Şərif Sönçələyev (1885—1959) — pedaqoq, xalq təhsilinin təşkilatçılarından biri. Başqırdıstan Dövlət Universitetinin ilk direktoru.
Şərif Sönçələyev | |
---|---|
Şərif Həmizulla oğlu Sönçələyev | |
Doğum tarixi | |
Doğum yeri | Rusiya imperiyası |
Vəfat tarixi | (74 yaşında) |
Vəfat yeri | Moskva |
Vətəndaşlığı | Rusiya |
Milliyyəti | Başqırd |
Elm sahəsi | etnoqraf |
Elmi dərəcəsi |
|
İş yerləri |
|
Bioqrafiyası
Şərif Sönçələyev 3 noyabr 1885-ci ildə Rusiya imperiyası, Saratov quberniyası, Starı Mostyak kəndində anadan olmuşdur. Rusiyada 1905-1907-ci illər inqilabında fəal iştirak etmişdir.
1907-ci ildə Kazan müəllimlər məktəbini bitirmişdir.
1907—1915-ci illər rus-başqırd dilindən Perm quberniyası, Osinski qəzası, Saraşı kəndində dərs demişdir.
1915-1917-ci illərdə Ufa quberniyası, Bələbəy qəzası Novo-Karqala rayonunda məktəbdənkənar təhsil sahəsində müəllim işləmişdir. 1916-cı ildə A. L. Şanyavski adına Moskva Şəhər Xalq Universitetində məktəbdənkənar təhsil üzrə üç aylıq kurs keçmişdir.
1917-ci ildə Ufaya köçmüşdür. Ufa Şəhər Şurasının işləri üzrə nümayəndəsi, Ufa quberniyası üzrə Ümum Rusiya Qurucu Məclisinin üzvü seçilmişdir. Xalq təhsil müəssisələrində işləmişdir - Milli azlıqlar bürosunun sədri (Natsmen), Birləşmiş İş Məktəb vahidinin rəhbəri, Başnarkompros Kollegiyasının üzvü.
1922-ci ildən Başqırdıstan MSSR Xalq Təhsil Komissarlığı müavini vəzifəsində çalışmışdır. Akademik Mərkəzdə Tədris və Metodoloji Komissiyasına rəhbərlik etmiş, 1925-ci ildən isə Akademik Mərkəzin sədri təyin edilmişdir. 1927-ci ilin sentyabrında Ufa Xalq Təhsili İnstitutunun rəhbəri olmuşdur. Sonradan bu instut 1929-cu ildə K. A. Timiryazev adına Başqırd Dövlət Pedaqoji İnstitutuna çevrilmişdir. "Baqırt Aymağı" regional jurnalını redaktə etdirmişdir.
13 iyun 1929-cu ildə K. A. Timiryazev adına Başqırd Dövlət Pedaqoji İnstitutu birinci direktoru təyin edilmişdir.
1930-cu ildən Moskvada yaşamış, A. N. Koşqin adına Moskva Dövlət Tekstil Universitetində dərs demşdir.
9 noyabr 1959-cu ildə Moskvada vəfat etmişdir. Moskvada Danilovski müsəlman qəbiristanlığında dəfn edilmışdir. Onun adına Ufada küçə vardır.
Elmi fəaliyyəti
Şərif Sönçələyevin müəllifi olduğu bir çox məqalələr Parisdə buraxılan«Müsəlman» jurnalında rus dilində dərc edlmişdir. 1947-ci ildə onun Moskvada «Başqırdların etnik xüsusiyyətləri» adı braşuru çıxmışdır.
Tatar yazıçısı Lyəbibi İxsanovanın (1923-2010) hekayələrini tərcümə etmişdir. Həyatının son illərini qardaşı Saqit Sönçələyevin nəşr üçün seçilmiş əsərlərinin toplusunu hazırlamağa sərf etmişdir.
Ailəsi
- Qardaşı — Saqit Sönçələyev (1889-1937) — tanınmış tatar şairi .
