Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kruzenştern İvan Fyadoroviç (rus. Ива́н Фёдорович Крузенште́рн; 8 (19) noyabr 1770[…] – 12 (24) avqust 1846[…]) — rus səyyahı, tədqiqatçısı.
| İvan Kruzenştern | |
|---|---|
| rus. Ива́н Фёдорович Крузенште́рн | |
 | |
| Doğum tarixi | 8 (19) noyabr 1770[…] |
| Doğum yeri | Xaqqud, Rapla yaxınlığında Rusiya imperiyası (indiki Raplamaa, Estoniya) |
| Vəfat tarixi | 12 (24) avqust 1846[…](75 yaşında) |
| Vəfat yeri | Klistı burnu, Estlyanskaya quberniya |
| Vəfat səbəbi | malyariya |
| Həyat yoldaşı | Yuliya Şarlota fon Taube |
| Atası | İohan Fridrix fon Kruzenşteyn |
| Anası | Kristina Fredrika fon Tol |
| Təhsili | Dəniz kadet korpusu |
| Fəaliyyəti | dəniz səyyahı |
| Fəaliyyət illəri | 1873-cü ildən |
| Üzvlüyü |
|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Fəaliyyəti
XIX əsrin əvvəllərində ruslar Şimali Amerikanın qərb sahillərində azırkı San-Fransisko şəhərinə qədər böyük bir ərazidə məskunlaşmışdılar. Rusların himayəsi altına keçmiş bu ərazilər qərbdən çox uzaq oldğundan çar hakimiyyəti üçünəlaqə saxlamaq çox çətin idi. Yüklərin daşınması həddindən artıq baha başa gəlirdi. Belə ki, Rusiyanın Avropa hissəsindən Alyaskaya daşınan unun hər pudu ölkənin qərbində 40–50 qəpik olduğu halda, Amerikaya çatdırılarkən 8 manata qiymətləndirilirdi. Bu və ya digər çətinliklər ruslarla məskunlaşmış Amerika ərazisinin idarə olunmasını da mürəkkəblişdirirdi. Bəzi hallarda dövlətin verdiyi qərar nəinki Alyaskaya, həmçinin Kamçatkayaçatana qədər köhnəlmiş, yaxud ləğv olunmuş qərara çevrilirdi. Bu baxımdan Baltik dənizindən Sakit okeanda rus limanlarına qədər daim fəaliyyət göstərə bilən reysin təşkil olunması tələb olunurdu. Beləliklə, 1802-ci ildə Rusiyanın dəniz nazirliyi kapitan-leytenant Ivan Fyodoroviç Kruzenşternin dünya səyahətinin təşkil olunma təklifini qəbul etdi.
Kruzenştern dəniz kadet korpusunu bitirmiş, Rus-Isveç müharibəsində fərqləndiyinə görə xüsusi hörmətə malik bir zabit idi. Elə buna görə də 1793-cü ildə Ingiltərəyə göndərilməklə ingilis gəmilərində Şimali Amerika sahillərinə, Hindistana və Çinə tətşkil olunmuş ekspedisiyada iştirak etmişdir. Müəyyən təcrübəyə malik olduğundan təşkil olunmuş ekspedisiyanın rəisi təyin olunur. Kruzenştern kadet korpusunda oxuduğu dostu Sisyanskini özünə köməkçi götürməklə ekspedisiyaya hazırlıq işləri görür.
1803-cü ildə (yanvarda) "Nadejda" və "Neva" gəmiləri Kronştaddan yola düşür. Ekspedisiyanın qarşıya qoydğu əsas məqsəd Uzaq Şərq sahillərini tədqiq etmək, dəniz xəritələrini dəqiqləşdirmək, dərinlikləri, həmçinin suların temperaturunu müəyyənləşdirməklə Rusiya ilə Şimali Amerika arasındakı əlaqələri mümkün qədər asanlaşdırmaq idi. On gündən sonra gəmilər Kopenhagenə çatmaqla bir neçə alim, astronom və həkim ekspedisiyanın tərkibinə daxil edirlər. Ingiltərəyə baş çəkməklə geniş Atlantik sularına daxil olan gəmilər cənub yarımkürəsinə keçmələrini toplardan atılan yaylım atəşləri ilə qeyd edirlər. Braziliya sahillərinə yaxınlaşmaqla xəriğələr dəqiqləşdirilir. 1803-cü ilin dekabr aının sonunda Cənubi Amerikadan ensiz boğazla ayrılan Yekatrina adasına çatan ekspedisiya üzvləri tropik bitki növləri, tutuquşları nümunə üçün götürülür. Bundan sonra onlar 1804-cü ilin yanvar ayında Horn burnunu keçməklə Sakit okean sularına daxil olurlar. Dumanlı havada bir-birini itirən gəmilərdən I. F. Kruzenşternin rəhbərliyi altında olan "Nadejda" Nukuxiva adasına çatır. Üç gün sonra "Neva" gəmisi də həmin adaya yan almaqla yenidən görüşürlər və ilk dəfə olaraq adanın coğrafi təsvirini verirlər. On gün adada qalmaqla su və ərzağa olan ehtiyaclarını ödəmək üçün müxtəlif məhsullar götürməklə ekspedisiyanı davam etdirirlər. 1804-cü ilin mayında gəmilər ikinci dəfə ekvatoru keçdilər, ancaq bu dəfə cənubdan şimala. "Nadejda" gəmisi Havay adalarından Kamçatkaya, "Neva" gəmisi isə Alyaska sahillərinə istiqamət götürür. Rus dövlətinin tapşırığını nəzərə alaraq Yaponiya istiqamətində üzməyə başlayır. Qapalı mühitdə yaşamağa üstünlük verən yaponlar rusların diplomatik əlaqələr yaratmaq təklifini rədd edərək onlara yapon limanlarına daxil olmalarını qadağan edirlər. Buna baxmayaraq gəmi Kamçatkaya qayıdarkən Yaponiyanın sahil xətlərini xəritələşdirməyə müvəffəq olurlar. Kruzenştern Kamçatkaya qayıdarkən səhv olaraq Saxalin adasını yarımada kimi qəbul etmişdir.
