Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əbülhəsən Bənisədr (tam adı: Səyyid Əbülhəsən Bənisədr, fars. سیدابوالحسن بنیصدر; 22 mart 1933[…], Həmədan – 9 oktyabr 2021, XIII arondisman (Paris)) — İran dövlət xadimi, 1979-cu ildə baş tutan İran İslam İnqilabından sonra ölkənin demokratik yolla seçilən ilk prezidenti.
| Əbülhəsən Banisədr | |
|---|---|
| fars. ابوالحسن بنیصدر | |
 | |
| Doğum tarixi | 22 mart 1933[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 9 oktyabr 2021(88 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Uşağı | 3 |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, iqtisadçı, jurnalist, esseist, yazıçı |
 | |
| banisadr.org | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əbülhəsən Bənisədr uzun müddətdir ki, Fransada yaşayır. 1960-cı illərdə İrandakı şah əleyhinə tələbə hərəkatında iştirak elədiyi üçün iki dəfə tutulub və 1963-cü ildə yaralandıqdan sonra Fransaya köçərək 1979-cu ildə Xomeyni ilə birgə İrana qayıdanadək burada məskunlaşıb. 5 fevral 1980 — 20 iyun 1981-ci illər arasında prezident kimi fəaliyyət göstərmişdir. Hakimiyyətdəki dindar qüvvələrə qarşı hərəkət etməsi səbəbi ilə vəzifədən uzaqlaşdırılıb.
Bənisədr 22 Mart 1933 -cü ildə Həmədan şəhərində anadan olmuşdur. Atası ayətullah idi və Ruhullah Xomeyniyə yaxın idi. İran İnqilabından sonra Banisadr 4 fevral 1979 -cu ildə maliyyə nazirinin müavini oldu və 27 fevral 1979 -cu ilədək vəzifədə oldu. Bazargan və başqaları müvəqqəti hökuməti qurmaq üçün məclisdən çıxanda da inqilabi məclisin üzvü oldu. 27 Fevral 1979 -cu ildə müvəqqəti maliyyə naziri Əli Ardalanın istefasından sonra o vaxtkı baş nazir Mehdi Bazarqan tərəfindən maliyyə naziri təyin edildi. 12 Noyabr 1979 -da Banisadr, müvəqqəti hökumət istefa verdikdə İslam İnqilabı Şurasının rəhbərlik etdiyi hökumətdə Ebrahim Yazdının yerinə xarici işlər naziri təyin edildi. [9]
Bənisədr 25 Yanvar 1980-ci ildə seçkilərdə səslərin 78,9 faizini alaraq 4 illik prezident seçildi və 4 Fevralda inauqurasiya oldu. Xomeyni, konstitusiya ilə prezidentin vəzifəsindən azad edilməsi ilə İranın Ali Lideri olaraq qaldı. Açılış mərasimləri Xomeyninin ürək xəstəliyindən müalicə aldığı xəstəxanada keçirildi. Banisadr İslam din xadimi deyildi; Xomeyni din xadimlərinin hökumətdə vəzifə tutmaları üçün təkid edirdi. 1980 -ci ilin avqust və sentyabr aylarında Banisadr İran -İraq sərhədi yaxınlığında iki vertolyot qəzasından sağ çıxdı. İran-İraq müharibəsi zamanı Banisadr 10 iyun 1981-ci ildə Xomeyni tərəfindən baş komandan vəzifəsini icra edən təyin edildi.
Məclis (İran Parlamenti) 21 iyun 1981 -ci ildə Bənisədrin olmadığı müddətdə impiçment etdi, guya hakimiyyətdəki din xadimlərinə, xüsusən də o zaman məhkəmə sisteminin rəhbəri olan Məhəmməd Beheştiyə qarşı etdiyi hərəkətlərə görə. Ertəsi gün imzaladığı impiçmenti Xomeyninin özü başlatdı. Xomeyni impiçment sənədlərinə imza atmamışdan əvvəl, İnqilab Keşikçiləri Prezident binalarını və bağlarını ələ keçirmiş və Bənisədrlə sıx əlaqəli bir qəzetdə yazıçıları həbs etmişdilər. Növbəti bir neçə gün ərzində Hüseyin Navab, Rəşid Sadrolhefazi və Manouchehr Massoudi də daxil olmaqla bir neçə ən yaxın dostunu edam etdilər. Ayətullah Hüseyn-Əli Montazeri hökumətdə Bənisədrı dəstəkləyən az adamlardan biri idi, lakin tezliklə səlahiyyətlərindən məhrum edildi. Eyni zamanda, İran hökuməti İslam Respublikaçılar Partiyası istisna olmaqla, bütün siyasi partiyaları qanunsuz etdi. Hökumət qüvvələri Xalq Mücahidləri, Fədaian Xalq, Tudeh və Paikar kimi digər partiyaların üzvlərini həbs edərək həbs etdi.
