Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Əbdülhəmid ibn Badis (4 dekabr 1889, 5 dekabr 1889 və ya 1899, Qüsəntinə, Qüsəntinə vilayəti[d] – 16 aprel 1940[…], Qüsəntinə, Qüsəntinə vilayəti[d]) — Görkəmli əlcəzairli müsəlman alim, islahatçı
| Əbdülhəmid ibn Badis | |
|---|---|
| ərəb. عبد الحميد بن باديس | |
 | |
| Doğum tarixi | 4 dekabr 1889, 5 dekabr 1889 və ya 1899 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 aprel 1940[…] |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Əbdülhəmid ibn Badis 1889-cu il dekabr ayının 4-də Əlcəzairin şimal-şərqindəki Konstantin şəhərində, ziyalı ailəsində anadan olub. Ölkəsində islam islahat hərəkatının simvolu hesab olunan Şeyx İbn Badisin soyu X əsrdə Bulucin ibn Ziri tərəfindən qoyulmuş sülaləyə gedib çıxır.
Dindar ailə boya-başa çatan gənc Əbdülhəmid 13 yaşında ikən Qurani-Kərimi əzbərləyir. Daha sonra vəsayətinə verildiyi Həmdan Lunissi ibn Badisin üzərində böyük iz buraxır. İbn Badis ömrünün sonunadək Lunissinin müxtəlif məsələlərə dair məsləhətlərini unutmur. Lunissi ona "elm sevgi üçündür, mənsəb üçün deyil" prinsipini öyrətmişdi.
Konstantin şəhərinin müsəlman əhalisinin hüquqlarının müdafiəçisi kimi də tanınan Lunissi İbn Badisdən Fransa ordusunda üçün xidmət etməyəcəyinə dair vəd alır.
1908-ci ildə İbn Badis təhsilini artırmaq üçün ilk dəfə ölkə hüdudlarından kənara çıxmaq qərarına gəlir. Tunisə yollanan Əbdülhəmid burada dövrünün tanınmış və nüfuzlu elm ocağı sayılan, islam elmlərinin tədris olunduğu Zeytuna universitetinə daxil olur.
Zeytuna universitetində ibn Badisin fikir və düşüncələri təkmilləşir. Universitetdə bir çox görkəmli müsəlman alimdən ərəb dilinin incəliklərini və islam elmlərini öyrənən Əbdülhəmidin bir şəxsiyyət kimi və İslamla bağlı fikirlərinin formalaşmasında sözügedən alimlərin mühüm rolu olur. Bu alimlər onda silinməz iz buraxır.
Şeyx Məhəmməd Nəqlinin təlimi onu müsəlman ictimaiyyətini müqəddəs təriqət kimi qeyri-düzgün dini təlimlərdən təmizləməsinin vacibliyinə inandırır. Şeyx Məhəmməd Tahir ibn Aşur ibn Badisə ərəb dilinin gözəlliklərini kəşf etmək imkanı verir. Şeyx əl-Bəşir Səfərlə tanışlığı onu müsəlman ictimaiyyətinin mövcud və keçmiş problemlərinə, o cümlədən, qərb müstəmləkəçiliyinə və onun sonrakı sosial-iqtisadi təsirlərinə cavab axtarmağa sövq edir.
1912-ci ildə universitetdən məzun olmasına baxmayaraq ibn Badis orada təhsilini hələ bir müddət davam etdirir.
Zeytun universitetində təhsilini tamamladıqdan sonra həcc ibadətini yerinə yetirmək üçün Səudiyyə Ərəbistanına yollanan ibn Badis Mədinədə üç ay qalır və burada, Peyğəmbər məscidində zəvvarlara və şəhər sakinlərinə müxtəlif dini mövzularda dərslər keçir. İbn Badis Mədinədə ikən müsəlman islahatçı alim Şeyx Bəşir əl-İbrahimi ilə tanış olur. Müntəzəm surətdə görüşən alimlər Əlcəzairdə həyata keçirməyə planlaşdırdıqları islam islahatları planını hazırlayırlar.
