Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İxtira
- keçmişdə məlum olmayan yeni bir şeyin yaradılması;
- elmin, texnikanın müxtəlif sahələrində texniki həllinə görə fərqlənən və iqtisadi səmərə verən yenilik;
- bu yeniliyin aşkar edilməsi;
- yaradıcı iş nəticəsində keçmişdə məlum olmayan yeni bir şey tapma, kəşf, icad etmə, naməlum olan, yenilik əldə etmə; yaratma; Məsələn, yeni maşın ixtira etmək.
- məcazi mənada uydurma, qondarma, yalan. Məsələn, bu söz sənin ixtirandır;
- xalq təssərrüfatının, sosial və mədəni quruculuğun və ya müdafiəsinin hər hansı sahəsində məsələnin müsbət səmərə verməklə yeni və mühüm fərqlərlə texniki həlli;
- məhsulun texniki səviyyəsinin və keyfiyyətinin əhəmiyyətli dərəcədə artırılmasını, texnologiyanın təkmilləşdirilməsini, əmək səmərəliliyinin qaldırılmasını və əmək fəaliyyəti şəraitinin yaxşılaşdırılmasını mümkün edən texniki yenilik;
- sözün geniş mənasında – texnikanın mövcud səviyyəsini yüksəltməklə məsələnin yeni texniki həlli. Məhdud mənada ixtira dövlətin ixtira kimi tanıdığı və ölkənin mövcud qanunvericiliyinə uyğun olaraq mühafizə etdiyi texniki nəticədir.
- mövcud olmayan materiya konstruksiyası və ya yeni xüsusi üsul olub, təsərrüfat üçün əhəmiyyətə malikdir. Yeniliyi tapanlara ixtiraçılar deyilir. İxtiraçı adını almaq üçün verilmiş problem həllinin ixtiraçılıq səviyyəsi olmalıdır. İxtira kimi qurğu, üsul, əşya, bitkilərin və heyvanların hüceyrələrinin quruluşlarının təsviri göstərilə bilər. İxtira sənaye mülkiyyəti sayılır. İxtiraçılıq hüququ patentlə müdafiə olunur. Bu hüquq müəyyən vaxta və əraziyə aid edilir.
İlk ixtiralar bugünkü insanların əcdadlarına aid edilir. Onlar təbiətdə gündəlik qidalarını əldə etmək üçün görülən işlərini asanlaşdırmaq üçün alətlər düzəltmişlər. İnsan başa düşəndən sonrakı, daş insan əlinin məhsuldarlığını kəskin artırır, onlar daş alətlərinə xüsusi forma verməklə daha yeni alətləır ixtia edirlər. Beləliklə, xəncərin ixtirası baş verir. İnsan intelliqenti zənginləşdikcə onlar təbiətdə mövcud olan qanunauyğunluqları kəşf etmiş və öz gündəlik problemlərinin həlli üçün sonsuz sayda ixtiralar etmişlər.
İxtira etməyi nə sənət, nə də elm kimi başa düşmək lazımdır. Bu əqli əmək olub, müəyyən problemi aşkar edib onun həllinin göstərilməsindən ibarətdir. Hər bir insan ixtiraçı ola bilər. Burada ideyaya malik olub, onu həyata keçirmək iradəsinə malik olanlar ilə başqaları fərqləndirilirlər.
21-ci əsrin ən mühüm ixtiraları
İnsan genomu tamamilə təyin edilmişdir.
“İnsan genomu” layihəsi (The Human Genome Project) 1990-ci ildən başlanmış, 2000-ci ildə isə genomun ilkin strukturu, 2003-cü ildə isə genom tam təyin edilmişdir. Lakin buna baxmayaraq, hələ də genomun bəzi hissələrinin əlavə analizi bitməmişdir. Əsasən analizlər ABŞ, Kanada və Böyük Britaniyanın universitetlərində və tədqiqat mərkəzlərində yerinə yetirilmişdi. Genomun tərkibindəki aminoturşuların və nukleotidlərin ardıcıllıqlarının təyin edilməsi dərmanların hazırlanması və insan bədəninin quruluşunu anlamaq üçün həlledici əhəmiyyət kəsb edir.
