Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İzmirin Qurtuluşu — Türk Qurtuluş müharibəsinin sonlarında Türk ordusunun, Yunan işğalı altındakı İzmirə girməsini bildirən tarix termindir.
II Dünya müharibəsinin sonunda, Antanta Dövlətləri, Osmanlı dövləti ilə 30 oktyabr 1918-ci ildə Mondros Atəşkəs Sazişini imzaladılar və bu müqaviləyə əsaslanaraq Anadolunu işğal etməyə başladılar. Türk milləti işğal hərəkətləri qarşısında vətənini xilas etmək üçün 1919-cu ildə yer yer müqavimət hərəkatlarını başladı. Bu hərəkatlar, 19 may 1919-cu il tarixində Mustafa Kamal Paşanın Samsuna ayaq basması qısa müddətdə mərkəzi xarakter aldı.
Bu prosesdə ard-arda qazanılan Birinci İnönü, İkinci İnönü, Aslıhanlar-Dumlupınar və Sakarya Meydan Müharibələri ilə yurdun azad edilməsi yolunda mühüm addımlar atıldı. 26 avqust 1922-ci ildə dəqiqliklə hazırlanan hücum planını həyata keçirtməyi planlaşdırılırdı. 26-30 avqust 1922-ci ildə keçirilən Böyük Hücum, Türk İstiqlal hərbinin son mərhələsidir. 30 avqust "Baş Komandan Meydan Müharibəsi" iştirak bir gün ərzində Yunan ordusunun ən mühüm hissəsi zərərsizləşdirildi. Beləliklə, qəti nəticə beş gün ərzində əldə edilmiş və hazırlanan plan tam uğurla həyata keçirmiş oldu.
31 avqust günü Baş Komandan Mustafa Kamal Paşa, Baş Qərargah Rəisi Fevzini, Qərb Cəbhəsinin Komandanı İsmət İnönünü ordu komandirləri Yaqub Şövqünü və Nurəddin Paşanı qərargahını qurduğu Çal kəndində toplayaraq, qaçan Yunan qüvvələrinin sürətlə təqib edilməsini və İzmir ilə vasitələrindəki qüvvələri birləşməməsi üçün üç qoldan Egey Dənizinə doğru ilərlənməsini qərara aldı.
1 sentyabrda Baş Komandan Mustafa Kamal Paşa qoşunlara bəyanat verərək bu tarixi əmrini verdi: "Bütün dostlarımın Anadoluda daha başqa meydan müharibələri olacağını nəzərə alıb irəliləməsini və hər kəsin gücünü, igidlik və vətənpərvərlik mənbələrini yarışırcasına əsirgəmədən verməyə davam etməsini istəyirəm. Ordumuzun ilk hədəfi Aralıq dənizidir.İrəli". Beləliklə düşmənin aqibəti də müəyyənləşdirmiş oldu. Çalköy-də verilən bu tarixi sərəncam əsasında İzmirdə "Aralıq Dənizi" i, Mudanya "Mərmərə" qorionu görmək üçün 8-9 günlük bir zaman kafi gələcək.
31 avqustda başlayan amansız təqib sonunda Türk qoşunları 2 sentyabrda xarabalıqlar halına gəlmiş Nökərə girdi. Burada Yunan Ordusu Baş Komandanı General Trikopis əsir alındı.
Təqib Hərəkatı insan üstü bir sürətlə irəlilədi. Türk hərbiçiləri istirahət və yatmaq istəmirdi. Çünki azad etdiyi hər bir qəsəbənin, kəndin, şəhərin Yunanlar tərəfindən yandırıldığını, bölgədəki Türklərin də amansızlıqla qətl edildiyini görürdü.
9 sentyabr günü 1-ci Korpus Kamalpaşaya, 2-ci Korpus Manisaya, 4-cü Korpus Turquta çatdı. Şimalda Kazancıbayırında Yunanların yerləşən mövqelərinə hücum edən 3-cü korpus düşməni məğlub edərək Bursaya girdi. Türk süvariləri üç ildən çox müddətdə hüzn içində olan İzmir xalqının sevinc göz yaşları içində İzmirə girdi.
Süvarilər İzmirə daxil olarkən bir neçə yerdə yüngül atəşlə qarşılaşmaqdan başqa bir hadisə olmadı, Kordonboyundan keçərkən bir İngilis gəmisi tərəfindən salamlandı. Türk bayrağı hökumət binasına və Kadifeqalaya sancıldı.
Birinci Süvari Diviziya komandiri bir Fransız hərbi gəmisindən əlaqə yaradaraq, İzmirə girdiyini Ankaraya bildirdi. İzmirdə Türk xalqının sevinci o qədər böyük idi ki, əsgərlər çiçək yağışı altında qaldı.
Baş komandan İzmirin azad edilməsinə görə orduya bu tarixi məktubunu yazdı:
"İlk qarşıya qoyulan hədəfin, Aralıq dənizinə çatmaqda ordunun göstərdiyi səy və fədakarlığı hörmət və təqdirlə anıram. Əldə edilən böyük qələbəninin qurucusu olan qiymətli dostlarıma ən səmimi təşəkkür və təbriklərimi bildirirəm. Ordumuzun bundan sonrakı hədəflərin alınnmasında da eyni fədakarlıq və yarışmanı göstərəcəyinə inamım tamdır".
