Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şahzadə Xəlil (d. 1346 - ö. aprel 1362) — 2-ci Osmanlı sultanı Qazi Orxan bəyin oğlu, Osmanlı şahzadəsi. Onun qaçırılma hadisəsi XIV əsr Osmanlı-Bizans münasibətlərinin formalaşmasında mühüm rol oyandı.
| Şahzadə Xəlil | |
|---|---|
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Bursa, Osmanlı dövləti |
| Vəfat tarixi | (16 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Qazi Orxan bəy |
| Anası | |
| Həyat yoldaşı | İrina Paleoloq |
| Uşaqları | Gündüz bəy Ömər bəy |
| Ailəsi | Osmanlı xanədanı |
Həyatı
Şahzadə Xəlil doğumu haqqında dəqiq yazılı məlumat yoxdur. Ancaq 1362-ci ildə taxt uğrunda ayaqlananda 16 yaşı olduğu qeyd edilir və beləcə doğum tarixi təxminən 1346 olaraq qəbul edilir. Atası Osmanlı dövlətinin ikinci bəyi , anası isə Bizans imperatoru qızı idi. Tarixi mənbələrdə haqqında yazılan ilk məlumat isə 1357-ci ildə genuyalı dəniz quldurları tərəfindən İzmit sahillərində qaçırılması hadisəsidir. XIV əsrdə Egey və Mərmərə dənizi quldur hücumlarının mərkəzinə çevrilmişdi. Ancaq bu hadisə zamanı quldurların əsir götürükləri 11 yaşlı uşağın kimliyini bilib-bilmədikləri dəqiq deyil. Bunu öyrəndikdən sonra isə dəyərli əsirləri ilə birlikdə Foça qalasına sığındılar. Qala Bizans mülkü olsa da, yaxın zamanda Genuyalılar tərəfindən ələ keçirilmişdi.
Oğlunun qaçırılması xəbərini alan Qazi Orxan bəy, dərhal imperator xəbər göndərərək yardım tələb etdi. Qarşılığında isə Bizansın illik xəracını almyacağını və Kantakuzin ailəsinin taxt iddiasını qəbul etməyəcəyini vəd etdi. İmperator bu təklifi qəbul etdi və şahzadəni xilas etmək üçün hazırlığa başladı. Qazi Orxan bəy tərəfindən maliyyələşdirilən 3 gəmiylə Bizans qüvvələri Foça qalasını mühasirəyə aldı. Digər yandan Saruxanoğlu də dəstək üçün çağırılmışdı. Ancaq ikili hərəkət edirdi və niyyəti imperatoru sui-qəsdlə öldürmək idi. Buna baxmayaraq planı üzə çıxdı və imperator tərəfindən həbs edildi. Yaranan bu qarışıqlıq səbəbilə mühasirə ləğv edildi. 1358-ci ildə ikinci dəfə cəhd edilsə də yenə də uğursuzluqla nəticələndi. Nəhayət, Qazi Orxan bəy Üsküdara gəldi və 30 min düka ödəyərək oğlunu geri aldı (sentyabr 1359).
Gəlinən razılığa görə, Xəlil həmin il imperatorun bacısı İrina Paleoloqla (onun xalası qızı idi) nişanlandı. Cütlük daha sonra evləndi və 2 övladları - Gündüz bəy (d. 1361) və Ömər bəy (d. 1362) dünyaya gəldi. Şahzadə Xəlilin əsir düşdüyü il böyük qardaşı vəfat etmişdi və imperator Qazi Orxan bəydən sonra taxta onun çıxmağını istəyirdi. Beləcə, həm anası, həm də xanımı Bizans şahzadəsi olan Xəlil Osmanlı taxtına əyləşəcək, Bizans imperatoru illik xərac verməkdən azad olacaqdı.
Ancaq bu plan baş tutmadı və 1362-ci ilin martında vəfat edən Qazi Orxan bəyin ardından taxta böyük oğlu Murad taxta çıxdı. Atası vəfat etdiyi əsnada qardaşı Murad hələ Plovdiv yaxınlığında, Xəlil isə dövlətin mərkəzi Bursada idi. Bundan istifadə edərək həm Bizansdan, həm də Qaraman və Əretna bəylərinin dəstəyini alaraq Bursada öz adına xütbə oxudub özünü sultan elan etdi.
