Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ölülər kitabı - Qədim Misirdə ölümündən sonra axirət dünyasında mərhumun üzləşə biləcəyi maneələri, çətinlikləri asandlaşdırmaq və ya ölümdən sonrakı həyatının rahatlığı üçün qəbirüstü türbə və ya sərdabəyə həkk edilmiş Qədim Misir , dualar və dini mətnlərindən ibarət bir külliyyatdır. Bu külliyyata 160-190 müxtəlif variyasiyalı, bir-birindən fərqli və müxtəlif həcmli (uzunuzadı poetik ayinlərdən tutmuş, birsətirli magik formullaradək) başlıqlar daxildirlər. Külliyyata bu adı misirşünas R. Lepsius tərəfindən verilmişdir. Əslində bu külliyyatı "Yenidən dirilmə" və ya "Yenidən peyda olma" adlandırılması daha düzgün olardı. belə ki, onun Misir dilindəki adı "Er nu peret em xeru" olub hərfi mənası "İşığa doğru qalxma (ayılma və ya dirilmə) haqqında başlıqlar" Bu əsərin tarixi çox qədim olub, hələ fironu hakimiyyət dövrünə təsadüf edir. Təxminən 5000 ildən artıq yaşa malik külliyyata qərinələr boyu əlavələr edilməklə, üzü köçürülərək nəsillərdən nəsillərə ötürülərək günümüzə gəlib çıxmışdır. Hər bir Qədim Misir sakini daim bu kitaba müraciət edərək; müddəalarını və göstərişlərini əsas tutaraq onu qoruyaraq yaşamışlar. Əbədi həyata və xoşbəxtliyə qovuşmaq üçün "Ölülər kitabı"nın ayinlərinə, dualarına və göstərişlərinə ümidlər bəstləmişlər. "Ölülər kitabı"nın ən yaxşı nümunəsi mədəniyyətin çiçəklənən dövrü – XVIII sülalə zamanında papirus üzərində yazılmış olan nüsxəsi sayılır. Məhz bu dövrdən etibarən sarkofaq və sərdabə külliyyatları papiruslara köçürülərək yeni mərhələyə qədəm qoymuş olur. "Ölülər kitabı" külliyatının çoxlu papirus mətnləri şəhərindəki kahinlərin və onların ailə üzvlərinin qəbr sərdabələrindən və sarkofaqlarından tapilmışdır. Bu papirus əlyazmaları incə səhnələrlə: ayin, axirət dünyası, qiyamət günü rəsmləri ilə bəzədilmişdir Bundan başqa külliyyatın XXVI sülalə dövrünə aid köhnə mətnlərin üzü köçürülmüş, təzədən işlənilmiş və səliqəyə salınmış Sait kitab versiyası da mövcuddur.
| Misir heroqliflərində Ölülər kitabı | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Heroqlif |
| |||||||
| Transkripsiyası | Er nu peret em xeru | |||||||
| Mənası | İşığa doğru qalxma | |||||||
 Qədim Misir Ölülər kitabınıdan təsvirlər, Britaniya muzeyi | ||||||||
Tarixçəsi
"ÖlüƏn qədim dövrlər kitabı" külliyyatı orta qədim dövr – "Sarkofaq mətnləri" və ən qədim dövr – "Ehram mətnləri" ilə sıx bağlıdır. Ən qədim dövrdə ölmüş fironları axirətə şifahi dua və ayinlər oxumaqla yola salarmışlar. Sonralar bu şifahi nəğmə, ayin və duaları yazıya alaraq, sərdabə və sarkofaqlar üzərinə həkk etməyə başlamışlar. Qədim dövrdən etibarən nəğmə, ayin və duaları papirus və bəzən dəri üzərinə yazmağa başlamışlar. Beləliklə bütün bu yazılar külliyyatı "Ölülər kitabı" şərti adını almışdır.
İlk olaraq bu dini-magik məcmuə xaotik dualar, ayinlər, əhdlər külliyyatı təsiri bağışlasa da tədricən onun məzmununda mənəviyyat elementləri öz əksini tapır. 1, 18, 30 və 125 ci hissələrdə ədəb-ərkan, etik dünyagörüşləri yer almaqdadır. 30 cu hissədə mərhum öz ürəyinə and verir ki, axirətdə heç zaman qiyamət günündə ona qarşı çıxmayacaqdır. Bu qarışıq ifadə onu göstərir ki, külliyyat əsrlər boyu çoxlu redaktələrə məruz qalmış, qədim mətn saxlanılsa da onun nə məqsəd güdməsi və məna kəsb etməsi aydın deyildir.