Gen mühəndisliyi yeni səviyəyə çıxmışdır.
Son illərdə CRİSP-mexanizminin köməyi ilə DNT-la manipulyasiya edən metod işlənib hazırlanmışdır. Bu metodika əvvəllər mümkün olmayan müxtəlif genlərin redaktə etməyınə imkan yaradır.
Robot insan DNT-ni The Human Genome layihəsi üçün Petri kasalarında çeşidləyir.
Puankare teoremi isbat edilmişdir.
2002-ci ildə rusiyalı riyaziyyatçı Qriqoriy Perelman minilliyin yeddi məsələlərindən birini (mühüm riyazi problemlər, hansıların həlli on illər ərzində tapılmamışdır) isbat etmişdir. Perelman göstərmişdir ki, ilkin üçölçülü səth mütləq üçölçülü sferaya evolyusiya edəcəkdir. Bu iş üçün riyaziyyat üzrə çox dəyərli və Nobel mükafatının analoqu olan “Filds medalı” ilə təltif edilmlşdir.
Erida cırtdan planeti kəşf edilib.
İlk dəfə olaraq Eridanın şəkli 21 oktyabr 2003-cü ildə çəkilmişdir, lakin fotogörüntülərdə bu planet 2005-ci ilin əvvəllərındə təyin edilmişdir. Onun kəşfi isə Pluton haqda mübahisələrdə (Plutonu planetdir ya yox) sonuncu damla oldu, bu da Günəş sisteminin ənənəvi guruluş modelinin pozulmasına səbəb oldu.
Marsda su aşkar edilmişdir.
2005-ci ildə “Mars Ekspress” Avropa kosmik agentliyinin aparatı planetin səthi yaxınlıqında böyük buz yataqları aşkar etmişdir ̶ bu da Qırmızı planetin kolonizasiya edilməsində çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Qlobal istiləşmə gözlənildiyindən daha sürətlidir.
2015-ci ildə Sürix Universiteti (İsveçrə) nəzdində Ümumidünya buzluqlar monitorinq mərkəzinin alimləri doktor Mixael Sempin rəhbərliyi altında 30 ölkədən olan həmkarları ilə hal-hazırda Yer kürəsində buzluqların ərimə sürəti XX əsrin orta göstəricilərinə görə iki-üç dəfə artmasını təyin etmişdirlər.
Kvant teleportasiyası aşkar edilmişdir
Belə teleportasiya fantastların danışdığı teleportasiyadan onunla fəqlənir ki, onda materiya və ya enerji müəyyən məsafəyə ötürülmür. Böyük məsafələrə ötürülən kvant vəziyyətlərinin ötürülməsi son 15 ildə onlarla elmi qruplar tərəfindən müvəffəqiyyətlə həyata keçirilmişdir.
Kvant teleportasiyası müdafiə olunan şifr və kvant kompüterlərinin yaradılmasında olduqca mühüm rol oynayır.
Qrafenin mövcudluğu eksperimental olaraq təsdiqlənmişdir
Onun ikiölçülü və qalınlığı bir atom olan kristallik qəfəsi qeyri-adi elektrofiziki xassələrə malikdir. İlk dəfə qrafen Andrey Geym və Konstantin Novosyolov tərəfindən 2004-cü ildə alınmışdır və 2010-cü il üçün Nobel mükafatına layiq görülmışdür. Onun elektronikada (olduqca nazik və olduqca sürətli tranzistorlarda), kompozitlərdə, eletrodlarda və s. səhələrdə istifadə edilməsi nəzərdə tutulur. Bundan əlavə, qrafen ̶ dünyada bərkliyə görə ikinci maddədir (birinci yerdə karbindir).