İstinadlar
- Halil İnalcık: Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları, İsam, İstanbul, 2010, ISBN 978-605-55-8606-5 pp. 66-69
- Prof. Yaşar Yüce-Prof. Ali Sevim: Türkiye tarihi Cilt I, AKDTYKTTK Yayınları, İstanbul, 1991 p 234
- Nicolae Jorga: Geschiste des Osmanichen Reiches vol I, (trans: Nilüfer Epçeli) Yeditepe Yayınları, 2009, ISBN 975-6480-18-1, p. 196
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sahzade Xelil d 1346 o aprel 1362 2 ci Osmanli sultani Qazi Orxan beyin oglu Osmanli sahzadesi Onun qacirilma hadisesi XIV esr Osmanli Bizans munasibetlerinin formalasmasinda muhum rol oyandi Sahzade XelilSexsi melumatlarDogum tarixi 1346Dogum yeri Bursa Osmanli dovletiVefat tarixi aprel 1362 16 yasinda Vefat yeri Osmanli imperiyasiFealiyyeti siyasetciAtasi Qazi Orxan beyAnasiHeyat yoldasi Irina PaleoloqUsaqlari Gunduz bey Omer beyAilesi Osmanli xanedaniHeyatiSahzade Xelil dogumu haqqinda deqiq yazili melumat yoxdur Ancaq 1362 ci ilde taxt ugrunda ayaqlananda 16 yasi oldugu qeyd edilir ve belece dogum tarixi texminen 1346 olaraq qebul edilir Atasi Osmanli dovletinin ikinci beyi anasi ise Bizans imperatoru qizi idi Tarixi menbelerde haqqinda yazilan ilk melumat ise 1357 ci ilde genuyali deniz quldurlari terefinden Izmit sahillerinde qacirilmasi hadisesidir XIV esrde Egey ve Mermere denizi quldur hucumlarinin merkezine cevrilmisdi Ancaq bu hadise zamani quldurlarin esir goturukleri 11 yasli usagin kimliyini bilib bilmedikleri deqiq deyil Bunu oyrendikden sonra ise deyerli esirleri ile birlikde Foca qalasina sigindilar Qala Bizans mulku olsa da yaxin zamanda Genuyalilar terefinden ele kecirilmisdi Oglunun qacirilmasi xeberini alan Qazi Orxan bey derhal imperator xeber gondererek yardim teleb etdi Qarsiliginda ise Bizansin illik xeracini almyacagini ve Kantakuzin ailesinin taxt iddiasini qebul etmeyeceyini ved etdi Imperator bu teklifi qebul etdi ve sahzadeni xilas etmek ucun hazirliga basladi Qazi Orxan bey terefinden maliyyelesdirilen 3 gemiyle Bizans quvveleri Foca qalasini muhasireye aldi Diger yandan Saruxanoglu de destek ucun cagirilmisdi Ancaq ikili hereket edirdi ve niyyeti imperatoru sui qesdle oldurmek idi Buna baxmayaraq plani uze cixdi ve imperator terefinden hebs edildi Yaranan bu qarisiqliq sebebile muhasire legv edildi 1358 ci ilde ikinci defe cehd edilse de yene de ugursuzluqla neticelendi Nehayet Qazi Orxan bey Uskudara geldi ve 30 min duka odeyerek oglunu geri aldi sentyabr 1359 Gelinen raziliga gore Xelil hemin il imperatorun bacisi Irina Paleoloqla onun xalasi qizi idi nisanlandi Cutluk daha sonra evlendi ve 2 ovladlari Gunduz bey d 1361 ve Omer bey d 1362 dunyaya geldi Sahzade Xelilin esir dusduyu il boyuk qardasi vefat etmisdi ve imperator Qazi Orxan beyden sonra taxta onun cixmagini isteyirdi Belece hem anasi hem de xanimi Bizans sahzadesi olan Xelil Osmanli taxtina eylesecek Bizans imperatoru illik xerac vermekden azad olacaqdi Ancaq bu plan bas tutmadi ve 1362 ci ilin martinda vefat eden Qazi Orxan beyin ardindan taxta boyuk oglu Murad taxta cixdi Atasi vefat etdiyi esnada qardasi Murad hele Plovdiv yaxinliginda Xelil ise dovletin merkezi Bursada idi Bundan istifade ederek hem Bizansdan hem de Qaraman ve Eretna beylerinin desteyini alaraq Bursada oz adina xutbe oxudub ozunu sultan elan etdi IstinadlarHalil Inalcik Kurulus Donemi Osmanli Sultanlari Isam Istanbul 2010 ISBN 978 605 55 8606 5 pp 66 69 Prof Yasar Yuce Prof Ali Sevim Turkiye tarihi Cilt I AKDTYKTTK Yayinlari Istanbul 1991 p 234 Nicolae Jorga Geschiste des Osmanichen Reiches vol I trans Nilufer Epceli Yeditepe Yayinlari 2009 ISBN 975 6480 18 1 p 196