Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çox (avar. Чӏохъ) — Dağıstanın Qunib rayonundakı bir kənd (aul). Kommuna və Qamsutl kəndlərini də əhatə edən "Çox kənd sovetliyi" inzibati ərazi vahidliyinin inzibati mərkəzi. Dağıstanın əhəmiyyətli mədəniyyət mərkəzlərindən biridir.
| Çox | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 368350 |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarix
Çox yaşayış məntəqəsi Şimali Qafqazın ən qədim yerlərindən biridir. Burada Neolit dövrünə aid bir yer aşkar edilmişdir. Akademik Nikolay Vavilov Şimali Qafqaza etdiyi ekspedisiya nəticəsində Dağıstanın becərilən dənli bitkilərin mənşə mərkəzinin bir hissəsi olduğunu inandırıcı şəkildə sübut edir. Məhsuldar iqtisadiyyatın, əkinçilik və heyvandarlığın formalaşması məhz burada baş verdi. Eramızdan 6 min il əvvələ aid Çox kəndinin yaxınlığında bir yaşayış yerinin qalıqları aşkar olunmuşdur.
Elm adamları 1300-cü ildən bəri Çoxun müstəqil bir yaşayış yeri olaraq qeyd edirlər. İlk qala 700 il əvvəl inşa edilmişdir. Böyük ipək yolu Çoxdan keçirdi. Çox bütün Dağıstan yaşayış məntəqələri kimi, tez-tez hücuma məruz qalırdı. İşğal olunmuş aulları tərk edən hərbi liderlər, nəsillərini hökmdar olaraq burada qoyurdular.
XIV əsrin əvvəllərində Ərəb fatehi Əbu Müslim 12 kiçik kəndi birləşdirir və nəticədə Çox aulu ortaya çıxır. Avar əfsanəsinə əsasən Əbu Müslimin, Çoxdan ayrılaraq qılıncını, paltarını və bayrağını oğluna buraxdığını deyilir. Eyni zamanda, Ramazan bayramı günü ailənin böyüyünə cümə məscidinin damına qalxmağı və qılıncını üç dəfə sakinləri sonuncu olaraq islamı qəbul edən Ruquca kəndinə tərəf silkələməyi vəsiyyət edir. Əbu Müslim özü bir Qidatlidən olan şəxsin vurduğu oxla öldürülür və Xunzaxda dəfn edilir, onun sirri bu günə qədər qorunub saxlanılmışdır. Maraqlıdır ki, Çoxun yaşlı sakinləri hələ də bir neçə onilliklər əvvəl Əbu Müslimin bu əmrinə necə ciddi şəkildə əməl edildiyini xatırlayırlar.
XIX əsr
1849-cu ilin fevralında Şahzadə Arqutinski, Şamilin əhəmiyyətli dəstələr topladığını öyrənərək Turçi-Dağ təpələrində bir dəstə ilə pusqu qurur. Bir hücum planı hazırlayaraq, uzun müddət döyüşkən üsyançıların diqqət mərkəzində olan Çoxa köçür. Qoşunların gəlişi Çoxda böyük bir səs-küyə səbəb olur. Sakinlərin malları ilə dolu arabalar və mal-qara sürüləri kənddən çıxarılır. İçində yalnız möhkəmlənmiş ərazilərdə gizlənən müdafiəçilər qalır. Şamilin Kara-Koysu çayının sol sahilində yerləşən 10 min ordusu vardı. Dağlıları süngü ilə ilk tıxaclardan qovan qoşunlar mühasirəyə başladılar. Çoxa istehkamı üç tərəfdən dik əlçatmaz uçurumlara söykənirdi. Düşmənin gücü Şahzadə Arqutinskini hücumu dayandırmağı və mühasirəni gücləndirməyə məcbur etdi. 11 avqustda 24 topla bütün bir həftə davam edən Çoxanın bombalanması başlayır. Bacarıqlı Misir mühəndisi tərəfindən tikilən divarlar uçuruldu və iki qüllə dağıldı. Şamil tələm-tələsik torpaqla dolu boşuğu doldurmağı əmr etdi. Dağıntıların arxasında, müəyyən qüvvələrlə götürülməsi çətin olan və möhkəmlənmiş yüksəkliklərin olduğunu nəzərə alaraq, uzaqlıq səbəbiylə Çoxu saxlamaq daha da çətin olduğunu nəzərə alaraq, Şahzadə Arqutinski hücumu ləğv edərək 21 avqustda qərargaha çəkildi. Hücum zamanı 260 adam ölmüş, 340 yaralanır. Deyirlər ki, Çoxun mühasirəsi zamanı Şamil and içir: "Əgər Arqutinski Çoxu alarsa, mən naiblərdən çalmaları çıxardacağam".
XX əsr
Kiçik Çox kəndi, Böyük Vətən müharibəsinin ilk günündən 300 sakinini cəbhəyə göndərir. Onların yarısı döyüş meydanından qayıtmır. Daitovlar ailəsi dörd oğlunu da cəbhəyə yola salır, hamısı da dünyasını dəyişir. Çoxun dörd sakini Berlindəki Reyxstaqda öz imzalarını qoymuşlar.
İstinadlar
- "Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более" (XLSX) (rus). 2022-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-01..
- "История села Чох — МО Чох". xn----wtbgb9ak.xn--p1ai. 2017-06-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-12-18.
- "Экспедиции Н. И. Вавилова по Кавказу". www.activestudy.info. 2018-07-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-12-18.