Bənisədr, vəzifəsindən uzaqlaşdırılmadan bir neçə gün gizləndi və Xalq Mücahidləri (PMOI) tərəfindən qorunaraq Tehranda gizləndi. PMOI, KDP və Fedaian Təşkilatı (Azlıqlar) da daxil olmaqla hakimiyyəti ələ keçirmək üçün Xomeyni əleyhinə fraksiyalar ittifaqı qurmağa çalışdı. PMOI, KDP və Fedaian Təşkilatı (Azlıq) da daxil olmaqla hakimiyyəti ələ keçirmək üçün anti-Xomeyni qruplarının ittifaqını qurmağa çalışdı, eyni zamanda monarxist sürgün qrupları ilə təmasdan qaçdı. Bir ittifaq qurmaq üçün PMOI lideri Məsud Rəcəvi ilə gizlənərkən dəfələrlə görüşdü, lakin 27 İyulda PMOI üzvü Məhəmmədrza Saadatinin edam edilməsindən sonra Banisadr və Rajavi İranda qalmağın təhlükəli olduğu qənaətinə gəldilər.
Bənisədr 21 iyun 1981 -ci ildə impiçment edildikdə, qaçmış və İranın qərbində gizlənmişdi. İyulun 29 -da Banisadr və Məsud Rəcəvi polkovnik Behzad Moezzi tərəfindən İran Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus Boeing 707 gəmisində qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirildi. İran yeraltı məkanından Türkiyə hava sahəsinə çıxmadan və Parisə enməzdən əvvəl adi bir uçuş planına əməl etdi.
Bənisədr və Rajavi, Fransada Xomeyni əleyhinə fəaliyyətlərdən çəkinmək şərti ilə Parisdə siyasi sığınacaq tapdılar. Banisadr daha sonra İran inqilabı dövründə fəaliyyəti və İran hökumətini tənqid etməsi ilə bağlı siyasi yazılara diqqət çəkdi. Ali Rəhbər Əli Xamneyinin və ölkənin 2009 -cu il seçkilərinin idarə olunmasının tənqidçisi oldu. 2021-ci ildə Parisdəki Pitié-Salpêtrière Xəstəxanasında öldü.
İstinadlar
- Abolhasan Bani-Sadr // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Abol-Hassan Bani-Sadr // Munzinger Personen (alm.).
- ابوالحسن بنیصدر، اولین رئیس جمهوری اسلامی، در پاریس درگذشت. Radio Farda, 2021.
- Fichier des personnes décédées.
- "Abolhasan Bani-Sadr". 2022-09-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-11-09.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebulhesen Benisedr tam adi Seyyid Ebulhesen Benisedr fars سیدابوالحسن بنی صدر 22 mart 1933 Hemedan 9 oktyabr 2021 XIII arondisman Paris Iran dovlet xadimi 1979 cu ilde bas tutan Iran Islam Inqilabindan sonra olkenin demokratik yolla secilen ilk prezidenti Ebulhesen Banisedrfars ابوالحسن بنی صدر Dogum tarixi 22 mart 1933 1933 03 22 Dogum yeri Hemedan Hemedan sehristani Hemedan ostani IranVefat tarixi 9 oktyabr 2021 2021 10 09 88 yasinda Vefat yeri XIII arondisman Paris Paris Boyuk Paris metropolisi d FransaUsagi 3Tehsili Paris Universiteti Tehran UniversitetiFealiyyeti siyasetci iqtisadci jurnalist esseist yazicibanisadr org Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ebulhesen Benisedr uzun muddetdir ki Fransada yasayir 1960 ci illerde Irandaki sah eleyhine telebe herekatinda istirak elediyi ucun iki defe tutulub ve 1963 cu ilde yaralandiqdan sonra Fransaya kocerek 1979 cu ilde Xomeyni ile birge Irana qayidanadek burada meskunlasib 5 fevral 1980 20 iyun 1981 ci iller arasinda prezident kimi fealiyyet gostermisdir Hakimiyyetdeki dindar quvvelere qarsi hereket etmesi sebebi ile vezifeden uzaqlasdirilib Benisedr 22 Mart 1933 cu ilde Hemedan seherinde anadan olmusdur Atasi ayetullah idi ve Ruhullah Xomeyniye yaxin idi Iran Inqilabindan sonra Banisadr 4 fevral 1979 cu ilde maliyye nazirinin muavini oldu ve 27 fevral 1979 cu iledek vezifede oldu Bazargan ve basqalari muveqqeti hokumeti qurmaq ucun meclisden cixanda da inqilabi meclisin uzvu oldu 27 Fevral 1979 cu ilde muveqqeti maliyye naziri Eli Ardalanin istefasindan sonra o vaxtki bas nazir Mehdi Bazarqan terefinden maliyye naziri teyin edildi 12 Noyabr 