Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çveneburi – kökləri Gürcüstana dayanan və Türkiyədə yaşayan gürcülərə verilən addır. Gürcücədən “bizdən olan, bizim kimi olan” mənasına gəlir. Müsəlman gürcülərin bu adlandırmanı özlərini xristian gürcülərdən, müsəlman türklərdən və oturaq müsəlman gürcülərdən ayırmaq üçün istifadə etdiyi güman edilir. Çveneburilər Sünni məzhəbinin Hənəfi qoluna mənsubdurlar.
| Muhajiroba.JPG |
| Çveneburi əsilzadə ailəsi |
| Özünüadlandırma |
|---|
| ჩვენებური |
| Dili |
| Dini |
| Sünni Müsəlman |
| Qohum xalqlar |
Tarix
Çveneburilər üç fərqli dövrdə Türkiyəyə köç etmişdirlər. İlk köç dalğası 1828-1829-cu illərdə Osmanlı-Rus müharibəsində Osmanlı hakimiyyəti altındakı gürcü torpaqlarının Rusiyanın əlinə keçməsindən reallaşdı. Ən böyük köç dalğası isə 1877-1878-ci illər Osmanlı-Rus müharibəsinin ardından başladı. Rusiya və Osmanlı arasında imzalan köç razılaşmaları ilə başlanan və bu razılaşmanın yenilənməsi ilə davam edən köç dövründə müsəlman gürcülər Artvin, Acara, Ərdaha, Samsthe, Aşağı Quriya bölgələrindən Osmanlı torpaqlarına köç etdilər. Köç etdikləri bölgələrin böyük bir qismi demək olar ki, insansız qaldı. Mahaceret və ya Muhaciroba olaraq da bilinən bu köç sırasında bugünkü Kobuletidən köç edənlər özlərini Çürüksulu, Batumdan köç edənlər Batumlu, Yuxarı Acariya və Aşağı Acariya sancaqlarından köç edənlər Acaralı, Macahelidən köç edənlər Macahelli olaraq adlandırdılar. Lakin ortaq adlandırma termini Çveneburi olmuşdur. 1921-ci ildə Gürcüstan Demokratik Respublikasının yıxılıb, yerində sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra iki ölkə arasında sərhədlər yenidən çəkildi. Üçüncü köç dalğası da məhz bundan sonra başladı. Bu son köçdə Yuxarı Acariyadakı türkdilli müsəlman kəsim də köç etdi.
Əhali
Türkiyənin xüsusilə şimal ərazilərində yerləşmişdirlər. Bugünki Giresun, Rize, Ordu, Samsun, Sinop, Amasiya və Tokat illəri bu yerlərin başında gəlir. Ən çox əhali isə Fatsa, Ünye, Ordu, Terme və Çarşamba ətraflarında yerləşmişdir. Daha qərbdə - Bolu, Mərmərə, Düzcə, Sakarya, Kocaeli, Bursa və Balıkesir illəri Çveneburilərin yerləşdiyi ərazilərdəndir.
Gürcülərin kompakt olaraq yaşadığı Artvin ili xaricindəki bölgələrdə yaşayan Çveneburilərin sayının təxminən 1 milyon olduğu təxmin edilir. Artvin ətrafında gürcüdilli əhalinin sayının 50.000 olduğu ehtimal edilir. Türkiyədəki gürcülərin dəqiq sayı bilinmir, köhnə gürcücə bilmə statistikalarına əsasən, onların saylarının keçmişdə 60 min olduğu güman edilir. Bu gün bu rəqəmin sayının daha çox olduğu dəqiqdir.
Dil
Türkiyədəki gürcülərin əksəriyyəti gürcü dilinin dialektlərindən biri olan Acar dialektindən istifadə etməkdədirlər. Ancaq mühacir gürcülərin köç etdikləri bölgələrə əsasən ləhcələrində müəyyən fərqliliklər müşahidə edilir.
