Riksdaq isv Sveriges riksdags riksdag isveç Krallığının qanunverici orqanıdır Təkpalatalı parlament sistemi ilə fəaliyyə

Riksdaq (isv. Sveriges riksdags riksdag) İsveç Krallığının qanunverici orqanıdır. Təkpalatalı parlament sistemi ilə fəaliyyət göstərən Riksdaq, İsveçin siyasi sisteminin mərkəzi hissəsini təşkil edir. Riksdaq, İsveçin ən yüksək qanunverici orqanı olaraq, ölkənin qanunlarını qəbul edir, büdcəni təsdiq edir və hökumətin fəaliyyətini nəzarət edir. Riksdaqın üzvləri, İsveç vətəndaşları tərəfindən dörd illik dövrlər üçün seçilir. Parlamentin 349 üzvü var və onlar İsveçin 29 seçki dairəsindən seçilir. Riksdaqın qərarları İsveçin siyasi və sosial həyatına dərin təsir göstərir, çünki burada qəbul edilən qanunlar ölkənin iqtisadi, sosial və mədəni inkişafını müəyyən edir. Riksdaq həm də İsveçin beynəlxalq münasibətlərini və xarici siyasətini formalaşdıran əsas orqandır.

Riksdaq
İsveç Krallığının Riksdaqı (isv. Sveriges riksdags riksdag)
51-ci (2022-ci ildən)

Ümumi məlumatlar
Qısaltma adı	Riksdaq
Növü	Təkpalatalı parlament
Təsis tarixi	1435 (Arboga məclisi)
Əvvəlki orqan	Riksens ständer (1435-1866)
Palatalar	1
İdarə heyəti
Spiker	, Mülayim Birlik Partiyası 24 sentyabr 2018 tarixindən
Birinci vitse-spiker	, 26 sentyabr 2022 tarixindən
İkinci vitse-spiker	, İsveç Demokratları 26 sentyabr 2022 tarixindən
Üçüncü vitse-spiker	, Mərkəz Partiya (İsveç) 26 sentyabr 2022 tarixindən
Quruluşu
Üzvlərin sayı	349

Riksdaq siyasi partiyalar	(103) Mülayim Birlik Partiyası (68) Xristian Demokratlar (19) Liberal Xalq Partiyası (16) (73) İsveç Demokratları (73) (173) Sosial Demokratlar (107) Mərkəz Partiya (24) Sol Partiya (24) Yaşıl Partiya (18)
Riksdaq komitələr	15 daimi komitə
Birləşmiş komitələr	Yoxdur
Seçkilər
Riksdaq Səsvermə sistemi	Proporsional seçki sistemi
Riksdaq Sonuncu seçkilər	11 sentyabr 2022-ci il
Məclis binası
Riksdaq binası, Stokholm
Məclis zalı
Riksdaq iclas zalı
Ünvan
Riksgatan 1, 100 12 Stockholm, İsveç
Sayt
www.riksdagen.se
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

İlk dövrlər

Riksdaqın tarixi 1435-ci ilə, Arboga məclisinə qədər uzanır. Bu dövrdə Riksdaq, İsveçin dörd əsas sinfini – zadəganları, kilsəni, burjuaziyası və kəndliləri təmsil edən Riksens ständer adlı bir orqan idi. Bu dövrdə Riksdaqın əsas funksiyası kralın qərarlarını təsdiq etmək və vergi məsələlərində iştirak etmək idi.

1866-cı il islahatı

1866-cı ildə Riksdaqın quruluşunda əhəmiyyətli dəyişikliklər edildi. Riksens ständer ləğv edildi və yerinə iki palatalı sistem – Birinci Palata və İkinci Palata quruldu. Birinci Palata, əsasən zadəganları və varlı insanları təmsil edirdi, İkinci Palata isə geniş ictimaiyyəti təmsil edirdi. Bu dövrdə Riksdaqın funksiyaları genişləndirildi və qanunvericilik prosesində daha əhəmiyyətli rol oynamağa başladı.