- . biofile.ru. 2017-12-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-18.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cox avar Chӏoh Dagistanin Qunib rayonundaki bir kend aul Kommuna ve Qamsutl kendlerini de ehate eden Cox kend sovetliyi inzibati erazi vahidliyinin inzibati merkezi Dagistanin ehemiyyetli medeniyyet merkezlerinden biridir Cox42 18 56 sm e 47 01 48 s u Olke RusiyaEhalisiEhalisi 3 332 nef 2021 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 368350Xeriteni goster gizle Cox Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixCox yasayis menteqesi Simali Qafqazin en qedim yerlerinden biridir Burada Neolit dovrune aid bir yer askar edilmisdir Akademik Nikolay Vavilov Simali Qafqaza etdiyi ekspedisiya neticesinde Dagistanin becerilen denli bitkilerin mense merkezinin bir hissesi oldugunu inandirici sekilde subut edir Mehsuldar iqtisadiyyatin ekincilik ve heyvandarligin formalasmasi mehz burada bas verdi Eramizdan 6 min il evvele aid Cox kendinin yaxinliginda bir yasayis yerinin qaliqlari askar olunmusdur Elm adamlari 1300 cu ilden beri Coxun musteqil bir yasayis yeri olaraq qeyd edirler Ilk qala 700 il evvel insa edilmisdir Boyuk ipek yolu Coxdan kecirdi Cox butun Dagistan yasayis menteqeleri kimi tez tez hucuma meruz qalirdi Isgal olunmus aullari terk eden herbi liderler nesillerini hokmdar olaraq burada qoyurdular XIV esrin evvellerinde Ereb fatehi Ebu Muslim 12 kicik kendi birlesdirir ve neticede Cox aulu ortaya cixir Avar efsanesine esasen Ebu Muslimin Coxdan ayrilaraq qilincini paltarini ve bayragini ogluna buraxdigini deyilir Eyni zamanda Ramazan bayrami gunu ailenin boyuyune cume mescidinin damina qalxmagi ve qilincini uc defe sakinleri sonuncu olaraq islami qebul eden Ruquca kendine teref silkelemeyi vesiyyet edir Ebu Muslim ozu bir Qidatliden olan sexsin vurdugu oxla oldurulur ve Xunzaxda defn edilir onun sirri bu gune qeder qorunub saxlanilmisdir Maraqlidir ki Coxun yasli sakinleri hele de bir nece onillikler evvel Ebu Muslimin bu emrine nece ciddi sekilde emel edildiyini xatirlayirlar XIX esr 1849 cu ilin fevralinda Sahzade Arqutinski Samilin ehemiyyetli desteler topladigini oyrenerek Turci Dag tepelerinde bir deste ile pusqu qurur Bir hucum plani hazirlayaraq uzun muddet doyusken usyancilarin diqqet merkezinde olan Coxa kocur Qosunlarin gelisi Coxda boyuk bir ses kuye sebeb olur Sakinlerin mallari ile dolu arabalar ve mal qara suruleri kendden cixarilir Icinde yalniz mohkemlenmis erazilerde gizlenen mudafieciler qalir Samilin Kara Koysu cayinin sol sahilinde yerlesen 10 min ordusu vardi Daglilari sungu ile ilk tixaclardan qovan qosunlar muhasireye basladilar Coxa istehkami uc terefden dik elcatmaz ucurumlara soykenirdi Dusmenin gucu Sahzade Arqutinskini hucumu dayandirmagi ve muhasireni guclendirmeye mecbur etdi 11 avqustda 24 topla butun bir hefte davam eden Coxanin bombalanmasi baslayir Bacariqli Misir muhendisi terefinden tikilen divarlar ucuruldu ve iki qulle dagildi Samil telem telesik torpaqla dolu bosugu doldurmagi emr etdi Dagintilarin arxasinda mueyyen quvvelerle goturulmesi cetin olan ve mohkemlenmis yuksekliklerin oldugunu nezere alaraq uzaqliq sebebiyle Coxu saxlamaq daha da cetin oldugunu nezere alaraq Sahzade Arqutinski hucumu legv ederek 21 avqustda qerargaha cekildi Hucum zamani 260 adam olmus 340 yaralanir Deyirler ki Coxun muhasiresi zamani Samil and icir Eger Arqutinski Coxu alarsa men naiblerden calmalari cixardacagam XX esr Kicik Cox kendi Boyuk Veten muharibesinin ilk gununden 300 sakinini cebheye gonderir Onlarin yarisi doyus meydanindan qayitmir Daitovlar ailesi dord oglunu da cebheye yola salir hamisi da dunyasini deyisir Coxun dord sakini Berlindeki Reyxstaqda oz imzalarini qoymuslar Istinadlar Tablica 5 Chislennost naseleniya Rossii federalnyh okrugov subektov Rossijskoj Federacii gorodskih okrugov municipalnyh rajonov municipalnyh okrugov gorodskih i selskih poselenij gorodskih naselennyh punktov selskih naselennyh punktov s naseleniem 3000 chelovek i bolee XLSX rus 2022 09 01 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 01 Istoriya sela Choh MO Choh xn wtbgb9ak xn p1ai 2017 06 01 tarixinde Istifade tarixi 2017 12 18 Ekspedicii N I Vavilova po Kavkazu www activestudy info 2018 07 21 tarixinde Istifade tarixi 2017 12 18 biofile ru 2017 12 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 12 18