Ədəbiyyat
- Еникеев Б. Шариф Сюнчелей //Учитель Башкортостана. – 1965. - № 11. – С. 61-62. (başq.)
- Ергин Ю. В. К 120-летию со дня рождения Ш. Х. Сюнчелея (1885-1959) // Вестник Башкирского университет. – 2005. - № 2. – С. 144-150.
- Ергин Ю. В. Портреты: деятели народного образования Башкирии/ Ю. В. Ергин; Академия наук РБ, Отделение физико-математических наук. – Уфа: Гилем, 2008. – 296 с.
- Ергин Ю. В. Шариф Сюнчелей (1885-1959) и Академцентр Башнаркомпроса/ Ю. В. Ергин // Современные проблемы истории естествознания в области химии, химической технологии и нефтяного дела: материалы VIII международной научной конференции. – Уфа, 2007. – С. 24.
- Ергин Ю. В. Ш. Х. Сюнчелей – организатор народного образования в Башкирии// Башкирский педагогический журнал. – 2005. - № 1. – С. 170-185.
- Минеев М. И. Общественный деятель и просвещенец // Трудный путь к правде / сост. Г. К. Иргалин, Н. П. Каменев. – Уфа: Китап, 1997. – С. 238-245.
- Сафаров М. А. Сюнчелей Шариф Хамидуллович // Ислам в Поволжье: энциклопедический словарь. М., 2013.
- Ш. Х. Сюнчелей // Календарь памятных дат По Башкирии за 1965 год. – Уфа: Башкнигоиздат, 1965. – С. 50-53.
Mənbə
- Məqalə Başkordostan: qısa ebsiklopediya[ölü keçid]
- Ергин Ю. В. Ш. Х. Сюнчелей — организатор народного образования в Башкирии. //Педагогический журнал Башкортостана. № 1, 2005. С.170—185.
İstinadlar
- Статья в Башкортостан: краткая энциклопедия[ölü keçid]
- Узиков Юрий. Педагог и учёный Шариф Сюнчелей//«Башвестъ»[ölü keçid]
- "Ленинградский мартиролог: 1937—1938". 2015-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-27.
- . 2013-12-14 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-27.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serif Sonceleyev 1885 1959 pedaqoq xalq tehsilinin teskilatcilarindan biri Basqirdistan Dovlet Universitetinin ilk direktoru Serif SonceleyevSerif Hemizulla oglu SonceleyevDogum tarixi 3 noyabr 1885Dogum yeri Rusiya imperiyasiVefat tarixi 9 noyabr 1959 74 yasinda Vefat yeri MoskvaVetendasligi RusiyaMilliyyeti BasqirdElm sahesi etnoqrafElmi derecesi tarix uzre felsefe doktoru d Is yerleri Basqirdistan Dovlet Universiteti 1927 1930 Moskva Tekstil Institutu d BioqrafiyasiSerif Sonceleyev 3 noyabr 1885 ci ilde Rusiya imperiyasi Saratov quberniyasi Stari Mostyak kendinde anadan olmusdur Rusiyada 1905 1907 ci iller inqilabinda feal istirak etmisdir 1907 ci ilde Kazan muellimler mektebini bitirmisdir 1907 1915 ci iller rus basqird dilinden Perm quberniyasi Osinski qezasi Sarasi kendinde ders demisdir 1915 1917 ci illerde Ufa quberniyasi Belebey qezasi Novo Karqala rayonunda mektebdenkenar tehsil sahesinde muellim islemisdir 1916 ci ilde A L Sanyavski adina Moskva Seher Xalq Universitetinde mektebdenkenar tehsil uzre uc ayliq kurs kecmisdir 1917 ci ilde Ufaya kocmusdur Ufa Seher Surasinin isleri uzre numayendesi Ufa quberniyasi uzre Umum Rusiya Qurucu Meclisinin uzvu secilmisdir Xalq tehsil