Bu islam hərəkatını Əlcəzairdə mühüm mövqeyə çatdıran uzun dostluğun başlanğıcı olur. Mədinədə məskunlaşan digər islahatçı Şeyx Hüseyn Əhməd əl-Hindi (Mədəni) İbn Badisin bacarıq və biliyindən təsirlənir. O, daim İbn Badisi Əlcəzairə qayıdaraq, orada destruktiv Marabutik ideyalarına qarşı fəaliyyət göstərməyə, Fransa işğalı altındakı Əlcəzairin müsəlman əhalisinin dini və mədəni baxımdan geriləməməsi və cəhalətin qarşısını almaq üçün ölkəsində iş görməyə inandıra bilir.
İbn Badis Səudiyyə Ərəbistanını tərk etdikdən sonra Suriya və Misirə səfər edir. Qahirə şəhərinin əl-Əzhər məscidində o, bir çox tanınmış ərəb filoloqları və müsəlman alimlərlə görüşür.
1913-cü ildə Əlcəzairə qayıdan ibn Badis doğma şəhəri Konstantinə gələrək, Sidi Qammuç məscidində təlim prosesinə start verir. Onun dərslərində kişilərlə yanaşı, qadınlar və gənclər də iştirak edirlər. İbn Badis xalqa islam elmlərini, ərəb dili və ədəbiyyatını, eləcə də tarixini öyrədir. Alim bir müddət sonra ölkənin müsəlman alimlərini və liderlərini bir çətir altında toplayacaq təşkilat yaratmaq ideyası haqda düşünür.
1931-ci ildə İbn Badis Əlcəzair Müsəlmanları Konqresinin yaradılmasında mühüm rol oynayır. Konqresin fəaliyyəti uzunömürlü olmur və o, 1937-ci ilin yayında ləğv edilir. Qısa müddət sonra isə İbn Badis yaratdığı Əlcəzair Müsəlman Alimlər Assosiasiyasının (ƏMAA) sədri seçilir. Təşkilat özündə ölkənin bir çox müxtəlif və bəzən əks fikirli müsəlman alimlərini birləşdirir. Ölkədə müstəqillik uğrunda müharibə başlayanadək ƏMAA Əlcəzairin islamtəmayüllü və müsəlman siyasətçiləri üzərində böyük nüfuza malik olur.
İbn Badis elə həmin illərdə ölkədə minlərlə azyaşlının təhsil aldığı elm ocaqları yaradır. ƏMAA-nın nəzdində dərc olunan "əl-Cihab" aylıq jurnalı 1925-ci ildən 1940-cı ilədək, İbn Badisin vəfatınadək müntəzəm işıq üzü görür. Jurnal oxucularını assosiasiyanın dini ideya və fikirləri, eləcə də digər dini və siyasi məsələlər barədə məlumatlandırırdı.
İbn Badis 1940-cı il aprelin 16-da doğulduğu Konstantin şəhərində vəfat edib.
İbn Badis ömrünün İslam təliminin doğru-düzgün təliminə, Əlcəzair mədəniyyətinin fransız dəyərləri tərəfindən həzm etdirilməsinə qarşı mübarizəyə həsr etmiş alim, islahatçıdır. Digər bir sıra əlcəzairli müsəlman alimlər kimi o da ölkəsində faşist təbliğatına və fransız işğalçılarının anti-semit intriqalara qarşı çıxmış, bu sahədə əməli iş görmüşdür.
İstinadlar
- Dictionary of African Biography (ing.). / E. K. Akyeampong, Henry Louis Gates, Jr. NYC: OUP, 2012.
- http://dinouna.centerblog.net/5.html.
- http://dinouna.centerblog.net/rub-our-scholars-.html.
