Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əxmət Söləymənov (tam adı: Əxmət Möxəmmətvəli ulu Söləymənov; başq. Сөләймәнов Әхмәт Мөхәмәтвәли улы; d. 15 mart 1939, , , Başqırd MSSR, SSRİ – ö. 21 noyabr 2016, Ufa, Başqırdıstan, Rusiya) — Başqırdıstanın görkəmli folklorşünası.
| Əxmət Söləymənov | |
|---|---|
| başq. Сөләймәнов Әхмәт Мөхәмәтвәли улы | |
 Əxmət Söləymənov, 18 dekabr 2015 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | , , Başqırd MSSR, SSRİ |
| Vəfat tarixi | (77 yaşında) |
| Vəfat yeri | Ufa, Başqırdıstan, Rusiya |
| Elm sahəsi | folklorşünaslıq |
| Elmi dərəcəsi | |
| İş yerləri | |
| Təhsili | |
| Mükafatları |  |
Həyatı və fəaliyyəti
Əxmət Söləymənov 1939-cu il martın 15-də Başqırdıstandakı rayonunun kəndində kasıb bir ailədə anadan olmuşdur.
O, 1957-ci ildə rayon mərkəzindəki orta məktəbi bitirdikdən sonra iki il kolxozda işləmiş; 1958-ci ildə hərbi xidmətə aparılmışdır. Onu diribaşlığına görə hərbi xidmət dövründə tankçılar hazırlayan kursa yazıblar. Nəticədə tank komandiri olmuş, hərbi məktəb bitirməsə də, ali təhsili olmasa da ona zabit rütbəsi verilmişdir. 1961-ci ildə əsgəri xidmətini leytenant rütbəsində başa vurub öz kəndlərinə dönür.
Elə həmin il Ufadakı Başqırdıstan Dövlət Universitetinin Tarix-filologiya fakültəsinə daxil olmuşdur. Ali məktəbdə oxuyarkən tələbələr arasından seçilənlərdən olsa da, 1964–1965-ci illərdə təhsilini dayandırıb, səkkizillik məktəbdə müəllim işləmişdir.
Universiteti 1967-ci ildə bitirdikdən sonra yenə də kəndlərinə dönür. Nəbi kənd səkkizillik məktəbində müəllim işləyib. Elə bu dövrdə də folklor materialları toplayaraq, aspiranturada təhsilini qiyabi davam etdirmişdir.
1972-ci ildə onu Başqırdıstan Dövlət Universitetində başqırd dili və folklorundan dərs deməyə dəvət edirlər.
1973-cü ilin fevralında isə yazdığı dissertasiyanı müdafiə edərək "10.01.09 — folklorşünaslıq" ixtisası üzrə elmlər namizədi elmi dərəcəsi alıb.
Əxmət Söləymənov 1973–1991-ci illərdə əsasən pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olaraq, universitetdə dərs demişdir. Həmin illərdə o, elmi fəaliyyət adına yazdığı beş-on məqalə yazmış, 1991-ci ildə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetində "Başqırd məişət nağıllarının janr özünəməxsusluğu" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmişdir. Başqırdıstan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət işçisi fəxri adını da həmin dövrdə almışdır.
Əxmət Söləymənov SSRİ-nin süqutundan sonra isə ciddi elmi fəaliyyətlə məşğul olmuşdur. Elə həmin il Rusiya Federasiyası Elmlər Akademiyasının M. Qafuri adına Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunun folklor və incəsənət şöbəsində müdir kimi işə başlayıb, dosent seçilib. Gənclik illərində yazdığı, topladığı, lakin çap etdirə bilmədiyi əsərlərinin üzərində yenidən işləyərək dalbadal nəşr etdirməyə başlayıb.
1991–2002-ci illərdə Rusiya Elmər Akademiyası Ufa Elm Mərkəzinin Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda şöbə müdiri işləyən Əxmət Söləymənovu Ümumdünya Başqırdları Qurultayı İcraiyyə Komitəsinin sədri seçirlər. Dörd il bu vəzifəni ləyaqətlə yerinə yetirdikdən sonra 2006-cı ildə Miftaxetdin Akmulla adına Başqırdıstan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Başqırd Ədəbiyyatı və Mədəniyyəti kafedrasına müdir seçilir. Burada işləyərkən "Folklor mərkəzi" yarada bilir və ona da rəhbərlik edir.
