Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mühyiddin İbn əl-Ərəbi (28 iyul 1165, Mursiya, Mursiya[…] – 16 noyabr 1240, Dəməşq, Abbasilər xilafəti) — İslam alimi.
| MÜHYİDDIN İBN ƏL-ƏRƏBI | |
|---|---|
| Mühyiddin İbn əl-Ərəbi | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Mursiya, İspaniya |
| Vəfat tarixi | (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | Dəməşq, Suriya |
| Elm sahəsi | sufilik |
| Tanınmış yetirməsi | Sədrəddin Konəvi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İslam düşüncəsinin batini yönünü fəlsəfi baxımdan izah edən ilk sufi və mütəfəkkir olan İbn Ərəbi 1165-ci il avqust ayının 7 – də (hicri 560-cı il Ramazan ayının 27 – si) İspaniyanın Mursiya əyalətində anadan olub. Təhsilini İslam mədəniyyətinin mərkəzlərindən hesab edilən Sevilyada tamamlayan İbn Ərəbi 1198-ci ildə şərqə üz tutmuş və bir daha boya – başa çatdığı yerlərə geri qayıtmamışdır.
İbn Ərəbi ilk mühüm dayanacağı olan Məkkədə ən məşhur əsəri olan "Fütuhat əl-Məkkiyyə"ni yazmağa başlamış və kitabı Suriyada tamamlamışdır. İbn Ərəbi 560 fəsildən ibarət olan bu məşhur əsərində bütün batini İslam elmlərini özünün anladığı və təcrübədən keçirdiyi formada araşdırmışdır. Digər tərəfdən, kitab məşhur sufi alimin daxili dünyası ilə bağlı əhəmiyyətli məlumatları ehtiva etdiyindən şəxsi ensiklopediya mahiyyətindədir. Misirdən Anadoluya – Konyaya keçən İbn Ərəbi burada Sədrəddin Konəvi ilə qarşılaşdıqdan bir müddət sonra onun anası ilə evlənmişdir. İbn Ərəbi uzun səyahətlərdən sonra Suriyada məskunlaşmış və 1240-cı ildə burada vəfat etmişdir.
Fəaliyyəti
Mühyiddin ibn Ərəbinin fikir və düşüncələrinin təqdir olunmamasına baxmayaraq ondan sonra yaşayan bütün sufilər Ərəbidən təsirlənmişdir.
Mühyiddin ibn Ərəbi əsərlərində öz nəsəbini belə bildirir: Mühyiddin Əbu Abdullah Məhəmməd ibn Əli ibn Məhəmməd ibn əl – Ərəbi əl – Hatımi əl – Tai əl – Əndəlüsi. İbn Ərəbinin mənsub olduğu qəbilənin ərəb mənşəli olması səbəbilə İbn Ərəbi və ata-babası Ərəbi (ərəb) deyə tanınmışlar. İbn Ərəbinin atası Əli ibn Məhəmməd dindar olmaqla yanaşı, həm hökmdarın, həm də məşhur filosof İbn Rüşdün dostu idi. Mühyiddinin anası da saleh bir qadın idi. Ərəbinin əmisi Abdullah ibn Məhəmməd və onun oğlu Əli ibn Abdullah dövrünün məşhur sufilərindən olmuşlar. İbn Ərəbinin dayısı Yəhya ibn Yağan Tlemzan vilayətinin valisi olduğu halda sonralar dünyəvi mənfəətdən vaz keçərək ömrünü sufiliyə həsr etmişdir.
Mühyiddin ibn Ərəbinin digər dayısı Əbu Müslim Hövlani də zəmanəsinin abidlərindən idi. Buradan belə məlum olur ki, İbn Ərəbi cəmiyyətdə xüsusi çəkisi olan etibarlı, dindar, sayılıb – seçilən, zahidlik və sufiliyə yaxın bir ailədən gəlmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, o zamanlar Əndəlüsdə sufi təriqətləri mövcud deyildi. Ancaq İbn Ərəbinin heç bir sufi təriqətə mənsub olmaması onun sufi həyat sürməsinə əngəl törətməmişdir.