9 sentyabr günü 3-cü Korpus qoşunları Bursanı müdafiə edən Yunan qoşunlarını geri ataraq şəhəri xilas etdi. Türk Ordusunun İzmir və Bursanı alması ilə Mustafa Kamal Paşa, millətə bir bəyannamə ünvanladı. Kisəli və Meandr Vadisindən çəkilən Yunan qoşunları, Seydiköy ətrafında qısa toqquşmadan sonra süvarilər tərəfindən əsir alındı. 9 sentyabr günü Menemen yandırılmadan azad edilib, Seydiköy Türk qüvvələrinin əlinə keçdi. Ağıla gəlməz bir sürətlə irəliləyən piyada birlikləri də bir gün sonra Baş Komandan ilə birlikdə İzmirə gəlmişdi.
18 sentyabr 1922-ci il tarixinə qədər aparılan Təqib Hərəkatı ilə bütün Qərbi Anadoludakı Yunan əsgərləri sərhədlər xaricinə çıxarıldı.
15 may 1919-cu ildə İzmiri və Anadolunun yarısını zəbt edərək burada Yunan Asiya İmperiyasını qurmaq istəyən düşmən orduları, nəhayət 18 sentyabr 1922-ci günündə regiondan tamamilə təmizlənmiş oldu.
Təqib hərəkatının uğurlu nəticələnməsi təkcə Qərbi Anadolunun Yunanlardan təmizləməkdən ibarət deyildi. Türk ordusunun etdiyi bu hərəkat ilə, İzmit zonasından İstanbul boğazına, Balıqəsir zonasından Dardanel boğazına qədər həyati əhəmiyyət daşıyan digər strateji hədəflər də böyük bir məharətlə Antanta Dövlətlərinin işğalından, insidentsiz olaraq və sülh yolu ilə azad edilib.
Təqib Hərəkatı Türk ordusunun qəhrəmanlığı ilə bərabər hərbi və siyasi sahədə göstərdiyi yüksək sövq və idarə ilə birlikdə qüdrət və qabiliyyətini də isbat edən böyük bir əsərdir.
Türk ordusunun qazandığı bu qələbə, Mudanya Atəşkəs Müqaviləsinə gedən prosesi başladı. Türkiyə, Mudanya Atəşkəs Sazişindən sonra 24 iyul 1923-cü ildə Lozanna sülh müqaviləsini imzaladı. Beləliklə Türk milləti varlığını bütün dünyaya qəbul etdirmiş, Türk dövləti də tam müstəqilliyini qazanmış oldu.
İstinadlar
- 9 EYLÜL 1922 İZMİRİN KURTULUŞU[ölü keçid]
- İZMİR'İN KURTULUŞU
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Izmirin Qurtulusu Turk Qurtulus muharibesinin sonlarinda Turk ordusunun Yunan isgali altindaki Izmire girmesini bildiren tarix termindir II Dunya muharibesinin sonunda Antanta Dovletleri Osmanli dovleti ile 30 oktyabr 1918 ci ilde Mondros Ateskes Sazisini imzaladilar ve bu muqavileye esaslanaraq Anadolunu isgal etmeye basladilar Turk milleti isgal hereketleri qarsisinda vetenini xilas etmek ucun 1919 cu ilde yer yer muqavimet herekatlarini basladi Bu herekatlar 19 may 1919 cu il tarixinde Mustafa Kamal Pasanin Samsuna ayaq basmasi qisa muddetde merkezi xarakter aldi Bu prosesde ard arda qazanilan Birinci Inonu Ikinci Inonu Aslihanlar Dumlupinar ve Sakarya Meydan Muharibeleri ile yurdun azad edilmesi yolunda muhum addimlar atildi 26 avqust 1922 ci ilde deqiqlikle hazirlanan hucum planini heyata kecirtmeyi planlasdirilirdi 26 30 avqust 1922 ci ilde kecirilen Boyuk Hucum Turk Istiqlal herbinin son merhelesidir 30 avqust Bas Komandan Meydan Muharibesi istirak bir gun erzinde Yunan ordusunun en muhum hissesi zerersizlesdirildi Belelikle qeti netice bes gun erzinde elde edilmis ve hazirlanan plan tam ugurla heyata kecirmis oldu 31 avqust gunu Bas Komandan Mustafa Kamal Pasa Bas Qerargah Reisi Fevzini Qerb Cebhesinin Komandani Ismet Inonunu ordu komandirleri Yaqub Sovqunu ve Nureddin Pasani qerargahini qurdugu Cal kendinde toplayaraq qacan Yunan quvvelerinin suretle teqib edilmesini ve Izmir ile vasitelerindeki quvveleri birlesmemesi ucun uc qoldan Egey Denizine dogru ilerlenmesini qerara aldi 1 sentyabrda Bas Komandan Mustafa Kamal Pasa qosunlara beyanat vererek bu tarixi emrini verdi Butun dostlarimin Anadoluda daha basqa meydan muharibeleri olacagini nezere alib irelilemesini ve her kesin gucunu igidlik ve vetenperverlik menbelerini