Kvark-qlüon plazmanın mövcudluğu sübut edilmişdir
2012-ci ildə Brukxeyven Milli laboratoriyasında (ABŞ) RHIC sürətləndiriciləri ilə işləyən fiziklərin apardığı eksperimentlər Ginnesin rekordlar kitabına “laborator şəraitində alınan ən yüksək temperatura” görə düşmüşlər.
Qızıl ionlarını sürətləndiricidə toqquşdurmaqla alimlər temperaturu 4 trilyon °C kvark ̶ qlüon plazma əmələ gəlməsinə nail olmuşlar. Onun temperaturu Günəş mərkəzində olan temperaturdan 250 min dəfə istidir. Böyük patlayışdan təxminən mikrosaniyə keçdikdən sonra Kainat belə plazma ilə dolmuşdu.
Ağciyər xərçənginin ilkin mərhələsi “iyinə görə” aşkar edilmişdir
Bir il əvvəl izrail, amerika və britaniya alimləri ağciyər xərçəngini dəqiq identifikasiya edib, onun hansı mərhələdə olduğunu təyin edən qurğunu işləyib hazırlamışlar. Qurğunun əsas hissəsi daxilinə NaNose nanoçip yerləşdirilmiş nəfəs analizatorudur. Nəfəs analizatoru 90% dəqiqliklə xərçəng düyünü praktiki olaraq bilinmədikdə belə onu “iyinə görə” təyin edə bilir. Yaxın vaxtlarda xərçəngin digər növlərini “iyinə” görə təyin edə bilən analizatorların da işlənməsinin gözləyə bilərik.
İlk tam avtonom süni ürək işlənib hazırlanmışdır
“Abiomed” amerika şirkətinin mütəxəssisləri dünyada ilk dəfə AbioCor tam avtonom implantasiya üçün sabit süni ürək işləyib hazırlamışlar. Süni ürək öz ürəklərinin müalicəsi və ya donor ürəyinin implantasiyası mümkün olmayan xəstələr üçündür.
Təfəkkür gücü ilə tənzim olunan biomexaniki qurğu və protezlər yaradılmışdır
2013-cü ildə əks əlaqəli (hansılar ki, insanlara protezdən alınan hissi duymağa imkan verir) “ağıllı” protezlərin ilk sınaq nümunələri meydana çıxarılmlşar. 2010-cu illərdə fikri interfeyslə idarə olunan və insandan ayrılıqda fəaliyyət göstərən qadjetlər yaradılmışdır - kompüter oyunları və trenajorlar, manipulyatorlar, nəqliyyat və s.). Bunlar bəzən invaziv kontaktlar ilə, lakin daha çox hallarda bu quru elektrodlu baş halqasına oxşar nümunələrdir.
Amerikalı Zak Voter bionik ayağ protezini Çikaqoda yerləşən Villis-Tauer göydələnin 103-cü mərtəbəsinə pilləkənlə çıxaraq sınaqdan keçirmişdir.
Petaflops maneəsi keçilmişdir
2008-ci ildə Los-Alamosda (ABŞ) sürəti saniyədə kvadrillyondan (min trilyondan) çox əməliyyat aparan yeni superkompüter işə salınmışdır.
Sonrakı maneə, eksaflops (saniyədə kvintilton əməliyyatlar aparan) komputer yaxın illərdə əldə olunacaq. Belə ağıla gəlməz sürətlər ilk növbədə yüksək məhsuldarlıqlı hesablamalar – elmi eskperimentlər nəticələrin işlənməsi, təlim modelləşdirilməsi, maliyə əməliyyatları və s. aparmaq üçün istifadə edilə bilər.
İxtiraçılıq hüqüqu
- mülki hüququn ixtira və səmərələşdirmə təklifləri ilə bağlı münasibətləri nizamlayan hissəsi. Kəşflərin və sənaye nümunələrinin hüquqi mühafizəsi normaları ixtiraçılıq hüququna yaxındır;
- texniki yaradıcılıqla əlaqədar əmələ gələn münasibətləri tənzimləyən hüquq normalarının məcmusu. İxtiracılıq hüququnun əsas prinsip və müddəaları Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyində və digər normativ-hüquqi aktlarında nəzərdə tutulmuşdur.