İbn Ərəbi ilk təhsilini doğulub boya – başa çatdığı Mursiya şəhərində almışdır. Daha sonra təhsilini Sevilyada davam etdirən Ərəbi bir müddət sonra Kordovaya gələrək İbn Rüşd ilə tanış olmuşdur. Bir müddət ədəbiyyat və ovçuluqla da maraqlanan Ərəbi sonralar bu şəkildə keçirdiyi illərin cahiliyyə illəri olduğunu bildirmişdir. 1185-ci il Ərəbinin qəti bir şəkildə təsəvvüfə (sufiliyə) daxil olduğu il kimi əlamətdar olmuşdur. Əvvəllər də sufilərlə dostluq edən və onların söhbətlərində iştirak edərək təsəvvüf həyatı ilə yaxından tanış olan Ərəbinin 20 yaşında ikən sufiyanə həyat tərzi sürmə yönündə seçim etdiyi müşahidə edilir. O, bu barədə: "Bu il Allahın əl–Bədi (yaradan) ismi sayəsində kəşf yolu ilə ağıl (Əql əl – Əvvəl) məqamına nail oldum" deyir. Həyatı boyu 300–dən çox alim və şeyxlə görüşən Ərəbinin sufiliyə meyl etməsini çox ehtimal ki, Əbül Abbas Əhməd əl–Üreyni təmin etmişdir. Ərəbi məhz Üreyninin məclisində tövbə edərək təsəvvüf yoluna daxil olmuşdur. Ərəbi bu dövrdə müxtəlif hökmdarların və dövlət xadimlərinin katibi olmaqla yanaşı, fiqh, təfsir, hədis, qiraət, kəlam və fəlsəfə kimi elmləri də müəyyən səviyyədə öyrənmişdir. Ərəbi Davudi Zahiri tərəfindən qurulan və Əndəlüslü İbn Həzm tərəfindən daha da inkişaf etdirilən zahiri məzhəbinə bağlı olmuş, buna görə də onun barəsində "ibadətdə zahiri, etiqadda (təsəvvvüfdə) isə batini idi" deyilmişdir. Əməldəki məzhəbi zahiri olan və qiyası rədd edən Ərəbinin etiqaddakı məzhəbi isə maturidilik və əşarilik olmayıb sələfilik idi. O, bu mənada Əhli Sünnət vəl Camaat məzhəbinə sadiq qalmışdır.
Ərəbi ilk dəfə Bəni Abdun qəbiləsindən olan Məryəm adlı bir qadın ilə evlənmişdir. Görkəmli sufi alimin bildirdiyinə görə, bu qadın mənəvi təcrübəyə sahib dindar və fəzilətli bir xanım idi. Ərəbi özünü ibadət və zahidliyə həsr etmiş, inzivaya çəkilərək zikr və təfəkkürlə məşğul olmuş, ilahi həqiqətin ancaq kəşf və ilham yolu ilə bilinməsinin mümkünlüyü qənaətinə gəlmiş, hətta bilikləri bu yolla əldə etdiyini söyləmişdir. İlahi ilhamı və feyz almağı Musa ibn İmran əl-Mirtəlidən öyrəndiyini bildirən ibn Ərəbi bəşəri nəfsin hesaba çəkilməsi xüsusunda isə İbn əl–Mücahid və Əbu Abdullah ibn Qəysumdan faydalanmışdır. Gənclik illərində xüsusilə Şeyx Əbül Abbas əl–Üreyninin təsirində olan Ərəbiyə görə, Allahla rabitə qurmaq fərdi iradənin rədd edilib ilahi iradənin əsas götürülməsi və insanlarla olan əlaqənin kəsilməsi əsasına dayanır.
Ərəbi saleh, zahid və vəli kimi təqdim etdiyi dindar qadınların da söhbətlərində iştirak etmiş, onlardan feyz almış, onları şeyxləri və mürşidləri qəbul etmişdir. Bunlardan biri Əndəlüsün Zeytun qəsəbəsində yaşayan Yasəmən adlı qadın idi. Ərəbi bu qadının əvvah (ah edən vəli) olduğunu qeyd edir. Məşhur sufi aliminə görə, oxunan Fatihə surəsinin nəfəs ağızdan çıxarkən maddi şəkilə bürünməsi, ona xitab edilməsi və bəzi xariqüladə işlər görə bilməsi mümkündür. Yəni, İbn Ərəbi mənəvi xüsusiyyətləri maddi qəliblərə tökən, mücərrəd məfhumlara maddi şəkillər verən qüvvətli xəyal gücünə və təsəvvür qabiliyyətinə sahibdir. Onun əsərlərində bir çox mənəvi xüsuslar maddi, ruhani şeylər cismani, xəyallar həqiqət şəklində təsvir edilir. Bu məşhur sufi alimi dəfələrlə Xızırla görüşdüyü barədə bunları bildirir: "Bəzi fəqihlər bunun əksini iddia etsələr də, mən Xızırı dəfələrlə gördüm və onunla söhbətləşdim". Ərəbi ruhlarla danışmağı bacardığını da söyləmişdir.