Qrup kimliyi
Türkiyədəki mühacir gürcülər özlərini gəldikləri bölgələrə əsasən Acaralı, Çürüksulu, Kobuleti, Batumeli, Maçahelli deyə adlandırırlar. Ümumi olaraq isə daha çox Çveneburi adlandırmasından istifadə edirlər..
Osmanlı tərkibinə daxil olan gürcülərin bir qismi tədricən din dəyişdirdi və gürcü mənasına gələn Kartveli termini onlar üçün xristian gürcülər anlamına gəldi. Bu dövrdən etibarən onlar özlərini daha çox Gurci adlandırmağı üstün tutdular, onlar üçün din motivi çox güclüdür və onlar üçün onların kimliyinin əsas təməlidir. Buna görədir ki, köç etdikləri digər yerlərdə də digər sünni müsəlmanlarla qaynayıb qarışmışdırlar. Türk tarixçiləri Fəxrətdin Kırzıoğlu və Yunus Zeyrək çveneburilərin etnik olaraq gürcü olmadığını, Acariyadan gəldiklərini və etnik baxımdan Acar olduqlarını iddia etmişdirlər.
Məşhur çveneburilər
- Gürcü Mehmed Paşa
- Yırmisekkizzadə Mehmed Səid Paşa
- Xurşud Əhməd Paşa
- Koca Yusif Paşa
- Mahmud Nədim Paşa
- Əhməd Həmdi Tanpınar
- Fikri Sönməz
- Nəbahət Çehrə
- Fəxrəddin Çiloğlu
- Bəyazid Öztürk
- Murad Cemcir
- Gürkan Uyğun
- Əhməd Özkan Melaşvili
Həmçinin bax
İstinadlar
- Fuat Dündar, Türkiye Nüfus Sayımlarında Azınlıklar, 2000
- Peter A. Andrews & Rüdiger Benninghaus (1989), Ethnic Groups in the Republic of Turkey, Vol. 1, p. 174. Reichert, ISBN .
- Kevin Tuite (1998), Kartvelian morphosyntax: number agreement and morphosyntactic oritntation in the South Caucasian languages 2018-02-18 at the Wayback Machine, p. 178. Lincom Europa.
- [1] 2018-06-16 at the Wayback Machine.
- . Çveneburi. 5 March 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 May 2014.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cveneburi kokleri Gurcustana dayanan ve Turkiyede yasayan gurculere verilen addir Gurcuceden bizden olan bizim kimi olan menasina gelir Muselman gurculerin bu adlandirmani ozlerini xristian gurculerden muselman turklerden ve oturaq muselman gurculerden ayirmaq ucun istifade etdiyi guman edilir Cveneburiler Sunni mezhebinin Henefi qoluna mensubdurlar Cveneburiler Muhajiroba JPGCveneburi esilzade ailesiOzunuadlandirmaჩვენებურიDiliTurkce GurcuceDiniSunni MuselmanQohum xalqlarGurculerTarixCveneburiler uc ferqli dovrde Turkiyeye koc etmisdirler Ilk koc dalgasi 1828 1829 cu illerde Osmanli Rus muharibesinde Osmanli hakimiyyeti altindaki gurcu torpaqlarinin Rusiyanin eline kecmesinden reallasdi En boyuk koc dalgasi ise 1877 1878 ci iller Osmanli Rus muharibesinin ardindan basladi Rusiya ve Osmanli arasinda imzalan koc razilasmalari ile baslanan ve bu razilasmanin yenilenmesi ile davam eden koc dovrunde muselman gurculer Artvin Acara Erdaha Samsthe Asagi Quriya bolgelerinden Osmanli torpaqlarina koc etdiler Koc etdikleri bolgelerin boyuk bir qismi demek olar ki insansiz qaldi Mahaceret ve ya Muhaciroba olaraq da bilinen bu koc sirasinda bugunku Kobuletiden koc edenler ozlerini Curuksulu Batumdan koc edenler Batumlu Yuxari Acariya ve Asagi Acariya