Mənbə
- Геннади Г. Н. Справочный словарь о русских писателях и ученых, умерших в XVIII и XIX столетиях. М., 1876–1908. Т. 1–36.
- "ВоенноЭнциклопедический Лексикон" (т. VII, ст. А. И. Зелёного)
- "St. Petersburger Zeitung" (1839 г., № 23–37, и отд.; ст. академика Бера)
- Литке, "Записки" гидрограф. общ. (1847, кн. II)
- Соколов "Записки" гидрогр. департамента (VIII, 1850)
- "Морской Сборн." (1869,. No 6)
- А. Н. Пыпин, "История русской этнографии" (т. IV)
- Венюков, "Apercu hisi des decouvertes geographiques etc."
- Ивашинцев Н. А., "Обозрение русск. кругосветных путешествий" (СПб., 1850)
- "Memoir of the celebrated admiral A. J. K. etc." (1856, Лондон)
- http://www.runivers.ru/lib/read_djvu.php?ID=128548&PAGE_NUMBER=356&VOLUME=12%7Cответственный=Под[ölü keçid] ред. В. Ф. Новицкого, А.В. фон Шварца, В. А. Апушкина, Г. К. фон Шульца|издательство=Т-во И. Д. Сытина|год=1911|место=Петербург|том=13|страницы=318–319
Xarici keçidlər
- И. Ф. Крузенштерн: портрет [ölü keçid]
- Путь путешествия И. Ф. Крузенштерна
İstinadlar
- Белавенец П. Крузенштерн, Иван Федорович (rus.). // Русский биографический словарь СПб: 1903. Т. 9. С. 455–460.
- Krusenstern, Adam Ivan (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911. Vol. 15. P. 934.
- Крузенштерн, Иоганн-Антон (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1895. Т. XVIа. С. 849.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kruzenstern Ivan Fyadorovic rus Iva n Fyodorovich Kruzenshte rn 8 19 noyabr 1770 12 24 avqust 1846 rus seyyahi tedqiqatcisi Ivan Kruzensternrus Iva n Fyodorovich Kruzenshte rnDogum tarixi 8 19 noyabr 1770 Dogum yeri Xaqqud Rapla yaxinliginda Rusiya imperiyasi indiki Raplamaa Estoniya Vefat tarixi 12 24 avqust 1846 75 yasinda Vefat yeri Klisti burnu Estlyanskaya quberniyaVefat sebebi malyariyaHeyat yoldasi Yuliya Sarlota fon TaubeAtasi Iohan Fridrix fon KruzensteynAnasi Kristina Fredrika fon TolTehsili Deniz kadet korpusuFealiyyeti deniz seyyahiFealiyyet illeri 1873 cu ildenUzvluyu Isvec Kral Elmler Akademiyasi Peterburq Elmler Akademiyasi London Kral Cemiyyeti Rusiya Elmler Akademiyasi Prussiya Elmler Akademiyasi d Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiFealiyyetiXIX esrin evvellerinde ruslar Simali Amerikanin qerb sahillerinde azirki San Fransisko seherine qeder boyuk bir erazide meskunlasmisdilar Ruslarin himayesi altina kecmis bu eraziler qerbden cox uzaq oldgundan car hakimiyyeti ucunelaqe saxlamaq cox cetin idi Yuklerin dasinmasi heddinden artiq baha basa gelirdi Bele ki Rusiyanin Avropa hissesinden Alyaskaya dasinan unun her pudu olkenin qerbinde 40 50 qepik oldugu halda Amerikaya catdirilarken 8 manata qiymetlendirilirdi Bu ve ya diger cetinlikler ruslarla meskunlasmis Amerika erazisinin idare olunmasini da murekkeblisdirirdi Bezi hallarda dovletin verdiyi qerar neinki Alyaskaya hemcinin Kamcatkayacatana qeder kohnelmis yaxud legv olunmus qerara cevrilirdi Bu baximdan Baltik denizinden Sakit okeanda rus limanlarina qeder daim fealiyyet gostere bilen reysin teskil olunmasi teleb olunurdu Belelikle 1802 ci ilde Rusiyanin deniz nazirliyi kapitan leytenant Ivan Fyodorovic Kruzensternin dunya seyahetinin teskil olunma teklifini qebul etdi Kruzenstern deniz kadet korpusunu bitirmis Rus Isvec muharibesinde ferqlendiyine gore xususi hormete malik bir zabit idi Ele buna gore de 1793 cu ilde Ingiltereye gonderilmekle ingilis gemilerinde Simali Amerika sahillerine Hindistana ve Cine tetskil olunmus ekspedisiyada istirak etmisdir