Osirisin qiyamət məhkəməsi
Külliyyatın 125 ci hissəsi tədqiqat baxımından çox maraq kəsb edir. Burada mərhum Osirisin mərhum üzərində qurduğu qiyamət məhkəməsi təsvir edilir: yuxarıda 42 tanrının təsvirləri altında başında tac və əlində hakimiyyət əsası – skeptron tutaraq taxta oturmuş, axirət çarı və hakimi Osiris əks etdirilmişdir. Mərkəzdə qoyulmuş tərəzidə Horus və Anubis mərhumun ürəyini (Qədim Misirdə canın, qəlbin tərənnümü kimi) çəkməsi səhnəsi təsvir edilmişdir. Tərəzinin bir gözündə mərhumun ürəyi, digər gözünə isə ilahə Maatın büstü qismində həqiqət qoyulmuşdur. Günahlı mərhumun ürəyi ağır, günahsızın ki, isə Maata bərabər tutulur. Burada Osirisin qiyamət məhkəməsi firon divanının tam oxşarı kimi qeyd olunmuşdur. Qiyamət məhkəməsində mərhum Osirisə və 42 tanrının hər birinə bəraət üçün ancaq sözün düzünü düyəcəyini əminləyərək qollarını qaldıraraq bu mətnlə müraciət edərmiş:
Həmin müraciyyətin digər bir tərcümə forması belə səslənir:
Mən adamlara qarşı heç bir ədalətsizlik etmədim. Mən yaxınlarımı sıxışdırmadım. Mən kasıbları soymadım. Mən tanrılara xoş getməyəcək işlər görmədim. Mən qulluqçuları ağalarına qarşı qaldırmadım... 42:
Ey Usex-nemtut, İunda mövcud, mən pislik etməmişəm! Ey Xepet-sedced, Xer-axada mövcud, mən oğurlamamışam! Ey Denci, Xemendə mövcud, mən paxıllıq etməmişəm! Ey ...! Ey Sed-kesu, Neninusutda mövcud, mən yalan danışmadım! Ey Udi-neser, Xet-Ka-Ptada mövcud, mən ərzaq oğramadım! Ey Kerti, Qərbdə mövcud, mən boş yerə deyinmədim! Ey ...:
Günahsız olanlar cənnətə yola salınarmış, günahlılar isə timsah başlı aslana - yem olarmış. Bu səhnə adi məhkəməni və buradakı 42 tanri isə and altında olanları (andlıları) xatırladır. Sabit sosial və iqtisadi həyat norması olan bu ədəb-ərkan elementlərinin Qədim Misirdə ilk öncə dinlə sonra isə qanunlarla təsbit olunduğu görünür.
Ölülər kitabından xitabələr
İstinadlar
- Хрестоматия по истории Древнего мира / под ред. Е. А. Черкасовой. М.: Просвещение, 1991.
- Мифы и легенды народов мира, Древний Египет, И. В. Рак, Месопотамия А.И. Немировский, Л. С. Ильинский, Москва 2007 (rus.) səh. 131
- Мифы и легенды народов мира, Древний Египет, И. В. Рак, Месопотамия А.И. Немировский, Л. С. Ильинский, Москва 2007 (rus.) səh. 132
- National Geographic, Collectors Edition №1, Schätze aus Ägypten, Reich der Seele, Jenseits 124; Kennet Garret 1998
- National Geographic, Collectors Edition №1, Schätze aus Ägypten, Leben auf ewig, die Mumien 112; Kennet Garret 2000
Mənbə
- Чегодаев, М. А. Древнеегипетская Книга Мертвых — фрагменты перевода и комментарии // Вопросы истории. 1994. № 8. С. 145—163; № 9. С. 141—151.
- Чегодаев М. А. Папирусная графика Древнего Египта. М.: УРСС, 2004.
- Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1890—1907.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Oluler kitabi Qedim Misirde olumunden sonra axiret dunyasinda merhumun uzlese bileceyi maneeleri cetinlikleri asandlasdirmaq ve ya olumden sonraki heyatinin rahatligi ucun qebirustu turbe ve ya serdabeye hekk edilmis Qedim Misir dualar ve dini metnlerinden ibaret bir kulliyyatdir Bu kulliyyata 160 190 muxtelif variyasiyali bir birinden ferqli ve muxtelif hecmli uzunuzadi poetik ayinlerden tutmus birsetirli magik formullaradek basliqlar daxildirler Kulliyyata bu adi misirsunas R Lepsius terefinden verilmisdir Eslinde bu kulliyyati Yeniden dirilme ve ya Yeniden peyda olma adlandirilmasi daha duzgun olardi bele ki onun Misir dilindeki adi Er nu peret em xeru olub herfi menasi Isiga dogru qalxma ayilma ve ya dirilme haqqinda basliqlar Bu eserin tarixi cox qedim olub hele fironu hakimiyyet dovrune tesaduf edir Texminen 5000 ilden artiq yasa malik kulliyyata qerineler boyu elaveler edilmekle uzu kocurulerek nesillerden nesillere oturulerek gunumuze gelib cixmisdir Her bir Qedim Misir sakini daim bu kitaba muraciet ederek muddealarini ve gosterislerini esas tutaraq onu qoruyaraq yasamislar Ebedi heyata ve xosbextliye qovusmaq ucun Oluler kitabi nin ayinlerine dualarina ve gosterislerine umidler bestlemisler Oluler kitabi nin en yaxsi numunesi medeniyyetin ciceklenen dovru XVIII sulale zamaninda papirus uzerinde yazilmis olan nusxesi sayilir Mehz bu dovrden etibaren sarkofaq ve serdabe kulliyyatlari papiruslara kocurulerek yeni merheleye qedem qoymus olur Oluler kitabi kulliyatinin coxlu papirus metnleri seherindeki kahinlerin ve onlarin aile uzvlerinin qebr serdabelerinden ve sarkofaqlarindan tapilmisdir Bu papirus elyazmalari ince sehnelerle ayin axiret dunyasi qiyamet gunu resmleri ile bezedilmisdir Bundan basqa kulliyyatin XXVI sulale dovrune aid kohne metnlerin uzu kocurulmus tezeden islenilmis ve seliqeye salinmis Sait kitab versiyasi da movcuddur Misir heroqliflerinde Oluler kitabiHeroqlifTranskripsiyasi Er nu peret em xeruMenasi Isiga dogru qalxmaQedim Misir Oluler kitabinidan tesvirler Britaniya muzeyi Qedim Misir Oluler kitabinidan tesvirler Britaniya muzeyibaxredakteTarixcesi OluEn qedim dovrler kitabi kulliyyati orta qedim dovr Sarkofaq metnleri ve en qedim dovr Ehram metnleri ile six baglidir En qedim dovrde olmus fironlari axirete sifahi dua ve ayinler oxumaqla yola salarmislar Sonralar bu sifahi negme ayin ve dualari yaziya alaraq serdabe ve sarkofaqlar uzerine hekk etmeye baslamislar Qedim dovrden etibaren negme ayin ve dualari papirus ve bezen deri uzerine yazmaga baslamislar Belelikle butun bu yazilar kulliyyati Oluler kitabi serti adini almisdir Ilk olaraq bu dini magik mecmue xaotik dualar ayinler ehdler kulliyyati tesiri bagislasa da tedricen onun mezmununda meneviyyat elementleri oz eksini tapir 1 18 30 ve 125 ci hisselerde edeb erkan etik dunyagorusleri yer almaqdadir 30 cu hissede merhum oz ureyine and verir ki axiretde hec zaman qiyamet gununde ona qarsi cixmayacaqdir Bu qarisiq ifade onu gosterir ki kulliyyat esrler boyu coxlu redaktelere meruz qalmis qedim metn saxlanilsa da onun ne meqsed gudmesi ve mena kesb etmesi aydin deyildir Horus ve Anubisun merhum Osirisin ureyini terezide cekmesi sehnesiOsirisin qiyamet mehkemesiKulliyyatin 125 ci hissesi tedqiqat baximindan cox maraq kesb edir Burada merhum Osirisin merhum uzerinde qurdugu qiyamet mehkemesi