Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Şirin su hidrası — sadə quruluşlu poliplərdəndir, bağırsaqboşluqlular tipinin hidrozoalar sinfinin nümayəndələrindəndir. (yun. πολύποδας — çoxayaqlı) Həmçinin o şirin su hövzələrində yaşayır. O 5–12 ədəd qolcuqlarla əhatə olunmuşdur.
| Şirin su hidrası | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: yoxdur{{Hydra}}. parent və rang parametrlərini doldurun. Cins: Şirin su hidrası | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| Hydra | ||||||||||
| ||||||||||
Həyat tərzi
Hidra təmiz suyu olan gölməçələrdə, çay və nohurlarda su bitkiləri, ağac kötükləri və müxtəlif əşyalara yapışaraq suda qolcuqları aşağı sallanmış vəziyyətdə yaşayır. Qolcuqlar su axınının təsiri ilə yellənir. Bu cür yaşayış hidranın qidalanmasında mühüm rol oynayır. Hidra zəif olsa da, hərəkət edə bilir. Əvvəlcə bədənini bükür, sonra qolcuqlarını yerə qoyur və döşənək hissəsini qaldıraraq, sanki mayallaq aşır. Bu çoxhüceyrəli bakteriyadir.
Xarici quruluşu
Şirin su hidrasının bədəni düzgün silindir formasında olub, içi boş kisəyə bənzəyir. Bədənin bir ucunda ağız dəliyi yerləşir və onu ətrafdan nazik və uzun qollar əhatə edir. Ac olanda qollarının uzunluğu az, yeni qidalanmış olanda isə uzun olur. Hidranın 5–12 qolu olması mümkündür. Bədənin o biri ucu saplaq formasında uzanmış olur və qurtaracağında döşənək yerlişir. Hidra döşənək hissəsi ilə sualtı əşyalara yapışır. Hidranın bədəninin saplaq hissəsinin uzunluğu 5–7 mm-dən uzun olmur, qolcuqlar ilə birlikdə isə 1–3 sm-ə çatır. Hidranın bədəni ikiqatlıdır: xarici qat — ektoderma və daxili qat — endoderma adlanır. Bu qatlar arasında mezoqley adlı həlməşik maddədən əmələ gəlmiş təbəqə olur. Hidranın bədəninin daxilində bağırsaq boşluğu olduğundan tipin adı da buradan götürülmüşdür. Mikroskop altında müşahidə etdikdə hidranın xarici qatında bir neçə tipdə hüceyrə olduğunu görərik. Bu qatın əsas hissəsini dəri-əzələ hüceyrələri təşkil edir. Bu hüceyrələr yan tərəfləri ilə bir-birinə yanaşı yerləşərək hidranın xarici örtüyünü təşkil edir. Bu hüceylələrin hər birinin dib hissəsində qısalıb-uzana bilən əzələ lifi olur. Bu da hidranın hərəkəti üçün mühüm rol oynayır. Bütün dəri-əzələ hüceyrələrinin lifləri yığıldıqda, hidranın bədəni sıxılaraq yumaq halını alır. Bədənin bir tərəfindəki hüceyrələrin lifləri yığıldıqda isə həmin tərəfə əyilir və bu yolla hidranın hərəkəti baş verir. Hidranın xarici qatda yerləşən digər qrup hüceyrələri sinir hüceyrələri adlanır. Bu hüceyrələr uzun çıxıntılara malik olub, ulduzşəkillidir. Qonşu sinir hüceyrələrinin çıxıntıları bir-birinə yaxınlaşaraq əlaqə yaradır. Nəticədə bütün bədəni əhatə edən sinir kələfi əmələ gəlir. Sinir hüceyrələri eyni zamanda dəri-əzələ hüceyrələri ilə də əlaqəlidir. Dəri-əzələ hüceyrələri arasında ara-sıra toplu halda iri nüvəli, kiçik, girdə hüceyrələrə rast gəlinir. Bunlar aralıq hüceyrələr adlanır. Aralıq hüceyrələr lazım gəldikdə digər hüceyrələrə çevrilməklə hidranın bədəninin tamlığını bərpa edir. Hidranın cinsi çoxalmasına xidmət edən hüceyrələr iki formada olur: Erkək cinsi hüceyrələr spermatozoid, dişi cinsi hüceyrələr isə yumurta hüceyrəsi adlanır. Spermatozoidlər qamçılı kiçik hüceyrələr olub, əsasən qolcuqlarda, yumurta hüceyrələr isə yalançı ayaqları olan amöbə bənzər hüceyrələr olub, bədənin ortasına yaxın, saplaq hissədə əmələ gəlir. Hidranın bədəninin hər yerində, xüsusən də qolcuqlarda çoxlu miqdarda mürəkkəb quruluşlu dalayıcı hüceyrələr olur. Bu hüceyrələrin sitoplazma və nüvədən əlavə, həm də dalayıcı kapsul deyilən hissəsi vardır. Kapsul zəhərli maye ilə doludur. Kapsulun içərisində spiral şəklində burulmuş dalayıcı sap yerləşir. Dalayıcı sapın üstündə tikancıqlar vardır. Hüceyrənin xaricə doğru yönəlmiş hissedici tükcüyü vardır. Qidası və ya düşməni hissedici tükcüyə toxunduqda, dalayıcı sap ani surətdə xaricə atılır və şikarına sancılır. Sapın içərisindəki boru vasitəsilə dalayıcı kapsuldan şikarın bədəninə zəhər axır ki, bu da onu iflic edir. Bundan sonra hidra qolcuqlarının yardımı ilə şikarını ağzına tərəf gətirib onu udur.