İxtiraçı
- bir şeyi ixtira edən adam.
İxtiraçılıq
- texnika, mədəniyyət, tibb, müdafiə və s. sahələrdə məsələnin yeni fərqlənən və müsbət nəticə verən yaradıcılıq fəaliyyəti. İxtiraçının fəaliyyəti, yaradıcılıq işi. Məsələn, ixtiraçılıq sahəsində boyük işlər.
Ədəbiyyat
- Əliquliyev R.. Şükürlü S., Kazımova S. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan terminlər. Bakı, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ixtirakecmisde melum olmayan yeni bir seyin yaradilmasi elmin texnikanin muxtelif sahelerinde texniki helline gore ferqlenen ve iqtisadi semere veren yenilik bu yeniliyin askar edilmesi yaradici is neticesinde kecmisde melum olmayan yeni bir sey tapma kesf icad etme namelum olan yenilik elde etme yaratma Meselen yeni masin ixtira etmek mecazi menada uydurma qondarma yalan Meselen bu soz senin ixtirandir xalq tesserrufatinin sosial ve medeni quruculugun ve ya mudafiesinin her hansi sahesinde meselenin musbet semere vermekle yeni ve muhum ferqlerle texniki helli mehsulun texniki seviyyesinin ve keyfiyyetinin ehemiyyetli derecede artirilmasini texnologiyanin tekmillesdirilmesini emek semereliliyinin qaldirilmasini ve emek fealiyyeti seraitinin yaxsilasdirilmasini mumkun eden texniki yenilik sozun genis menasinda texnikanin movcud seviyyesini yukseltmekle meselenin yeni texniki helli Mehdud menada ixtira dovletin ixtira kimi tanidigi ve olkenin movcud qanunvericiliyine uygun olaraq muhafize etdiyi texniki neticedir movcud olmayan materiya konstruksiyasi ve ya yeni xususi usul olub teserrufat ucun ehemiyyete malikdir Yeniliyi tapanlara ixtiracilar deyilir Ixtiraci adini almaq ucun verilmis problem hellinin ixtiraciliq seviyyesi olmalidir Ixtira kimi qurgu usul esya bitkilerin ve heyvanlarin huceyrelerinin quruluslarinin tesviri gosterile biler Ixtira senaye mulkiyyeti sayilir Ixtiraciliq huququ patentle mudafie olunur Bu huquq mueyyen vaxta ve eraziye aid edilir yeni ixtira eskizi Ilk ixtiralar bugunku insanlarin ecdadlarina aid edilir Onlar tebietde gundelik qidalarini elde etmek ucun gorulen islerini asanlasdirmaq ucun aletler duzeltmisler Insan basa dusenden sonraki das insan elinin mehsuldarligini keskin artirir onlar das aletlerine xususi forma vermekle daha yeni aletleir ixtia edirler Belelikle xencerin ixtirasi bas verir Insan intelliqenti zenginlesdikce onlar tebietde movcud olan qanunauygunluqlari kesf etmis ve oz gundelik problemlerinin helli ucun sonsuz sayda ixtiralar etmisler Ixtira etmeyi ne senet ne de elm kimi basa dusmek lazimdir Bu eqli emek olub mueyyen problemi askar edib onun hellinin gosterilmesinden ibaretdir Her bir insan ixtiraci ola biler Burada ideyaya malik olub onu heyata kecirmek iradesine malik olanlar ile basqalari ferqlendirilirler 21 ci esrin en muhum ixtiralariInsan genomu tamamile teyin edilmisdir Insan genomu layihesi The Human Genome Project 1990 ci ilden baslanmis 2000 ci ilde ise genomun ilkin strukturu 2003 cu ilde ise genom tam teyin edilmisdir Lakin buna baxmayaraq hele de genomun bezi hisselerinin elave analizi bitmemisdir Esasen analizler ABS Kanada ve Boyuk