Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şira aymağı (Xakasca:Şira aymağı, Сыра аймағы) — Rusiya Federasiyasına bağlı muxtar türk respublikalarından olan Xakasiyanın bələdiyəli olan aymağı. Aymağın mərkəzi 2009-cu ildən etibarən dir.
| Ширинский район | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| |||||
| Ölkə | Rusiya Federasiyası, Xakasiya | ||||
| Tabesində | Xakasiya | ||||
| Başçı | Sergey Nikolayeviç | ||||
| Tarixi və coğrafiyası | |||||
| Əsası qoyulub | 1930 | ||||
| Sahəsi | 6.880 km² (2.650 mil²) | ||||
| Əhalisi | |||||
| Əhalisi | 26.775 nəfər | ||||
| Digər | |||||
| shiranet.ru | |||||
| | |||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Coğrafiya
Xakasiyanın şimal hissəsində yerləşi. Sahəsi 6880 km²-dir. Mövsümi və gündüz dəyişkənliyində böyük temperatur təzadları, isti yay və uzun qarsız qış bölgənin iqlimini kəskin kontinental olaraq təyin edir. Tədqiqatçılar qışda Asiya barometrik maksimumun, yazda isə şimal Sibir maksimumunun təsirini qeyd edirlər. Dağ sistemləri hava kütlələrinin qərbdən şərqə köçürülməsinə mane olur. Ən az orta illik yağıntının miqdarı (təxminən 250 mm) Kuznetsk Alatau ətəklərinə bitişik əraziyə düşür. Ümumi yağıntının 80-90% -ə qədəri aprel-oktyabr aylarında yağış leysan şəklində, qış aylarında 10% -ə qədər yağıntı olur. Çöl bölgələrindəki qar yer üzünü tamamilə örtmür, bu da torpaqların intensiv dondurulmasına və şaxtadan azad havalara səbəb olur. Alp zonasında dağ tundralarından hövzələrin dibindəki quru çöllərə qədər dəyişən landşaftların şaquli dərəcədə fərqlənməsi səbəbindən iqlim göstəricilərindəki fərqlər bölgənin təbii zonalarının müxtəlifliyini müəyyənləşdirir.
Əhali
Əhalinin məskunlaşma nisbəti isə km²-a 3,89 nəfərdir. 2015-ci il statistikasına görə, ümumi əhali sayı 26.775 nəfərdir.
Tarix
Xakasiya və Krasnoyarsk ətraflarını rus işğalına qədər Yenisey Qırğız bəyləri idarə etməkdə idilər. Altınzarhı (və Altı Sar) ulus olaraq keçməkdədir. Böyük Qırğız xaqanlığı hakimiyyəti altında buradakı türk xalqları bütünləşmişdi. Qədim türk dövlət adətində görülən böyük xaqan və köməkçi xaqanlar var idi. Böyük xaqanların adlarından bəziləri məlumdur. Nomçi, İşey, İrenek bunlara misaldır. Ölkə strukturu müəyyən bölümlərə ayrılırdı. Bu bölümlərə və ya oymaqlara ayrımda türk əşirət strukturu diqqətə alınırdı. Hansı türk boyundan olurlarsa olsunlar, öz içlərində nəzarət mexanizması var idi. Bütün türk boylarının bəyləri ulu xaqana bağlı qalırdı. Xaqanın buyruqları yerinə yetirilir və törəyə uyğun hərəkət edilirdi. Qaynaqlara görə, türk topluluqlarına görə adlandırılmış bölgə adları belədir:
- Kızıl
- Şuy
- Açin
- Tumat
Adminstrativ bölmələr
Şira aymağı idarəçiliyinə bağlı 14 belde və bu beldelərə bağlı 37 məskunlaşma yeri vardır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- . www.shiranet.ru. 2020-06-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
- "ФЕДЕРАЛЬНАЯ СЛУЖБА ГОСУДАРСТВЕННОЙ СТАТИСТИКИ". www.gks.ru. 16 iyun 2020 tarixində .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sira aymagi Xakasca Sira aymagi Syra ajmagy Rusiya Federasiyasina bagli muxtar turk respublikalarindan olan Xakasiyanin belediyeli olan aymagi Aymagin merkezi 2009 cu ilden etibaren dir Shirinskij rajonBayraq Gerb54 13 sm e 88 30 s u Olke Rusiya Federasiyasi XakasiyaTabesinde XakasiyaBasci Sergey NikolayevicTarixi ve cografiyasiEsasi qoyulub 1930Sahesi 6 880 km 2 650 mil EhalisiEhalisi 26 775 neferDigershiranet ruXeriteni goster gizle Shirinskij rajon Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyaXakasiyanin simal hissesinde yerlesi Sahesi 6880 km dir Movsumi ve gunduz deyiskenliyinde boyuk temperatur tezadlari isti yay ve uzun qarsiz qis bolgenin iqlimini keskin kontinental olaraq teyin edir Tedqiqatcilar qisda Asiya barometrik maksimumun yazda ise simal Sibir maksimumunun tesirini qeyd edirler Dag sistemleri hava kutlelerinin qerbden serqe kocurulmesine mane olur En az orta illik yagintinin miqdari texminen 250 mm Kuznetsk Alatau eteklerine bitisik eraziye dusur Umumi yagintinin 80 90 e qederi aprel oktyabr aylarinda yagis leysan seklinde qis aylarinda 10 e qeder yaginti olur Col bolgelerindeki qar yer uzunu tamamile ortmur bu da torpaqlarin intensiv dondurulmasina ve saxtadan azad havalara sebeb olur Alp zonasinda dag tundralarindan hovzelerin dibindeki quru collere qeder deyisen landsaftlarin saquli derecede ferqlenmesi sebebinden iqlim gostericilerindeki ferqler bolgenin tebii zonalarinin muxtelifliyini mueyyenlesdirir EhaliEhalinin meskunlasma nisbeti ise km a 3 89 neferdir 2015 ci il statistikasina gore umumi ehali sayi 26 775 neferdir TarixXakasiya ve Krasnoyarsk etraflarini rus isgalina qeder Yenisey Qirgiz beyleri idare etmekde idiler Altinzarhi ve Alti Sar ulus olaraq kecmekdedir Boyuk Qirgiz xaqanligi hakimiyyeti altinda buradaki turk xalqlari butunlesmisdi Qedim turk dovlet adetinde gorulen boyuk xaqan ve komekci xaqanlar var idi Boyuk xaqanlarin adlarindan bezileri melumdur Nomci Isey Irenek bunlara misaldir Olke strukturu mueyyen bolumlere ayrilirdi Bu bolumlere ve ya oymaqlara ayrimda turk esiret strukturu diqqete alinirdi Hansi turk boyundan olurlarsa olsunlar oz iclerinde nezaret mexanizmasi var idi Butun turk boylarinin beyleri ulu xaqana bagli qalirdi Xaqanin buyruqlari yerine yetirilir ve toreye uygun hereket edilirdi Qaynaqlara gore turk topluluqlarina gore adlandirilmis bolge adlari beledir Kizil Suy Acin TumatAdminstrativ bolmelerSira aymagi idareciliyine bagli 14 belde ve bu beldelere bagli 37 meskunlasma yeri vardir Hemcinin baxXakasiya Agban piltiri aymagi Altay aymagi Ashis aymagi Pii aymagi Tastip aymagiIstinadlar www shiranet ru 2020 06 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib FEDERALNAYa SLUZhBA GOSUDARSTVENNOJ STATISTIKI www gks ru 16 iyun 2020 tarixinde