- http://www.researchgate.net/institution/University_of_Constantine_1/members.
- http://www.encyclopedia.com/doc/1G2-3404700561.html.
- http://informahealthcare.com/doi/abs/10.3109/02770903.2011.578315.
Xarici keçidlər
- Əbdülhəmid ibn Badis (1889-1940) - Görkəmli əlcəzairli müsəlman alim, islahatçı (az.) Tərcümə: Anar Rüstəmov
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Ebdulhemid ibn Badis 4 dekabr 1889 5 dekabr 1889 ve ya 1899 Qusentine Qusentine vilayeti d 16 aprel 1940 Qusentine Qusentine vilayeti d Gorkemli elcezairli muselman alim islahatciEbdulhemid ibn Badisereb عبد الحميد بن باديس Dogum tarixi 4 dekabr 1889 1889 12 04 5 dekabr 1889 1889 12 05 ve ya 1899Dogum yeri Qusentine Konstantin rayonu d Qusentine vilayeti d ElcezairVefat tarixi 16 aprel 1940 1940 04 16 Vefat yeri Qusentine Konstantin rayonu d Qusentine vilayeti d ElcezairDefn yeri Qusentine Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiEbdulhemid ibn Badis 1889 cu il dekabr ayinin 4 de Elcezairin simal serqindeki Konstantin seherinde ziyali ailesinde anadan olub Olkesinde islam islahat herekatinin simvolu hesab olunan Seyx Ibn Badisin soyu X esrde Bulucin ibn Ziri terefinden qoyulmus sulaleye gedib cixir Dindar aile boya basa catan genc Ebdulhemid 13 yasinda iken Qurani Kerimi ezberleyir Daha sonra vesayetine verildiyi Hemdan Lunissi ibn Badisin uzerinde boyuk iz buraxir Ibn Badis omrunun sonunadek Lunissinin muxtelif meselelere dair meslehetlerini unutmur Lunissi ona elm sevgi ucundur menseb ucun deyil prinsipini oyretmisdi Konstantin seherinin muselman ehalisinin huquqlarinin mudafiecisi kimi de taninan Lunissi Ibn Badisden Fransa ordusunda ucun xidmet etmeyeceyine dair ved alir 1908 ci ilde Ibn Badis tehsilini artirmaq ucun ilk defe olke hududlarindan kenara cixmaq qerarina gelir Tunise yollanan Ebdulhemid burada dovrunun taninmis ve nufuzlu elm ocagi sayilan islam elmlerinin tedris olundugu Zeytuna universitetine daxil olur Zeytuna universitetinde ibn Badisin fikir ve dusunceleri tekmillesir Universitetde bir cox gorkemli muselman alimden ereb dilinin inceliklerini ve islam elmlerini oyrenen Ebdulhemidin bir sexsiyyet kimi ve Islamla bagli fikirlerinin formalasmasinda sozugeden alimlerin muhum rolu olur Bu alimler onda silinmez iz buraxir Seyx Mehemmed Neqlinin telimi onu muselman ictimaiyyetini muqeddes teriqet kimi qeyri duzgun dini telimlerden temizlemesinin vacibliyine inandirir Seyx Mehemmed Tahir ibn Asur ibn Badise ereb dilinin gozelliklerini kesf etmek imkani verir Seyx el Besir Seferle tanisligi onu muselman ictimaiyyetinin movcud ve kecmis problemlerine o cumleden qerb mustemlekeciliyine ve onun sonraki sosial iqtisadi tesirlerine cavab axtarmaga sovq edir 1912 ci ilde universitetden mezun olmasina baxmayaraq ibn Badis orada tehsilini hele bir muddet davam etdirir Zeytun universitetinde tehsilini tamamladiqdan sonra hecc ibadetini yerine yetirmek ucun Seudiyye Erebistanina yollanan ibn Badis Medinede uc ay qalir ve burada Peygember mescidinde zevvarlara ve seher sakinlerine muxtelif dini