sancaqlarindan koc edenler Acarali Macaheliden koc edenler Macahelli olaraq adlandirdilar Lakin ortaq adlandirma termini Cveneburi olmusdur 1921 ci ilde Gurcustan Demokratik Respublikasinin yixilib yerinde sovet hakimiyyetinin qurulmasindan sonra iki olke arasinda serhedler yeniden cekildi Ucuncu koc dalgasi da mehz bundan sonra basladi Bu son kocde Yuxari Acariyadaki turkdilli muselman kesim de koc etdi EhaliTurkiyenin xususile simal erazilerinde yerlesmisdirler Bugunki Giresun Rize Ordu Samsun Sinop Amasiya ve Tokat illeri bu yerlerin basinda gelir En cox ehali ise Fatsa Unye Ordu Terme ve Carsamba etraflarinda yerlesmisdir Daha qerbde Bolu Mermere Duzce Sakarya Kocaeli Bursa ve Balikesir illeri Cveneburilerin yerlesdiyi erazilerdendir Gurculerin kompakt olaraq yasadigi Artvin ili xaricindeki bolgelerde yasayan Cveneburilerin sayinin texminen 1 milyon oldugu texmin edilir Artvin etrafinda gurcudilli ehalinin sayinin 50 000 oldugu ehtimal edilir Turkiyedeki gurculerin deqiq sayi bilinmir kohne gurcuce bilme statistikalarina esasen onlarin saylarinin kecmisde 60 min oldugu guman edilir Bu gun bu reqemin sayinin daha cox oldugu deqiqdir DilTurkiyedeki gurculerin ekseriyyeti gurcu dilinin dialektlerinden biri olan Acar dialektinden istifade etmekdedirler Ancaq muhacir gurculerin koc etdikleri bolgelere esasen lehcelerinde mueyyen ferqlilikler musahide edilir Qrup kimliyiTurkiyedeki muhacir gurculer ozlerini geldikleri bolgelere esasen Acarali Curuksulu Kobuleti Batumeli Macahelli deye adlandirirlar Umumi olaraq ise daha cox Cveneburi adlandirmasindan istifade edirler Osmanli terkibine daxil olan gurculerin bir qismi tedricen din deyisdirdi ve gurcu menasina gelen Kartveli termini onlar ucun xristian gurculer anlamina geldi Bu dovrden etibaren onlar ozlerini daha cox Gurci adlandirmagi ustun tutdular onlar ucun din motivi cox gucludur ve onlar ucun onlarin kimliyinin esas temelidir Buna goredir ki koc etdikleri diger yerlerde de diger sunni muselmanlarla qaynayib qarismisdirlar Turk tarixcileri Fexretdin Kirzioglu ve Yunus Zeyrek cveneburilerin etnik olaraq gurcu olmadigini Acariyadan geldiklerini ve etnik baximdan Acar olduqlarini iddia etmisdirler Meshur cveneburilerGurcu Mehmed Pasa Yirmisekkizzade Mehmed Seid Pasa Xursud Ehmed Pasa Koca Yusif Pasa Mahmud Nedim Pasa Ehmed Hemdi Tanpinar Fikri Sonmez Nebahet Cehre Fexreddin Ciloglu Beyazid Ozturk Murad Cemcir Gurkan Uygun Ehmed Ozkan MelasviliHemcinin baxGurculerIstinadlarFuat Dundar Turkiye Nufus Sayimlarinda Azinliklar 2000 Peter A Andrews amp Rudiger Benninghaus 1989 Ethnic Groups in the Republic of Turkey Vol 1 p 174 Reichert ISBN 3 88226 418 7 Kevin Tuite 1998 Kartvelian morphosyntax number agreement and morphosyntactic oritntation in the South Caucasian languages 2018 02 18 at the Wayback Machine p 178 Lincom Europa 1 2018 06 16 at the Wayback Machine Cveneburi 5 March 2016 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 28 May 2014