Mueyyen tecrubeye malik oldugundan teskil olunmus ekspedisiyanin reisi teyin olunur Kruzenstern kadet korpusunda oxudugu dostu Sisyanskini ozune komekci goturmekle ekspedisiyaya hazirliq isleri gorur 1803 cu ilde yanvarda Nadejda ve Neva gemileri Kronstaddan yola dusur Ekspedisiyanin qarsiya qoydgu esas meqsed Uzaq Serq sahillerini tedqiq etmek deniz xeritelerini deqiqlesdirmek derinlikleri hemcinin sularin temperaturunu mueyyenlesdirmekle Rusiya ile Simali Amerika arasindaki elaqeleri mumkun qeder asanlasdirmaq idi On gunden sonra gemiler Kopenhagene catmaqla bir nece alim astronom ve hekim ekspedisiyanin terkibine daxil edirler Ingiltereye bas cekmekle genis Atlantik sularina daxil olan gemiler cenub yarimkuresine kecmelerini toplardan atilan yaylim atesleri ile qeyd edirler Braziliya sahillerine yaxinlasmaqla xerigeler deqiqlesdirilir 1803 cu ilin dekabr ainin sonunda Cenubi Amerikadan ensiz bogazla ayrilan Yekatrina adasina catan ekspedisiya uzvleri tropik bitki novleri tutuquslari numune ucun goturulur Bundan sonra onlar 1804 cu ilin yanvar ayinda Horn burnunu kecmekle Sakit okean sularina daxil olurlar Dumanli havada bir birini itiren gemilerden I F Kruzensternin rehberliyi altinda olan Nadejda Nukuxiva adasina catir Uc gun sonra Neva gemisi de hemin adaya yan almaqla yeniden gorusurler ve ilk defe olaraq adanin cografi tesvirini verirler On gun adada qalmaqla su ve erzaga olan ehtiyaclarini odemek ucun muxtelif mehsullar goturmekle ekspedisiyani davam etdirirler 1804 cu ilin mayinda gemiler ikinci defe ekvatoru kecdiler ancaq bu defe cenubdan simala Nadejda gemisi Havay adalarindan Kamcatkaya Neva gemisi ise Alyaska sahillerine istiqamet goturur Rus dovletinin tapsirigini nezere alaraq Yaponiya istiqametinde uzmeye baslayir Qapali muhitde yasamaga ustunluk veren yaponlar ruslarin diplomatik elaqeler yaratmaq teklifini redd ederek onlara yapon limanlarina daxil olmalarini qadagan edirler Buna baxmayaraq gemi Kamcatkaya qayidarken Yaponiyanin sahil xetlerini xeritelesdirmeye muveffeq olurlar Kruzenstern Kamcatkaya qayidarken sehv olaraq Saxalin adasini yarimada kimi qebul etmisdir MenbeGennadi G N Spravochnyj slovar o russkih pisatelyah i uchenyh umershih v XVIII i XIX stoletiyah M 1876 1908 T 1 36 VoennoEnciklopedicheskij Leksikon t VII st A I Zelyonogo St Petersburger Zeitung 1839 g 23 37 i otd st akademika Bera Litke Zapiski gidrograf obsh 1847 kn II Sokolov Zapiski gidrogr departamenta VIII 1850 Morskoj Sborn 1869 No 6 A N Pypin Istoriya russkoj etnografii t IV Venyukov Apercu hisi des decouvertes geographiques etc Ivashincev N A Obozrenie russk krugosvetnyh puteshestvij SPb 1850 Memoir of the celebrated admiral A J K etc 1856 London http www runivers ru lib read djvu php ID 128548 amp PAGE NUMBER 356 amp VOLUME 12 7Cotvetstvennyj Pod olu kecid red V F Novickogo A V fon Shvarca V A Apushkina G K fon Shulca izdatelstvo T vo I D Sytina god 1911 mesto Peterburg tom 13 stranicy 318 319Xarici kecidlerVikianbarda Ivan Kruzenstern ile elaqeli mediafayllar var I F Kruzenshtern portret olu kecid Put puteshestviya I F KruzenshternaIstinadlarBelavenec P Kruzenshtern Ivan Fedorovich rus Russkij biograficheskij slovarSPb 1903 T 9 S 455 460 Krusenstern Adam Ivan ing Encyclopaedia Britannica a dictionary of arts sciences literature and general information H Chisholm 11 New York Cambridge England University Press 1911 Vol 15 P 934 Kruzenshtern Iogann Anton rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1895 T XVIa S 849