Təkpalatalı sistemə keçid

1970-ci ildə Riksdaq təkpalatalı sistemə keçdi. Bu dəyişikliklə Riksdaqın quruluşu sadələşdirildi və qanunvericilik prosesi daha səmərəli hala gətirildi. Təkpalatalı sistemdə Riksdaqın üzvlərinin sayı 349 nəfərə qədər azaldıldı. Bu dəyişikliklə Riksdaqın funksiyaları daha da genişləndirildi və qanunvericilik prosesində daha əhəmiyyətli rol oynamağa başladı.

Quruluşu

Palatalar

Riksdaq təkpalatalı parlament sistemi ilə fəaliyyət göstərir. Parlamentin üzvlərinin sayı 349 nəfərdir. Deputatlar dörd illik dövrlər üçün seçilirlər. Seçkilər proporsional seçki sistemi ilə keçirilir.

Rəhbərlik

Riksdaqın rəhbərliyi Spiker və üç vitse-spiker tərəfindən həyata keçirilir. Spiker parlamentin iclaslarını idarə edir və qanunvericilik prosesində mühüm rol oynayır. Hal-hazırda Spiker vəzifəsini Andreas Norlén tutur. Vitse-spikerlər isə Spikerin müavinləri kimi fəaliyyət göstərirlər.

Komitələr

Riksdaqda 15 daimi komitə fəaliyyət göstərir. Bu komitələr qanun layihələrinin hazırlanmasında və müzakirəsində mühüm rol oynayırlar. Komitələrin hər biri müəyyən bir sahəyə ixtisaslaşmışdır, məsələn, maliyyə komitəsi, xarici işlər komitəsi, sosial məsələlər komitəsi və s.

Funksiyaları

Qanunvericilik

Riksdaqın əsas funksiyası qanunvericilikdir. Parlament qanun layihələrini hazırlayır, müzakirə edir və qəbul edir. Qanun layihələri komitələr tərəfindən hazırlanır və sonra plenar iclaslarda müzakirə edilir. Qəbul edilən qanunlar İsveçin qanunvericilik sisteminin bir hissəsi olur.

Nəzarət

Riksdaq həmçinin hökumətin fəaliyyətinə nəzarət edir. Parlament hökumətin hesabatlarını dinləyir, sorğu-sual edir və hökumətin fəaliyyətini qiymətləndirir. Bu funksiya ilə Riksdaq hökumətin fəaliyyətinə nəzarət edərək, demokratik proseslərin təmin edilməsinə kömək edir.

Beynəlxalq əlaqələr

Riksdaq beynəlxalq səviyyədə də fəaliyyət göstərir. Parlament Avropa Parlamenti, Şimali Şura və digər beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir. Bu əməkdaşlıq Riksdaqın beynəlxalq səviyyədə təcrübə mübadiləsi və əməkdaşlığını təmin edir.

Seçkilər

Seçki sistemi

Riksdaqın deputatları proporsional seçki sistemi ilə seçilirlər. Seçkilər dörd illik dövrlər üçün keçirilir. Seçkilərdə iştirak etmək üçün partiyaların ən az 4% səs toplaması lazımdır.Bu sistem siyasi partiyaların parlamentdə təmsil olunmasını təmin edir.

Son seçkilər

Son seçkilər 11 sentyabr 2022-ci ildə keçirilmişdir. Bu seçkilərdə Mülayim Birlik Partiyası 68 mandat, Xristian Demokratlar 19 mandat, Liberal Xalq Partiyası 16 mandat, İsveç Demokratları 73 mandat, Sosial Demokratlar 107 mandat, Mərkəz Partiya 24 mandat, Sol Partiya 24 mandat və Yaşıl Partiya 18 mandat qazanmışdır.

Partiyaların tərk edilməsi və siyasi vəhşilər

Riksdaq üzvlərinin partiyalarını tərk etməsi və ya partiyalarından xaric edilməsi halları baş verə bilər. Belə hallarda, deputatlar müstəqil olaraq və ya "siyasi vəhşi" (politisk vilde) statusu ilə fəaliyyətlərini davam etdirə bilərlər. Məsələn, 2023-cü ildə Dante Thomsen İsveç Demokratlarını tərk etmiş, 2024-cü ildə isə Jamal El-Haj Sosial Demokratlardan ayrılaraq siyasi vəhşi olmuşdur.