tesvir edilir yuxarida 42 tanrinin tesvirleri altinda basinda tac ve elinde hakimiyyet esasi skeptron tutaraq taxta oturmus axiret cari ve hakimi Osiris eks etdirilmisdir Merkezde qoyulmus terezide Horus ve Anubis merhumun ureyini Qedim Misirde canin qelbin terennumu kimi cekmesi sehnesi tesvir edilmisdir Terezinin bir gozunde merhumun ureyi diger gozune ise ilahe Maatin bustu qisminde heqiqet qoyulmusdur Gunahli merhumun ureyi agir gunahsizin ki ise Maata beraber tutulur Burada Osirisin qiyamet mehkemesi firon divaninin tam oxsari kimi qeyd olunmusdur Qiyamet mehkemesinde merhum Osirise ve 42 tanrinin her birine beraet ucun ancaq sozun duzunu duyeceyini eminleyerek qollarini qaldiraraq bu metnle muraciet edermis Esq olsun sene haqq edalet sahibi boyuk tanri Men seni ve adini 42 tanrinin adini taniyiram seninle haqqin dergahinda duraraq haqq hesab gununde xeyirhaqliq qarsisinda zalim qani icerek haqq sahibinin yanina gelmisem yalani qovub heqiqeti getirmisem Insanlara qarsi edaletsizlik etmemisem Zalimliq etmemisem Tanrilarin aciqlandiran hecne etmemisem Oldurmemisem Mebedin coreyini ve tanrilarin yemeyini kesmemisem Bugdanin miqdarini azaltmamisam uzunluq heddini artirmamisam terezi daslarini artirmamisam terezinin eqrebini deyismemisem Men temizem Men temizem Men temizem Men temizem Hemin muraciyyetin diger bir tercume formasi bele seslenir Men adamlara qarsi hec bir edaletsizlik etmedim Men yaxinlarimi sixisdirmadim Men kasiblari soymadim Men tanrilara xos getmeyecek isler gormedim Men qulluqculari agalarina qarsi qaldirmadim 42 Belelikle o 42 cinayet ve gunahlari sadalayaraq inkar etdikden sonra tezeden 42 tanrinin adini cekerek ikinci beraet nitqini soyleyermis Ey Usex nemtut Iunda movcud men pislik etmemisem Ey Xepet sedced Xer axada movcud men ogurlamamisam Ey Denci Xemende movcud men paxilliq etmemisem Ey Ey Sed kesu Neninusutda movcud men yalan danismadim Ey Udi neser Xet Ka Ptada movcud men erzaq ogramadim Ey Kerti Qerbde movcud men bos yere deyinmedim Ey Gunahsiz olanlar cennete yola salinarmis gunahlilar ise timsah basli aslana yem olarmis Bu sehne adi mehkemeni ve buradaki 42 tanri ise and altinda olanlari andlilari xatirladir Sabit sosial ve iqtisadi heyat normasi olan bu edeb erkan elementlerinin Qedim Misirde ilk once dinle sonra ise qanunlarla tesbit olundugu gorunur Oluler kitabindan xitabeler Goylerde gezen muqqeddes Ra Men sene yalvariram menim redd edilmeyime cehennem atesine dusmeyime imkan verme Men oluler dehsetinin icinde yasayan timsah tanri si oz sikarimi acgozlukle uduram IstinadlarHrestomatiya po istorii Drevnego mira pod red E A Cherkasovoj M Prosveshenie 1991 Mify i legendy narodov mira Drevnij Egipet I V Rak Mesopotamiya A I Nemirovskij L S Ilinskij Moskva 2007 ISBN 978 5 486 01299 0 rus seh 131 Mify i legendy narodov mira Drevnij Egipet I V Rak Mesopotamiya A I Nemirovskij L S Ilinskij Moskva 2007 ISBN 978 5 486 01299 0 rus seh 132 National Geographic Collectors Edition 1 Schatze aus Agypten Reich der Seele Jenseits 124 Kennet Garret 1998 National Geographic Collectors Edition 1 Schatze aus Agypten Leben auf ewig die Mumien 112 Kennet Garret 2000MenbeChegodaev M A Drevneegipetskaya Kniga Mertvyh fragmenty perevoda i kommentarii Voprosy istorii 1994 8 S 145 163 9 S 141 151 Chegodaev M A Papirusnaya grafika Drevnego Egipta M URSS 2004 ISBN 5 354 00813 1 Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Vikianbarda Oluler kitabi ile elaqeli mediafayllar var