Ərəbinin adı və təxəllüsü barəsində bir sıra mübahisələr mövcuddur. Makkari bu barədə aşağıdakıları qeyd edir: "Ərəbi əsasən dostları və düşmənləri ilə tanınan bir alimdir. Dostları onu ucaltmaq üçün Mühyiddin (dini yenidən canlandıran), Şeyx əl–Əkbər, İbn Əflatun (Əflatunun övladı) kimi xatırlayırlar. Düşmənləri isə ona Məh əl – Din (dini məhv edən), Şeyx əl–Əkfər (qoca kafir) və zındıq (dinsiz) kimi adlar qoymuşdular. Düşmənlərinin fikrincə, Ərəbi İslama zidd bir təlim meydana gətirdiyi üçün peyğəmbərin rəqibi hesab edilir".
Əsərləri
- Fütuhat əl – Məkkiyyə fi Mərifə əl – Əsrar əl – Məlikiyyə vəl Mülkiyyə
- Fusus əl – Hikəm
- Əl – Tənəzzülat əl – Mövsiliyə fi Əsrar əl – Təharat vəs Salavat
- İsra ilə Məqam əl – Əsra
- Kitab əl – Əsfar
- Kələm əl – Əbədilə
- Ruhul Qüds fi Muhasəbə əl – Nəfs və s.
İstinadlar
- "The Meccan Revelations". World Digital Library. 1900–1999. 2015-09-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-07-14.
- http://www.poemhunter.com/poem/listen-o-dearly-beloved/.
- G. W. T. Ibn 'Arabƒ´ (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911. Vol. 14. P. 219.
- Deutsche Nationalbibliothek Record #1049514602 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- "MÜHYİDDİN İBN ƏRƏBİ (Nəzəri irfanının banisi) // İlahiyyat jurnalı, 2021, № 4, səh.26–38". 2021-05-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-05-24.
Xarici keçidlər
- Download Books 2018-06-21 at the Wayback Machine (rus.) Дж. Григоре. 2011. Любовь в понимании Ибн Араби. Москва
- (ing.) Ibn Arabi society page about Ibn Arabi
- (ing.) Information about Ibn 'Arabi's life and works 2007-04-29 at the Wayback Machine
- (ing.) A column of Light
- (ing.) İbn Arabî ve Takipçilerinin Tanrı Anlayışı 2013-09-05 at the Wayback Machine
- Məlikov, Ə. MÜHYİDDİN İBN ƏRƏBİ (Nəzəri irfanının banisi)MÜHYİDDİN İBN ƏRƏBİ // İlahiyyat jurnalı, 2021, № 4, səh.26–38
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muhyiddin Ibn el Erebi 28 iyul 1165 Mursiya Mursiya 16 noyabr 1240 Demesq Abbasiler xilafeti Islam alimi MUHYIDDIN IBN EL EREBIMuhyiddin Ibn el ErebiDogum tarixi 7 avqust 1165Dogum yeri Mursiya IspaniyaVefat tarixi 10 noyabr 1240 75 yasinda Vefat yeri Demesq SuriyaElm sahesi sufilikTaninmis yetirmesi Sedreddin Konevi Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIslam dusuncesinin batini yonunu felsefi baximdan izah eden ilk sufi ve mutefekkir olan Ibn Erebi 1165 ci il avqust ayinin 7 de hicri 560 ci il Ramazan ayinin 27 si Ispaniyanin Mursiya eyaletinde anadan olub Tehsilini Islam medeniyyetinin merkezlerinden hesab edilen Sevilyada tamamlayan Ibn Erebi 1198 ci ilde serqe uz tutmus ve bir daha boya basa catdigi yerlere geri qayitmamisdir Ibn Erebi ilk muhum dayanacagi olan Mekkede en meshur eseri olan Futuhat el Mekkiyye ni yazmaga baslamis ve kitabi Suriyada tamamlamisdir Ibn Erebi 560 fesilden ibaret olan bu meshur eserinde butun batini Islam elmlerini ozunun anladigi ve tecrubeden kecirdiyi formada arasdirmisdir Diger terefden kitab meshur sufi alimin daxili dunyasi ile bagli ehemiyyetli melumatlari ehtiva etdiyinden sexsi ensiklopediya mahiyyetindedir Misirden Anadoluya Konyaya kecen Ibn Erebi burada Sedreddin Konevi ile qarsilasdiqdan bir muddet sonra onun anasi