1979 da Banisadr muveqqeti hokumet istefa verdikde Islam Inqilabi Surasinin rehberlik etdiyi hokumetde Ebrahim Yazdinin yerine xarici isler naziri teyin edildi 9 Benisedr 25 Yanvar 1980 ci ilde seckilerde seslerin 78 9 faizini alaraq 4 illik prezident secildi ve 4 Fevralda inauqurasiya oldu Xomeyni konstitusiya ile prezidentin vezifesinden azad edilmesi ile Iranin Ali Lideri olaraq qaldi Acilis merasimleri Xomeyninin urek xesteliyinden mualice aldigi xestexanada kecirildi Banisadr Islam din xadimi deyildi Xomeyni din xadimlerinin hokumetde vezife tutmalari ucun tekid edirdi 1980 ci ilin avqust ve sentyabr aylarinda Banisadr Iran Iraq serhedi yaxinliginda iki vertolyot qezasindan sag cixdi Iran Iraq muharibesi zamani Banisadr 10 iyun 1981 ci ilde Xomeyni terefinden bas komandan vezifesini icra eden teyin edildi Meclis Iran Parlamenti 21 iyun 1981 ci ilde Benisedrin olmadigi muddetde impicment etdi guya hakimiyyetdeki din xadimlerine xususen de o zaman mehkeme sisteminin rehberi olan Mehemmed Behestiye qarsi etdiyi hereketlere gore Ertesi gun imzaladigi impicmenti Xomeyninin ozu baslatdi Xomeyni impicment senedlerine imza atmamisdan evvel Inqilab Kesikcileri Prezident binalarini ve baglarini ele kecirmis ve Benisedrle six elaqeli bir qezetde yazicilari hebs etmisdiler Novbeti bir nece gun erzinde Huseyin Navab Resid Sadrolhefazi ve Manouchehr Massoudi de daxil olmaqla bir nece en yaxin dostunu edam etdiler Ayetullah Huseyn Eli Montazeri hokumetde Benisedri destekleyen az adamlardan biri idi lakin tezlikle selahiyyetlerinden mehrum edildi Eyni zamanda Iran hokumeti Islam Respublikacilar Partiyasi istisna olmaqla butun siyasi partiyalari qanunsuz etdi Hokumet quvveleri Xalq Mucahidleri Fedaian Xalq Tudeh ve Paikar kimi diger partiyalarin uzvlerini hebs ederek hebs etdi Benisedr vezifesinden uzaqlasdirilmadan bir nece gun gizlendi ve Xalq Mucahidleri PMOI terefinden qorunaraq Tehranda gizlendi PMOI KDP ve Fedaian Teskilati Azliqlar da daxil olmaqla hakimiyyeti ele kecirmek ucun Xomeyni eleyhine fraksiyalar ittifaqi qurmaga calisdi PMOI KDP ve Fedaian Teskilati Azliq da daxil olmaqla hakimiyyeti ele kecirmek ucun anti Xomeyni qruplarinin ittifaqini qurmaga calisdi eyni zamanda monarxist surgun qruplari ile temasdan qacdi Bir ittifaq qurmaq ucun PMOI lideri Mesud Recevi ile gizlenerken defelerle gorusdu lakin 27 Iyulda PMOI uzvu Mehemmedrza Saadatinin edam edilmesinden sonra Banisadr ve Rajavi Iranda qalmagin tehlukeli oldugu qenaetine geldiler Benisedr 21 iyun 1981 ci ilde impicment edildikde qacmis ve Iranin qerbinde gizlenmisdi Iyulun 29 da Banisadr ve Mesud Recevi polkovnik Behzad Moezzi terefinden Iran Herbi Hava Quvvelerine mexsus Boeing 707 gemisinde qacaqmalciliq yolu ile getirildi Iran yeralti mekanindan Turkiye hava sahesine cixmadan ve Parise enmezden evvel adi bir ucus planina emel etdi Benisedr ve Rajavi Fransada Xomeyni eleyhine fealiyyetlerden cekinmek serti ile Parisde siyasi siginacaq tapdilar Banisadr daha sonra Iran inqilabi dovrunde fealiyyeti ve Iran hokumetini tenqid etmesi ile bagli siyasi yazilara diqqet cekdi Ali Rehber Eli Xamneyinin ve olkenin 2009 cu il seckilerinin idare olunmasinin tenqidcisi oldu 2021 ci ilde Parisdeki Pitie Salpetriere Xestexanasinda oldu IstinadlarAbolhasan Bani Sadr Encyclopaedia Britannica ing Abol Hassan Bani Sadr Munzinger Personen alm ابوالحسن بنی صدر اولین رئیس جمهوری اسلامی در پاریس درگذشت Radio Farda 2021 Fichier des personnes decedees Abolhasan Bani Sadr 2022 09 26 tarixinde Istifade tarixi 2016 11 09 Hemcinin baxIran Xarici Isler nazirleri