Şüalı simmetriya
Əgər hidranın bədənini bir-birinə bənzər hissələrə bölmək istəsək, onda onun qolcuqlarının sayına müvafiq çoxlu hissəyə ayırmaq mümkündür. Hidranın bədənini elektirik lampasına bənzətsək, onda qolcuqlar bu lampadan çıxan şüaları xatırladacaq. Hidra və başqa heyvanlarda bədənin bu cür yerləşməsi şüalı simmetriya adlanır. 6 simmetriya oxu var.
Daxili qat
Hidranın daxili bağırsaq boşluğunu əhatə edir. Boşluğun divarında yerləşən hüceyrələrin quruluşu müxtəlifdir. Bu hüceyrələrin əsas vəzifəsi qidanı həll edib mənimsəməkdir. Bunların bir qismi vəzili hüceyrələrdir. Onlar bağırsaq boşluğuna həzm şirəsi buraxır. Bu şirənin təsirindən qida yumşalır və kiçik hissələrə ayrılır. Daxili qatda olan hüceyrələrin bir qismi isə bir neçə qamçı ilə təchiz olunmuşdur. Qamçılar daim hərəkətdə olub, su ilə gələn qida hissəciklərini hüceyrələrə tərəf ötürür. Bu hüceyrələr həmçinin amöb kimi yalançı ayaqlar buraxaraq qidanı tuta bilir. Bu cür hüceyrələr həzm hüceyrələri adlanır. Onların dibində əzələ lifləri yerləşir.
Qidalanması
Hidranın qidalanmasında qolcuqların mühüm rolu vardır. Hidranın qolcuqları su axınının təsiri ilə yavaş-yavaş yellənir. Ətrafdan hidranın qidası olan su birəsi, siklop, digər kiçik su heyvanları keçdikdə qolcuqlara toxunan kimi yapışıb orada qalır və qopa bilmir. Akvariumda ac qalmış hidranın yanına qidasını təşkil edən heyvanları buraxdıqda, bu vəziyyəti əyani müşahidə etmək mümkündür. Qolcuqlarla ovlanmış qida ağıza, sonra isə bədən boşluğuna ötürülür. Daxili qatın vəzili hüceyrələri tərəfindən buraxılan həzm şirəsinin təsirindən qida hissələri parçalanır və tamamilə həll olur.
Heyvan haqqında olan bu məqalə bu məqalə . Məqaləni Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Sirin su hidrasi sade quruluslu poliplerdendir bagirsaqbosluqlular tipinin hidrozoalar sinfinin numayendelerindendir yun polypodas coxayaqli Hemcinin o sirin su hovzelerinde yasayir O 5 12 eded qolcuqlarla ehate olunmusdur Sirin su hidrasiElmi tesnifatXETA taksonomik sablon yoxdur Hydra parent ve rang parametrlerini doldurun Cins Sirin su hidrasiBeynelxalq elmi adiHydraVikinovlerde sistematikaSekil axtarisiITIS 50845NCBI 6083EOL 46551677Heyat terziHidra temiz suyu olan golmecelerde cay ve nohurlarda su bitkileri agac kotukleri ve muxtelif esyalara yapisaraq suda qolcuqlari asagi sallanmis veziyyetde yasayir Qolcuqlar su axininin tesiri ile yellenir Bu cur yasayis hidranin qidalanmasinda muhum rol oynayir Hidra zeif olsa da hereket ede bilir Evvelce bedenini bukur sonra qolcuqlarini yere qoyur ve dosenek hissesini qaldiraraq sanki mayallaq asir Bu coxhuceyreli bakteriyadir Xarici qurulusuSirin su hidrasinin bedeni duzgun silindir formasinda olub ici bos kiseye benzeyir Bedenin bir ucunda agiz deliyi yerlesir ve onu etrafdan nazik ve uzun qollar ehate edir Ac olanda qollarinin uzunlugu az yeni qidalanmis olanda ise uzun olur Hidranin 5 12 qolu olmasi mumkundur Bedenin o biri ucu saplaq formasinda uzanmis olur ve qurtaracaginda dosenek yerlisir Hidra dosenek hissesi ile sualti esyalara yapisir Hidranin bedeninin saplaq hissesinin uzunlugu 5 7 mm den uzun olmur qolcuqlar ile birlikde ise 1 3 sm e catir Hidranin bedeni ikiqatlidir xarici qat ektoderma ve daxili qat endoderma adlanir Bu qatlar arasinda mezoqley adli helmesik maddeden emele gelmis tebeqe olur Hidranin bedeninin daxilinde bagirsaq boslugu oldugundan tipin adi da buradan goturulmusdur Mikroskop altinda musahide etdikde hidranin xarici qatinda bir nece tipde huceyre oldugunu gorerik Bu qatin esas hissesini deri ezele huceyreleri teskil edir Bu huceyreler yan terefleri ile bir birine yanasi yerleserek hidranin xarici ortuyunu teskil