ile evlenmisdir Ibn Erebi uzun seyahetlerden sonra Suriyada meskunlasmis ve 1240 ci ilde burada vefat etmisdir FealiyyetiMuhyiddin ibn Erebinin fikir ve dusuncelerinin teqdir olunmamasina baxmayaraq ondan sonra yasayan butun sufiler Erebiden tesirlenmisdir Muhyiddin ibn Erebi eserlerinde oz nesebini bele bildirir Muhyiddin Ebu Abdullah Mehemmed ibn Eli ibn Mehemmed ibn el Erebi el Hatimi el Tai el Endelusi Ibn Erebinin mensub oldugu qebilenin ereb menseli olmasi sebebile Ibn Erebi ve ata babasi Erebi ereb deye taninmislar Ibn Erebinin atasi Eli ibn Mehemmed dindar olmaqla yanasi hem hokmdarin hem de meshur filosof Ibn Rusdun dostu idi Muhyiddinin anasi da saleh bir qadin idi Erebinin emisi Abdullah ibn Mehemmed ve onun oglu Eli ibn Abdullah dovrunun meshur sufilerinden olmuslar Ibn Erebinin dayisi Yehya ibn Yagan Tlemzan vilayetinin valisi oldugu halda sonralar dunyevi menfeetden vaz kecerek omrunu sufiliye hesr etmisdir Muhyiddin ibn Erebinin diger dayisi Ebu Muslim Hovlani de zemanesinin abidlerinden idi Buradan bele melum olur ki Ibn Erebi cemiyyetde xususi cekisi olan etibarli dindar sayilib secilen zahidlik ve sufiliye yaxin bir aileden gelmisdir Qeyd etmek lazimdir ki o zamanlar Endelusde sufi teriqetleri movcud deyildi Ancaq Ibn Erebinin hec bir sufi teriqete mensub olmamasi onun sufi heyat surmesine engel toretmemisdir Ibn Erebi ilk tehsilini dogulub boya basa catdigi Mursiya seherinde almisdir Daha sonra tehsilini Sevilyada davam etdiren Erebi bir muddet sonra Kordovaya gelerek Ibn Rusd ile tanis olmusdur Bir muddet edebiyyat ve ovculuqla da maraqlanan Erebi sonralar bu sekilde kecirdiyi illerin cahiliyye illeri oldugunu bildirmisdir 1185 ci il Erebinin qeti bir sekilde tesevvufe sufiliye daxil oldugu il kimi elametdar olmusdur Evveller de sufilerle dostluq eden ve onlarin sohbetlerinde istirak ederek tesevvuf heyati ile yaxindan tanis olan Erebinin 20 yasinda iken sufiyane heyat terzi surme yonunde secim etdiyi musahide edilir O bu barede Bu il Allahin el Bedi yaradan ismi sayesinde kesf yolu ile agil Eql el Evvel meqamina nail oldum deyir Heyati boyu 300 den cox alim ve seyxle gorusen Erebinin sufiliye meyl etmesini cox ehtimal ki Ebul Abbas Ehmed el Ureyni temin etmisdir Erebi mehz Ureyninin meclisinde tovbe ederek tesevvuf yoluna daxil olmusdur Erebi bu dovrde muxtelif hokmdarlarin ve dovlet xadimlerinin katibi olmaqla yanasi fiqh tefsir hedis qiraet kelam ve felsefe kimi elmleri de mueyyen seviyyede oyrenmisdir Erebi Davudi Zahiri terefinden qurulan ve Endeluslu Ibn Hezm terefinden daha da inkisaf etdirilen zahiri mezhebine bagli olmus buna gore de onun baresinde ibadetde zahiri etiqadda tesevvvufde ise batini idi deyilmisdir Emeldeki mezhebi zahiri olan ve qiyasi redd eden Erebinin etiqaddaki mezhebi ise maturidilik ve esarilik olmayib selefilik idi O bu menada Ehli Sunnet vel Camaat mezhebine sadiq qalmisdir Erebi ilk defe Beni Abdun qebilesinden olan Meryem adli bir qadin ile evlenmisdir Gorkemli sufi alimin bildirdiyine gore bu qadin menevi tecrubeye sahib dindar ve feziletli bir xanim idi Erebi ozunu ibadet ve zahidliye hesr etmis inzivaya cekilerek zikr ve tefekkurle mesgul olmus ilahi heqiqetin ancaq kesf ve ilham yolu ile bilinmesinin mumkunluyu