AMEA Folklor İnstitutunun tövsiyəsi ilə Əxmət Söləymənov yeni nəşrə başlayan "Türkologiya" jurnalının redaksiya heyətinə daxil edilmişdir.
30-a yaxın monoqrafiya, 400-ə yaxın elmi məqalə, orta və ali məktəblər üçün 40-a yaxın metodik vəsait çap etdirən Əxmət Söləymənov bədii yaradıcılıqla da məşğul olduğuna görə onu və üzv seçmişdilər.
75 illik yubileyi Ufada təntənəli şəkildə keçiriləndə AMEA Folklor İnstitutu da onu təbrik etmişdir.
21 noyabr 2016-cı ildə Ufada vəfat etmişdir.
İctimai-siyasi fəaliyyəti
Əxmət Söləymənov ictimai-siyasi işlərdə də fəal olmuş, zamanında baş verən hadisələrə münasibətini yazıları və radio-televiziyadakı çıxışları ilə bildirmiş, başqırdların müasir yazılı ədəbiyyatı haqqında dəyərli əsərlər yazmışdı. "Seçkilər haqqında düşüncələr", "Ölkəmizin sevinci — xalq şairi Mustay Kərim haqqında esse", "Üç möcüzə: M. Akmulla, Ş. Babiç yaradıcılığının folklorizminə dair və Xalq şairi Mustay Kərim haqqında esse" (2009), qızı Nərgiz Xubiddinova ilə birgə yazdığı "Ədəbi əsərlərin təhlil yolları" və başqa əsərləri bu qəbildəndir.
Kitabları
- Doktorluq dissertasiyası "Başqırd məişət nağıllarının janr özünəməxsusluğu" (1990, Ufa, rus dilində)
- "Başqırd xalq məişət nağılları: süjet repertuarı və poetika" (1994, Moskvadakı "Elm" nəşriyyatı)
- "Nağılda həqiqət" (1997)
- "Yumoristik xalq nəsri" (1998)
- R. Rajapovla birgə yazdığı "Başqırd xalqının arxaik eposu" (1999)
- L. Baraq ilə birgə yazdığı "Başqırd folklorunun təhkiyə janrları" (2000)
- "Möcüzənin mənbəyi" (2001)
- "Hesabını bilən qədirbilən olar" (2002)
- "Yolumuz hayanadır?" (2003)
- "Ayıq-sayıq olaq" (2003)
- "Şairi ulduzlar işıqlandırdı: şair Rif Mitxatovun ədəbi portreti" (2003)
- "Seçkilər haqqında düşüncələr" (2004)
- Folklorla bağlı "Başqırd xalq novellası" (2005)
- Q. Xusainov və M. Naderqulovla birgə yazdığı "Yazılı dastanlar" (2006)
- "Akmullanın soydaşlarının — minlərin folkloru" 1-ci hissə (2006)
- "Uşaq oyun folkloru" (2007)
- "Bizim epik abidələr" (2007)
- "Məhəbbət dastanları" (2007)
- "Ölkəmizin sevinci — xalq şairi Mustay Kərim haqqında esse" (2007)
- qızı Nərgiz Xubiddinova ilə birgə hazırladığı "Akmullanın soydaşlarının — minlərin folkloru. 3-cü hissə" (2008)
- qızı Nərgiz Xubiddinova ilə birgə hazırladıqları "Başqırd uşaq təhkiyə folkloru. 3-cü hissə" (2008)
- "Üç möcüzə: M. Akmulla, Ş. Babiç yaradıcılığının folklorizminə dair və Xalq şairi Mustay Kərim haqqında esse" (2009)
- Nərgiz Xubiddinova ilə birgə yazdığı "Ədəbi əsərlərin təhlil yolları" (2012)
Mükafatları
![image]()
Başqırdıstan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət işçisi![image]()
Başqırdıstan Respublikasının "Əməkdar elm xadimi" (1997)![image]()
Başqırdıstan Respublikasının "Təhsil Əlaçısı" (1999)![image]()
Rusiya Federasiyasının "Əməkdar elm xadimi" (2006)- "Cəlil Kiakbayev" adına mükafat (2004)
- "Miftaxetdin Akmulla" adına mükafat (2009)
Ailəsi
Faniya Bayqidiyeva ilə ailə həyatı qurmuşdur. Onların bu evlilikdən Leysan və Nərgiz adlı qızları və Cəlil adlı oğulları var.