movzularda dersler kecir Ibn Badis Medinede iken muselman islahatci alim Seyx Besir el Ibrahimi ile tanis olur Muntezem suretde gorusen alimler Elcezairde heyata kecirmeye planlasdirdiqlari islam islahatlari planini hazirlayirlar Bu islam herekatini Elcezairde muhum movqeye catdiran uzun dostlugun baslangici olur Medinede meskunlasan diger islahatci Seyx Huseyn Ehmed el Hindi Medeni Ibn Badisin bacariq ve biliyinden tesirlenir O daim Ibn Badisi Elcezaire qayidaraq orada destruktiv Marabutik ideyalarina qarsi fealiyyet gostermeye Fransa isgali altindaki Elcezairin muselman ehalisinin dini ve medeni baximdan gerilememesi ve cehaletin qarsisini almaq ucun olkesinde is gormeye inandira bilir Ibn Badis Seudiyye Erebistanini terk etdikden sonra Suriya ve Misire sefer edir Qahire seherinin el Ezher mescidinde o bir cox taninmis ereb filoloqlari ve muselman alimlerle gorusur 1913 cu ilde Elcezaire qayidan ibn Badis dogma seheri Konstantine gelerek Sidi Qammuc mescidinde telim prosesine start verir Onun derslerinde kisilerle yanasi qadinlar ve gencler de istirak edirler Ibn Badis xalqa islam elmlerini ereb dili ve edebiyyatini elece de tarixini oyredir Alim bir muddet sonra olkenin muselman alimlerini ve liderlerini bir cetir altinda toplayacaq teskilat yaratmaq ideyasi haqda dusunur 1931 ci ilde Ibn Badis Elcezair Muselmanlari Konqresinin yaradilmasinda muhum rol oynayir Konqresin fealiyyeti uzunomurlu olmur ve o 1937 ci ilin yayinda legv edilir Qisa muddet sonra ise Ibn Badis yaratdigi Elcezair Muselman Alimler Assosiasiyasinin EMAA sedri secilir Teskilat ozunde olkenin bir cox muxtelif ve bezen eks fikirli muselman alimlerini birlesdirir Olkede musteqillik ugrunda muharibe baslayanadek EMAA Elcezairin islamtemayullu ve muselman siyasetcileri uzerinde boyuk nufuza malik olur Ibn Badis ele hemin illerde olkede minlerle azyaslinin tehsil aldigi elm ocaqlari yaradir EMAA nin nezdinde derc olunan el Cihab ayliq jurnali 1925 ci ilden 1940 ci iledek Ibn Badisin vefatinadek muntezem isiq uzu gorur Jurnal oxucularini assosiasiyanin dini ideya ve fikirleri elece de diger dini ve siyasi meseleler barede melumatlandirirdi Ibn Badis 1940 ci il aprelin 16 da doguldugu Konstantin seherinde vefat edib Ibn Badis omrunun Islam teliminin dogru duzgun telimine Elcezair medeniyyetinin fransiz deyerleri terefinden hezm etdirilmesine qarsi mubarizeye hesr etmis alim islahatcidir Diger bir sira elcezairli muselman alimler kimi o da olkesinde fasist tebligatina ve fransiz isgalcilarinin anti semit intriqalara qarsi cixmis bu sahede emeli is gormusdur IstinadlarDictionary of African Biography ing E K Akyeampong Henry Louis Gates Jr NYC OUP 2012 http dinouna centerblog net 5 html http dinouna centerblog net rub our scholars html http www researchgate net institution University of Constantine 1 members http www encyclopedia com doc 1G2 3404700561 html http informahealthcare com doi abs 10 3109 02770903 2011 578315 Xarici kecidlerEbdulhemid ibn Badis 1889 1940 Gorkemli elcezairli muselman alim islahatci az Tercume Anar Rustemov