Həmçinin bax

İstinadlar

"SOU 2008:125 En reformerad grundlag (Constitutional Reform)". Prime Ministers Office.
"Instrument of Government, as of 2012". 8 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 November 2012.
"The Riksdag Act, as of 2012". 1 February 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 November 2012.
"riksdagen.se". 4 April 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 May 2020.
"The 15 parliamentary committees". Sveriges Riksdag / The Swedish Parliament. 23 June 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 June 2015.
"Elections to the Riksdag". Riksdagsförvaltningen. 23 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 September 2022.
"Val till riksdagen – Slutligt valresultat – Riket" (isveç). Valmyndigheten. 18 September 2022. 18 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 September 2022.
Nöjd, Ruben; Tornberg, Astrid; Angström, Margareta. Mckay's Modern English-Swedish and Swedish-English Dictionary. David Mckay. 1978. səh. 147. ISBN .
Gullberg, Ingvar. Svensk-Engelsk Fackordbok. PA Norstedt & Söners Förlag. 1977. səh. 741. ISBN .
Thomsen, Dante. "En gräns har passerats, jag lämnar Sverigedemokraterna". SVT Nyheter. 1 May 2023. 1 May 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 May 2023.
Berg, Rosanna. "Jamal El-Haj lämnar Socialdemokraterna men sitter kvar i riksdagen – blir politisk vilde". SVT Nyheter (isveç). 12 February 2024. 12 February 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 February 2024.

Xarici keçidlər

Riksdaqın rəsmi saytı
Valmyndigheten
Regeringskansliet
Sveriges Radio
SVT Nyheter
Dagens Nyheter
Aftonbladet
Expressen
Svenska Dagbladet
Göteborgs-Posten
Svenska kyrkan
Sverigedemokraterna
Moderaterna
Socialdemokraterna
Centerpartiet
Vänsterpartiet
Miljöpartiet
Liberalerna
Kristdemokraterna
Avropa Parlamenti
Şimali Şura

[SOU_2008:125-1] "SOU 2008:125 En reformerad grundlag (Constitutional Reform)". Prime Ministers Office.

[Instrument_of_Government-2] "Instrument of Government, as of 2012". 8 October 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 November 2012.

[The_Riksdag_Act-3] "The Riksdag Act, as of 2012". 1 February 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 November 2012.

[riksdagen.se-4] "riksdagen.se". 4 April 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 May 2020.

[The_15_parliamentary_committees-5] "The 15 parliamentary committees". Sveriges Riksdag / The Swedish Parliament. 23 June 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 June 2015.

[Elections_to_the_Riksdag-6] "Elections to the Riksdag". Riksdagsförvaltningen. 23 April 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 September 2022.

[Val_till_riksdagen_–_Slutligt_valresultat_–_Riket-7] "Val till riksdagen – Slutligt valresultat – Riket" (isveç). Valmyndigheten. 18 September 2022. 18 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 September 2022.

[Nöjd1978-8] Nöjd, Ruben; Tornberg, Astrid; Angström, Margareta. Mckay's Modern English-Swedish and Swedish-English Dictionary. David Mckay. 1978. səh. 147. ISBN .

[Gullberg1977-9] Gullberg, Ingvar. Svensk-Engelsk Fackordbok. PA Norstedt & Söners Förlag. 1977. səh. 741. ISBN .

[Thomsen-10] Thomsen, Dante. "En gräns har passerats, jag lämnar Sverigedemokraterna". SVT Nyheter. 1 May 2023. 1 May 2023 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 May 2023.

[Berg-11] Berg, Rosanna. "Jamal El-Haj lämnar Socialdemokraterna men sitter kvar i riksdagen – blir politisk vilde". SVT Nyheter (isveç). 12 February 2024. 12 February 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 February 2024.