Britaniyanin universitetlerinde ve tedqiqat merkezlerinde yerine yetirilmisdi Genomun terkibindeki aminotursularin ve nukleotidlerin ardicilliqlarinin teyin edilmesi dermanlarin hazirlanmasi ve insan bedeninin qurulusunu anlamaq ucun helledici ehemiyyet kesb edir Gen muhendisliyi yeni seviyeye cixmisdir Son illerde CRISP mexanizminin komeyi ile DNT la manipulyasiya eden metod islenib hazirlanmisdir Bu metodika evveller mumkun olmayan muxtelif genlerin redakte etmeyine imkan yaradir Robot insan DNT ni The Human Genome layihesi ucun Petri kasalarinda cesidleyir Puankare teoremi isbat edilmisdir 2002 ci ilde rusiyali riyaziyyatci Qriqoriy Perelman minilliyin yeddi meselelerinden birini muhum riyazi problemler hansilarin helli on iller erzinde tapilmamisdir isbat etmisdir Perelman gostermisdir ki ilkin ucolculu seth mutleq ucolculu sferaya evolyusiya edecekdir Bu is ucun riyaziyyat uzre cox deyerli ve Nobel mukafatinin analoqu olan Filds medali ile teltif edilmlsdir Erida cirtdan planeti kesf edilib Ilk defe olaraq Eridanin sekli 21 oktyabr 2003 cu ilde cekilmisdir lakin fotogoruntulerde bu planet 2005 ci ilin evvellerinde teyin edilmisdir Onun kesfi ise Pluton haqda mubahiselerde Plutonu planetdir ya yox sonuncu damla oldu bu da Gunes sisteminin enenevi gurulus modelinin pozulmasina sebeb oldu Marsda su askar edilmisdir 2005 ci ilde Mars Ekspress Avropa kosmik agentliyinin aparati planetin sethi yaxinliqinda boyuk buz yataqlari askar etmisdir bu da Qirmizi planetin kolonizasiya edilmesinde cox muhum ehemiyyet kesb edir Qlobal istilesme gozlenildiyinden daha suretlidir 2015 ci ilde Surix Universiteti Isvecre nezdinde Umumidunya buzluqlar monitorinq merkezinin alimleri doktor Mixael Sempin rehberliyi altinda 30 olkeden olan hemkarlari ile hal hazirda Yer kuresinde buzluqlarin erime sureti XX esrin orta gostericilerine gore iki uc defe artmasini teyin etmisdirler Kvant teleportasiyasi askar edilmisdir Bele teleportasiya fantastlarin danisdigi teleportasiyadan onunla feqlenir ki onda materiya ve ya enerji mueyyen mesafeye oturulmur Boyuk mesafelere oturulen kvant veziyyetlerinin oturulmesi son 15 ilde onlarla elmi qruplar terefinden muveffeqiyyetle heyata kecirilmisdir Kvant teleportasiyasi mudafie olunan sifr ve kvant komputerlerinin yaradilmasinda olduqca muhum rol oynayir Qrafenin movcudlugu eksperimental olaraq tesdiqlenmisdir Onun ikiolculu ve qalinligi bir atom olan kristallik qefesi qeyri adi elektrofiziki xasselere malikdir Ilk defe qrafen Andrey Geym ve Konstantin Novosyolov terefinden 2004 cu ilde alinmisdir ve 2010 cu il ucun Nobel mukafatina layiq gorulmisdur Onun elektronikada olduqca nazik ve olduqca suretli tranzistorlarda kompozitlerde eletrodlarda ve s sehelerde istifade edilmesi nezerde tutulur Bundan elave qrafen dunyada berkliye gore ikinci maddedir birinci yerde karbindir Kvark qluon plazmanin movcudlugu subut edilmisdir 2012 ci ilde Brukxeyven Milli laboratoriyasinda ABS RHIC suretlendiricileri ile isleyen fiziklerin apardigi eksperimentler Ginnesin rekordlar kitabina laborator seraitinde alinan en yuksek temperatura