edir Bu huceylelerin her birinin dib hissesinde qisalib uzana bilen ezele lifi olur Bu da hidranin hereketi ucun muhum rol oynayir Butun deri ezele huceyrelerinin lifleri yigildiqda hidranin bedeni sixilaraq yumaq halini alir Bedenin bir terefindeki huceyrelerin lifleri yigildiqda ise hemin terefe eyilir ve bu yolla hidranin hereketi bas verir Hidranin xarici qatda yerlesen diger qrup huceyreleri sinir huceyreleri adlanir Bu huceyreler uzun cixintilara malik olub ulduzsekillidir Qonsu sinir huceyrelerinin cixintilari bir birine yaxinlasaraq elaqe yaradir Neticede butun bedeni ehate eden sinir kelefi emele gelir Sinir huceyreleri eyni zamanda deri ezele huceyreleri ile de elaqelidir Deri ezele huceyreleri arasinda ara sira toplu halda iri nuveli kicik girde huceyrelere rast gelinir Bunlar araliq huceyreler adlanir Araliq huceyreler lazim geldikde diger huceyrelere cevrilmekle hidranin bedeninin tamligini berpa edir Hidranin cinsi coxalmasina xidmet eden huceyreler iki formada olur Erkek cinsi huceyreler spermatozoid disi cinsi huceyreler ise yumurta huceyresi adlanir Spermatozoidler qamcili kicik huceyreler olub esasen qolcuqlarda yumurta huceyreler ise yalanci ayaqlari olan amobe benzer huceyreler olub bedenin ortasina yaxin saplaq hissede emele gelir Hidranin bedeninin her yerinde xususen de qolcuqlarda coxlu miqdarda murekkeb quruluslu dalayici huceyreler olur Bu huceyrelerin sitoplazma ve nuveden elave hem de dalayici kapsul deyilen hissesi vardir Kapsul zeherli maye ile doludur Kapsulun icerisinde spiral seklinde burulmus dalayici sap yerlesir Dalayici sapin ustunde tikanciqlar vardir Huceyrenin xarice dogru yonelmis hissedici tukcuyu vardir Qidasi ve ya dusmeni hissedici tukcuye toxunduqda dalayici sap ani suretde xarice atilir ve sikarina sancilir Sapin icerisindeki boru vasitesile dalayici kapsuldan sikarin bedenine zeher axir ki bu da onu iflic edir Bundan sonra hidra qolcuqlarinin yardimi ile sikarini agzina teref getirib onu udur Suali simmetriyaEger hidranin bedenini bir birine benzer hisselere bolmek istesek onda onun qolcuqlarinin sayina muvafiq coxlu hisseye ayirmaq mumkundur Hidranin bedenini elektirik lampasina benzetsek onda qolcuqlar bu lampadan cixan sualari xatirladacaq Hidra ve basqa heyvanlarda bedenin bu cur yerlesmesi suali simmetriya adlanir 6 simmetriya oxu var Daxili qatHidranin daxili bagirsaq boslugunu ehate edir Boslugun divarinda yerlesen huceyrelerin qurulusu muxtelifdir Bu huceyrelerin esas vezifesi qidani hell edib menimsemekdir Bunlarin bir qismi vezili huceyrelerdir Onlar bagirsaq bosluguna hezm siresi buraxir Bu sirenin tesirinden qida yumsalir ve kicik hisselere ayrilir Daxili qatda olan huceyrelerin bir qismi ise bir nece qamci ile techiz olunmusdur Qamcilar daim hereketde olub su ile gelen qida hisseciklerini huceyrelere teref oturur Bu huceyreler hemcinin amob kimi yalanci ayaqlar buraxaraq qidani tuta bilir Bu cur huceyreler hezm huceyreleri adlanir Onlarin dibinde ezele lifleri yerlesir QidalanmasiHidranin qidalanmasinda qolcuqlarin muhum rolu vardir Hidranin qolcuqlari su axininin tesiri ile yavas yavas yellenir Etrafdan hidranin qidasi olan su biresi siklop diger kicik su heyvanlari kecdikde qolcuqlara toxunan kimi yapisib orada qalir ve qopa bilmir Akvariumda ac qalmis hidranin yanina qidasini teskil eden heyvanlari buraxdiqda bu veziyyeti eyani musahide etmek mumkundur Qolcuqlarla ovlanmis qida agiza sonra ise beden bosluguna oturulur Daxili qatin vezili huceyreleri terefinden buraxilan hezm siresinin tesirinden qida hisseleri parcalanir ve tamamile hell olur Heyvan haqqinda olan bu meqale bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin