir hissesinin tikintisine rehberliyi heyata kecirmisdi 775 ci ilde Mensur onu Ermeniyye vilayetinin valisi teyin etdi Novbeti Abbasi xelifesi Mehdi onu Misire vali gonderdi Lakin az sonra Vazeh xelife Mehdinin emri ile edam olundu 785 786 bezi melumatlara gore Vazehin edami Harun er Residin zamaninda bas vermisdir Yequbi ehtimala gore Bagdadda dogulmus genclik illerini Ermeniyye vilayetinde yeni Azerbaycan torpaqlarinda kecirmisdi Onun Tahirilerin xidmetinde olmasi barede de ehtimallar vardir Yequbi Tahirilerin fethleri barede musteqil kitab da yazmisdir Teqriben 874 cu ilde Yequbi evvelce Hindistana daha sonra Misire ve megrib diyarina sefer edir Cox guman ki o omrunun sonuna kimi Simali Afrikada yasamis ve Misirde dunyasini deyismisdir Eserlerinden melum olduguna gore Yequbi cografiya nucum astronomiya ve edebiyyati yaxsi bilirmis Onun Bizans ve Afrika tarixine habele sair movzulara hesr olunmus bir nece eseri itmisdir Yequbinin dovrumuzudek gelib catmis edebi irsi meshur tarix salnamesi ve qismen qorunub saxlanmis el Buldan Seherler kitabi ile mehdudlasir Yequbi herterefli ve umumilesdirilmis tarix kitabi yazan ilk muselman muellifi sayilir O ve el Exbar ut tival eserinin muellifi Ebu Henife Dineveri monumental muselman tarixciliyinin banileridirler Yequbinin eseri Hezret Ademin e yaradilisindan baslayaraq muellifin yasadigi dovre kimi kecen merheleni ehate edir Muellif kitabi iki cildde hazirlamisdir I cild islama qederki tarixi ehate edir Burada qedim peygemberlerin tarixi Hindistan Yunanistan ve Roma Iran Sasaniler Cin Misir ve Nubiya torpaqlarinin tarixi habele islamdan evvelki Erebistanda bas vermis hadiseler isiqlandirilir II cild ise Hezret Mehemmed peygemberin s dogulusundan 15 ci Abbasi xelifesi Mutemidin hakimiyyetinin evvellerine 873 cu il qederki xilafetin tarixini eks etdirir Yequbi oz kitabinda yalniz tarixi hadiseleri sadalamaqla kifayetlenmir yeri geldikce tesvir etdiyi dovrun ictimai siyasi ve medeni menzeresini de verir Eserde qedim dunya dovletlerinin cografiyasi siyasi qurulusu milletlerin adet eneneleri ve dini dunyagorusleri barede faydali melumatlara rast gelirik Melumatlardaki bu zenginlik ve dolgunluq yeqin ki Yequbinin muxtelif bolgelere etdiyi seyahetler neticesinde elde olunmusdur Yequbi oz eserinde sie eqidesinde oldugunu gizletmir O Qedir Xumm ehvalatini tam qetiyyetle tesvir etmisdir Onuncu imama kimi Yequbinin kitabi bu dovre kimi bas verenleri ehate edir her bir mesum imamin vefati kitabda oz eksini tapmisdir ustelik imamlarin muxteser tercumeyi hali ve sehadete catdirilma seraiti tesvir olunmus hikmetli kelamlarindan numuneler verilmisdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Hemcinin baxVikimenbede bu metnin orijinali var Bax Yequbi Tarixi Yaqubi Kitab el buldan