gore dusmusler Qizil ionlarini suretlendiricide toqqusdurmaqla alimler temperaturu 4 trilyon C kvark qluon plazma emele gelmesine nail olmuslar Onun temperaturu Gunes merkezinde olan temperaturdan 250 min defe istidir Boyuk patlayisdan texminen mikrosaniye kecdikden sonra Kainat bele plazma ile dolmusdu Agciyer xercenginin ilkin merhelesi iyine gore askar edilmisdir Bir il evvel izrail amerika ve britaniya alimleri agciyer xercengini deqiq identifikasiya edib onun hansi merhelede oldugunu teyin eden qurgunu isleyib hazirlamislar Qurgunun esas hissesi daxiline NaNose nanocip yerlesdirilmis nefes analizatorudur Nefes analizatoru 90 deqiqlikle xerceng duyunu praktiki olaraq bilinmedikde bele onu iyine gore teyin ede bilir Yaxin vaxtlarda xercengin diger novlerini iyine gore teyin ede bilen analizatorlarin da islenmesinin gozleye bilerik Ilk tam avtonom suni urek islenib hazirlanmisdir Abiomed amerika sirketinin mutexessisleri dunyada ilk defe AbioCor tam avtonom implantasiya ucun sabit suni urek isleyib hazirlamislar Suni urek oz ureklerinin mualicesi ve ya donor ureyinin implantasiyasi mumkun olmayan xesteler ucundur Tefekkur gucu ile tenzim olunan biomexaniki qurgu ve protezler yaradilmisdir 2013 cu ilde eks elaqeli hansilar ki insanlara protezden alinan hissi duymaga imkan verir agilli protezlerin ilk sinaq numuneleri meydana cixarilmlsar 2010 cu illerde fikri interfeysle idare olunan ve insandan ayriliqda fealiyyet gosteren qadjetler yaradilmisdir komputer oyunlari ve trenajorlar manipulyatorlar neqliyyat ve s Bunlar bezen invaziv kontaktlar ile lakin daha cox hallarda bu quru elektrodlu bas halqasina oxsar numunelerdir Amerikali Zak Voter bionik ayag protezini Cikaqoda yerlesen Villis Tauer goydelenin 103 cu mertebesine pillekenle cixaraq sinaqdan kecirmisdir Petaflops maneesi kecilmisdir 2008 ci ilde Los Alamosda ABS sureti saniyede kvadrillyondan min trilyondan cox emeliyyat aparan yeni superkomputer ise salinmisdir Sonraki manee eksaflops saniyede kvintilton emeliyyatlar aparan komputer yaxin illerde elde olunacaq Bele agila gelmez suretler ilk novbede yuksek mehsuldarliqli hesablamalar elmi eskperimentler neticelerin islenmesi telim modellesdirilmesi maliye emeliyyatlari ve s aparmaq ucun istifade edile biler Ixtiraciliq huququmulki huququn ixtira ve semerelesdirme teklifleri ile bagli munasibetleri nizamlayan hissesi Kesflerin ve senaye numunelerinin huquqi muhafizesi normalari ixtiraciliq huququna yaxindir texniki yaradiciliqla elaqedar emele gelen munasibetleri tenzimleyen huquq normalarinin mecmusu Ixtiraciliq huququnun esas prinsip ve muddealari Azerbaycan Respublikasinin mulki qanunvericiliyinde ve diger normativ huquqi aktlarinda nezerde tutulmusdur Ixtiracibir seyi ixtira eden adam Ixtiraciliqtexnika medeniyyet tibb mudafie ve s sahelerde meselenin yeni ferqlenen ve musbet netice veren yaradiciliq fealiyyeti Ixtiracinin fealiyyeti yaradiciliq isi Meselen ixtiraciliq sahesinde boyuk isler EdebiyyatEliquliyev R Sukurlu S Kazimova S Elmi fealiyyetde istifade olunan terminler Baki Informasiya Texnologiyalari 2009 201 s