muessiselerinde islemisdir Milli azliqlar burosunun sedri Natsmen Birlesmis Is Mekteb vahidinin rehberi Basnarkompros Kollegiyasinin uzvu 1922 ci ilden Basqirdistan MSSR Xalq Tehsil Komissarligi muavini vezifesinde calismisdir Akademik Merkezde Tedris ve Metodoloji Komissiyasina rehberlik etmis 1925 ci ilden ise Akademik Merkezin sedri teyin edilmisdir 1927 ci ilin sentyabrinda Ufa Xalq Tehsili Institutunun rehberi olmusdur Sonradan bu instut 1929 cu ilde K A Timiryazev adina Basqird Dovlet Pedaqoji Institutuna cevrilmisdir Baqirt Aymagi regional jurnalini redakte etdirmisdir 13 iyun 1929 cu ilde K A Timiryazev adina Basqird Dovlet Pedaqoji Institutu birinci direktoru teyin edilmisdir 1930 cu ilden Moskvada yasamis A N Kosqin adina Moskva Dovlet Tekstil Universitetinde ders demsdir 9 noyabr 1959 cu ilde Moskvada vefat etmisdir Moskvada Danilovski muselman qebiristanliginda defn edilmisdir Onun adina Ufada kuce vardir Elmi fealiyyetiSerif Sonceleyevin muellifi oldugu bir cox meqaleler Parisde buraxilan Muselman jurnalinda rus dilinde derc edlmisdir 1947 ci ilde onun Moskvada Basqirdlarin etnik xususiyyetleri adi brasuru cixmisdir Tatar yazicisi Lyebibi Ixsanovanin 1923 2010 hekayelerini tercume etmisdir Heyatinin son illerini qardasi Saqit Sonceleyevin nesr ucun secilmis eserlerinin toplusunu hazirlamaga serf etmisdir AilesiQardasi Saqit Sonceleyev 1889 1937 taninmis tatar sairi EdebiyyatEnikeev B Sharif Syunchelej Uchitel Bashkortostana 1965 11 S 61 62 basq Ergin Yu V K 120 letiyu so dnya rozhdeniya Sh H Syuncheleya 1885 1959 Vestnik Bashkirskogo universitet 2005 2 S 144 150 Ergin Yu V Portrety deyateli narodnogo obrazovaniya Bashkirii Yu V Ergin Akademiya nauk RB Otdelenie fiziko matematicheskih nauk Ufa Gilem 2008 296 s Ergin Yu V Sharif Syunchelej 1885 1959 i Akademcentr Bashnarkomprosa Yu V Ergin Sovremennye problemy istorii estestvoznaniya v oblasti himii himicheskoj tehnologii i neftyanogo dela materialy VIII mezhdunarodnoj nauchnoj konferencii Ufa 2007 S 24 Ergin Yu V Sh H Syunchelej organizator narodnogo obrazovaniya v Bashkirii Bashkirskij pedagogicheskij zhurnal 2005 1 S 170 185 Mineev M I Obshestvennyj deyatel i prosveshenec Trudnyj put k pravde sost G K Irgalin N P Kamenev Ufa Kitap 1997 S 238 245 Safarov M A Syunchelej Sharif Hamidullovich Islam v Povolzhe enciklopedicheskij slovar M 2013 Sh H Syunchelej Kalendar pamyatnyh dat Po Bashkirii za 1965 god Ufa Bashknigoizdat 1965 S 50 53 MenbeMeqale Baskordostan qisa ebsiklopediya olu kecid Ergin Yu V Sh H Syunchelej organizator narodnogo obrazovaniya v Bashkirii Pedagogicheskij zhurnal Bashkortostana 1 2005 S 170 185 IstinadlarStatya v Bashkortostan kratkaya enciklopediya olu kecid Uzikov Yurij Pedagog i uchyonyj Sharif Syunchelej Bashvest olu kecid Leningradskij martirolog 1937 1938 2015 02 21 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 27 2013 12 14 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 03 27