qenaetine gelmis hetta bilikleri bu yolla elde etdiyini soylemisdir Ilahi ilhami ve feyz almagi Musa ibn Imran el Mirteliden oyrendiyini bildiren ibn Erebi beseri nefsin hesaba cekilmesi xususunda ise Ibn el Mucahid ve Ebu Abdullah ibn Qeysumdan faydalanmisdir Genclik illerinde xususile Seyx Ebul Abbas el Ureyninin tesirinde olan Erebiye gore Allahla rabite qurmaq ferdi iradenin redd edilib ilahi iradenin esas goturulmesi ve insanlarla olan elaqenin kesilmesi esasina dayanir Erebi saleh zahid ve veli kimi teqdim etdiyi dindar qadinlarin da sohbetlerinde istirak etmis onlardan feyz almis onlari seyxleri ve mursidleri qebul etmisdir Bunlardan biri Endelusun Zeytun qesebesinde yasayan Yasemen adli qadin idi Erebi bu qadinin evvah ah eden veli oldugunu qeyd edir Meshur sufi alimine gore oxunan Fatihe suresinin nefes agizdan cixarken maddi sekile burunmesi ona xitab edilmesi ve bezi xariqulade isler gore bilmesi mumkundur Yeni Ibn Erebi menevi xususiyyetleri maddi qeliblere token mucerred mefhumlara maddi sekiller veren quvvetli xeyal gucune ve tesevvur qabiliyyetine sahibdir Onun eserlerinde bir cox menevi xususlar maddi ruhani seyler cismani xeyallar heqiqet seklinde tesvir edilir Bu meshur sufi alimi defelerle Xizirla gorusduyu barede bunlari bildirir Bezi feqihler bunun eksini iddia etseler de men Xiziri defelerle gordum ve onunla sohbetlesdim Erebi ruhlarla danismagi bacardigini da soylemisdir Erebinin adi ve texellusu baresinde bir sira mubahiseler movcuddur Makkari bu barede asagidakilari qeyd edir Erebi esasen dostlari ve dusmenleri ile taninan bir alimdir Dostlari onu ucaltmaq ucun Muhyiddin dini yeniden canlandiran Seyx el Ekber Ibn Eflatun Eflatunun ovladi kimi xatirlayirlar Dusmenleri ise ona Meh el Din dini mehv eden Seyx el Ekfer qoca kafir ve zindiq dinsiz kimi adlar qoymusdular Dusmenlerinin fikrince Erebi Islama zidd bir telim meydana getirdiyi ucun peygemberin reqibi hesab edilir EserleriFutuhat el Mekkiyye fi Merife el Esrar el Melikiyye vel Mulkiyye Fusus el Hikem El Tenezzulat el Movsiliye fi Esrar el Teharat ves Salavat Isra ile Meqam el Esra Kitab el Esfar Kelem el Ebedile Ruhul Quds fi Muhasebe el Nefs ve s Istinadlar The Meccan Revelations World Digital Library 1900 1999 2015 09 21 tarixinde Istifade tarixi 2013 07 14 http www poemhunter com poem listen o dearly beloved G W T Ibn Arabƒ ing Encyclopaedia Britannica a dictionary of arts sciences literature and general information H Chisholm 11 New York Cambridge England University Press 1911 Vol 14 P 219 Deutsche Nationalbibliothek Record 1049514602 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 MUHYIDDIN IBN EREBI Nezeri irfaninin banisi Ilahiyyat jurnali 2021 4 seh 26 38 2021 05 24 tarixinde Istifade tarixi 2021 05 24 Xarici kecidlerDownload Books 2018 06 21 at the Wayback Machine rus Dzh Grigore 2011 Lyubov v ponimanii Ibn Arabi Moskva ing Ibn Arabi society page about Ibn Arabi ing Information about Ibn Arabi s life and works 2007 04 29 at the Wayback Machine ing A column of Light ing Ibn Arabi ve Takipcilerinin Tanri Anlayisi 2013 09 05 at the Wayback Machine Melikov E MUHYIDDIN IBN EREBI Nezeri irfaninin banisi MUHYIDDIN IBN EREBI Ilahiyyat jurnali 2021 4 seh 26 38Hemcinin baxSufizm