İstehsal imkanları əyrisi

İstehsal imkanları əyrisi (İMƏ) (ing. Production–possibility frontier) — iqtisadiyyatda iki müxtəlif mal və ya xidmət arasında istehsalın maksimum səviyyəsini və resursların optimal bölgüsünü göstərən qrafikdir. Bu əyri, müəyyən məhdud resurslarla maksimum məhsul həcminə çatmaq üçün potensial istehsal kombinasiyalarını təmsil edir.

Xüsusiyyətləri

1. Mənfi meyillilik
   • İstehsal imkanları əyrisi sola doğru aşağı meyilli olur, çünki bir məhsulun daha çox istehsal edilməsi digər məhsulun istehsalının azalması ilə nəticələnir. Bu, resursların məhdud olduğu və onların fərqli məhsullara yönləndirildiyi hallarda qarşılaşılır.
2. Konveks forma
   • Əyri adətən konveks formada olur (kənarlara doğru əyilir), çünki marjinal dəyərin azalan qanunu tətbiq olunur. Yəni, bir məhsulun istehsalı artdıqca, digər məhsulun istehsalını artırmaq daha çox resurs tələb edir.
3. Səmərəlilik nöqtələri
   • İMƏ üzərində yerləşən hər bir nöqtə səmərəliliyi təmsil edir. Bu nöqtələr, resursların tam və səmərəli şəkildə istifadə olunduğu vəziyyətləri göstərir. Əyri üzərində hərəkət etmək, bir məhsulun istehsalını azaltmadan digərini artırmağın mümkün olmadığını göstərir.
4. İstiqamətdən kənar nöqtələr
   • Daxili nöqtələr — əyri daxilindəki nöqtələr resursların tam istifadə olunmadığını və ya səmərəsiz bölgüsünü göstərir.
   • Əyri Xaricindəki nöqtələr — əyri xaricindəki nöqtələr isə mövcud resurslarla əlçatan olmayan istehsal səviyyəsini göstərir, yəni bu nöqtələr mövcud texnologiya və resurslarla istehsal edilə bilməyən məhsul həcmləridir.

İstifadəsi

• Alternativ məhsul kombinasiyaları — İMƏ, məhdud resurslarla hansı məhsul kombinasiyasının istehsal edilə biləcəyini göstərir. Məsələn, bir iqtisadiyyat ərzaq və texnologiya məhsulları arasında resurs bölgüsünü necə tənzimləməli olduğu barədə qərarlar qəbul edərkən bu əyridən istifadə edə bilər.
• İqtisadi artım — İMƏ-nin sağa doğru hərəkəti iqtisadi artımı təmsil edir. Yeni resurslar, texnologiyanın inkişafı və ya istehsal qabiliyyətinin artması əyrinin sağa hərəkət etməsinə səbəb olur və daha çox məhsul istehsal etməyə imkan yaradır. İMƏ üzərində hərəkət etmək seçim etmək deməkdir. Bir məhsulun istehsalını artırmaq üçün digər məhsulun istehsalını azaltmaq lazımdır ki, bu da "alternativ dəyər" adlanır.

Misal

Əgər bir iqtisadiyyat yalnız "pambıq" və "mısır" istehsal edə bilirsə, İMƏ bu iki məhsul arasında potensial istehsal kombinasiyalarını göstərər. Əyri üzərindəki hər nöqtə məhdud resurslarla istehsal edilə bilən maksimum pambıq və mısır miqdarını göstərir. Pambığın istehsalını artırmaq istəsələr, mısırın istehsalından imtina etməlidirlər.

İstehsal imkanları əyrisi iqtisadiyyatdakı seçimlər, məhdudiyyətlər və səmərəlilik haqqında ətraflı məlumat verir və qərar qəbul edərkən resursların səmərəli istifadə edilməsinə kömək edir.

İstinadlar

1. "Sickles, R., & Zelenyuk, V. (2019). Measurement of Productivity and Efficiency: Theory and Practice. Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781139565981" (PDF). 2019-05-10 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-05.
2. Lipsey, Richard G. An introduction to positive economics (fourth). Weidenfeld & Nicolson. 1975. 57–8. ISBN .
3. Farrell, M. J. "The Measurement of Productive Efficiency". Journal of the Royal Statistical Society. Journal of the Royal Statistical Society. Series A (General), Vol. 120, No. 3. 120 (3). 1957: 253–290. doi:10.2307/2343100. JSTOR 2343100.
4. Samuelson, Paul A., and William D. Nordhaus (2004). Economics. Ch. 1, "Figure 1-5. Investment for Future Consumption Requires Sacrificing Current Consumption."
5. Krugman, Paul R. International economics: theory and policy (sixth). 清华大学出版社. 2004. 100–1. ISBN .
6. Gillespie, Andrew (2007). Foundations of Economics, "The production possibility frontier (curve): the PPF or PPC" (press +). Oxford University Press. Access date 6 January 2010 .
7. . Intermediate Microeconomics (7th). W. W. Norton. 2006. 605–606.
8. Standish, Barry. Economics: Principles and Practice. South Africa: Pearson Education. 1997. 13–15. ISBN .

Ədəbiyyat

• Production Possibility Curve (PPC) Arxiv surəti 5 oktyabr 2023 tarixindən (Wayback Machine) saytında
• HTML5 Interactive on Production Possibilities Curve Arxiv surəti 4 dekabr 2018 tarixindən (Wayback Machine) saytında Arxivləşdirilib 2018-12-04 at the Wayback Machine
• Nicholson, Walter. Microeconomic Theory: Basic Principles and Extensions. Thomson/South-western. 2005. 339–345. ISBN .
• Samuelson, Paul A. "Summary on Factor-Price Equalization". International Economic Review. International Economic Review, Vol. 8, No. 3. 8 (3). 1967: 286–295. doi:10.2307/2525536. JSTOR 2525536.
• Samuelson, Paul A. "The Gains from International Trade Once Again". Economic Journal. The Economic Journal, Vol. 72, No. 288. 72 (288). 1962: 820–829. doi:10.2307/2228353. JSTOR 2228353.
• Samuelson, Paul A. "Ohlin Was Right". Swedish Journal of Economics. 73 (4). 1971: 365–384. doi:10.2307/3439219. JSTOR 3439219.
• Samuelson, Paul A. (1947, Enlarged ed. 1983). Foundations of Economic Analysis. Ch. VIII for welfare-theoretical mathematical expression of PPF.
• Bator, Francis M. "The Simple Analytics of Welfare Maximization". American Economic Review. 47 (1). 1957: pp. 22–59.
• Martin, John P. "Variable Factor Supplies and the Heckscher-Ohlin-Samuelson Model". Economic Journal. The Economic Journal, Vol. 86, No. 344. 86 (344). 1976: 820–83. doi:10.2307/2231455. JSTOR 2231455.
• Sickles, R., & Zelenyuk, V. (2019). Measurement of Productivity and Efficiency: Theory and Practice. Cambridge: Cambridge University Press. https://assets.cambridge.org/97811070/36161/frontmatter/9781107036161_frontmatter.pdf Arxiv surəti 10 may 2019 tarixindən (Wayback Machine) saytında