yarisircasina esirgemeden vermeye davam etmesini isteyirem Ordumuzun ilk hedefi Araliq denizidir Ireli Belelikle dusmenin aqibeti de mueyyenlesdirmis oldu Calkoy de verilen bu tarixi serencam esasinda Izmirde Araliq Denizi i Mudanya Mermere qorionu gormek ucun 8 9 gunluk bir zaman kafi gelecek 31 avqustda baslayan amansiz teqib sonunda Turk qosunlari 2 sentyabrda xarabaliqlar halina gelmis Nokere girdi Burada Yunan Ordusu Bas Komandani General Trikopis esir alindi Teqib Herekati insan ustu bir suretle ireliledi Turk herbicileri istirahet ve yatmaq istemirdi Cunki azad etdiyi her bir qesebenin kendin seherin Yunanlar terefinden yandirildigini bolgedeki Turklerin de amansizliqla qetl edildiyini gorurdu 9 sentyabr gunu 1 ci Korpus Kamalpasaya 2 ci Korpus Manisaya 4 cu Korpus Turquta catdi Simalda Kazancibayirinda Yunanlarin yerlesen movqelerine hucum eden 3 cu korpus dusmeni meglub ederek Bursaya girdi Turk suvarileri uc ilden cox muddetde huzn icinde olan Izmir xalqinin sevinc goz yaslari icinde Izmire girdi Suvariler Izmire daxil olarken bir nece yerde yungul atesle qarsilasmaqdan basqa bir hadise olmadi Kordonboyundan kecerken bir Ingilis gemisi terefinden salamlandi Turk bayragi hokumet binasina ve Kadifeqalaya sancildi Birinci Suvari Diviziya komandiri bir Fransiz herbi gemisinden elaqe yaradaraq Izmire girdiyini Ankaraya bildirdi Izmirde Turk xalqinin sevinci o qeder boyuk idi ki esgerler cicek yagisi altinda qaldi Bas komandan Izmirin azad edilmesine gore orduya bu tarixi mektubunu yazdi Ilk qarsiya qoyulan hedefin Araliq denizine catmaqda ordunun gosterdiyi sey ve fedakarligi hormet ve teqdirle aniram Elde edilen boyuk qelebeninin qurucusu olan qiymetli dostlarima en semimi tesekkur ve tebriklerimi bildirirem Ordumuzun bundan sonraki hedeflerin alinnmasinda da eyni fedakarliq ve yarismani gostereceyine inamim tamdir 9 sentyabr gunu 3 cu Korpus qosunlari Bursani mudafie eden Yunan qosunlarini geri ataraq seheri xilas etdi Turk Ordusunun Izmir ve Bursani almasi ile Mustafa Kamal Pasa millete bir beyanname unvanladi Kiseli ve Meandr Vadisinden cekilen Yunan qosunlari Seydikoy etrafinda qisa toqqusmadan sonra suvariler terefinden esir alindi 9 sentyabr gunu Menemen yandirilmadan azad edilib Seydikoy Turk quvvelerinin eline kecdi Agila gelmez bir suretle irelileyen piyada birlikleri de bir gun sonra Bas Komandan ile birlikde Izmire gelmisdi 18 sentyabr 1922 ci il tarixine qeder aparilan Teqib Herekati ile butun Qerbi Anadoludaki Yunan esgerleri serhedler xaricine cixarildi 15 may 1919 cu ilde Izmiri ve Anadolunun yarisini zebt ederek burada Yunan Asiya Imperiyasini qurmaq isteyen dusmen ordulari nehayet 18 sentyabr 1922 ci gununde regiondan tamamile temizlenmis oldu Teqib herekatinin ugurlu neticelenmesi tekce Qerbi Anadolunun Yunanlardan temizlemekden ibaret deyildi Turk ordusunun etdiyi bu herekat ile Izmit zonasindan Istanbul bogazina Baliqesir zonasindan Dardanel bogazina qeder heyati ehemiyyet dasiyan diger strateji hedefler de boyuk bir meharetle Antanta Dovletlerinin isgalindan insidentsiz olaraq ve sulh yolu ile azad edilib Teqib Herekati Turk ordusunun qehremanligi ile beraber herbi ve siyasi sahede gosterdiyi yuksek sovq ve idare ile birlikde qudret ve qabiliyyetini de isbat eden boyuk bir eserdir Turk ordusunun qazandigi bu qelebe Mudanya Ateskes Muqavilesine geden prosesi basladi Turkiye Mudanya Ateskes Sazisinden sonra 24 iyul 1923 cu ilde Lozanna sulh muqavilesini imzaladi Belelikle Turk milleti varligini butun dunyaya qebul etdirmis Turk dovleti de tam musteqilliyini qazanmis oldu Istinadlar9 EYLUL 1922 IZMIRIN KURTULUSU olu kecid IZMIR IN KURTULUSU