Xanımı uzun illər Başqırdıstan radiosunun Musiqi redaksiyasına rəhbərlik etmiş; xalq artisti adını almış və Başqırdıstan Respublikasının Şaqit Xudayberdiyev adına mükafatına layiq görülmüşdür.
Böyük qızı fəlsəfə elmləri namizədidir. Hazırda Başqırdıstan Dövlət Universitetinin etika, estetika və dinlər tarixi kafedrasına rəhbərlik edir.
Kiçik qızı filologiya elmləri doktorudur. O, Rusiya Federasiyasi Elmlər Akademiyası Ufa Elmi Mərkəzində böyük elmi işçidir.
Oğlu Başqırdıstan Respublikası Rəssamlar İttifaqı sədrinin müavinidir. Cəlil Şeyxzadə Babiç adına Respublika mükafatına layiq görülmüşdür.
İstinadlar
- Əli ŞAMİL. Türk Dünyası səmasından bir ulduz da axdı… 2023-07-02 at the Wayback Machine. 525.az və anl.az 2023-07-02 at the Wayback Machine 22.12.2016 (az.)
- Ибрагимов Г. Учитель. Ученый. Фольклорист 2017-04-06 at the Wayback Machine // Статья в "Ватандаш"
- Өфөлә танылған ғалим, фольклорсы, йәмәғәт эшмәкәре Әхмәт Сөләймәнов вафат булды 2021-01-25 at the Wayback Machine. bashinform.ru, 22.11.2016 (başq.)
Xarici keçidlər
- Шакуров Р. З. Сулейманов, Ахмет Мухаметвалеевич 2016-04-07 at the Wayback Machine // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН "Башкирская энциклопедия", 2013. — .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Exmet Soleymenov tam adi Exmet Moxemmetveli ulu Soleymenov basq Solәjmәnov Әhmәt Mohәmәtvәli uly d 15 mart 1939 Basqird MSSR SSRI o 21 noyabr 2016 Ufa Basqirdistan Rusiya Basqirdistanin gorkemli folklorsunasi Exmet Soleymenovbasq Solәjmәnov Әhmәt Mohәmәtvәli ulyExmet Soleymenov 18 dekabr 2015Dogum tarixi 15 mart 1939Dogum yeri Basqird MSSR SSRIVefat tarixi 21 noyabr 2016 77 yasinda Vefat yeri Ufa Basqirdistan RusiyaElm sahesi folklorsunasliqElmi derecesi filologiya elmleri doktoruIs yerleri Rusiya Elmler Akademiyasinin Ufa Federal Arasdirma MerkeziTehsili Basqirdistan Dovlet UniversitetiMukafatlariHeyati ve fealiyyetiExmet Soleymenov 1939 cu il martin 15 de Basqirdistandaki rayonunun kendinde kasib bir ailede anadan olmusdur O 1957 ci ilde rayon merkezindeki orta mektebi bitirdikden sonra iki il kolxozda islemis 1958 ci ilde herbi xidmete aparilmisdir Onu diribasligina gore herbi xidmet dovrunde tankcilar hazirlayan kursa yaziblar Neticede tank komandiri olmus herbi mekteb bitirmese de ali tehsili olmasa da ona zabit rutbesi verilmisdir 1961 ci ilde esgeri xidmetini leytenant rutbesinde basa vurub oz kendlerine donur Ele hemin il Ufadaki Basqirdistan Dovlet Universitetinin Tarix filologiya fakultesine daxil olmusdur Ali mektebde oxuyarken telebeler arasindan secilenlerden olsa da 1964 1965 ci illerde tehsilini dayandirib sekkizillik mektebde muellim islemisdir Universiteti 1967 ci ilde bitirdikden sonra yene de kendlerine donur Nebi kend sekkizillik mektebinde muellim isleyib Ele bu dovrde de folklor materiallari toplayaraq aspiranturada tehsilini qiyabi davam etdirmisdir 1972 ci ilde onu Basqirdistan Dovlet Universitetinde basqird dili ve folklorundan ders demeye devet edirler 1973 cu ilin fevralinda ise yazdigi dissertasiyani mudafie ederek 10 01 09 folklorsunasliq ixtisasi uzre elmler namizedi elmi derecesi alib Exmet Soleymenov 1973 1991 ci illerde esasen pedaqoji fealiyyetle mesgul olaraq universitetde ders demisdir Hemin illerde o elmi fealiyyet adina yazdigi bes on meqale yazmis 1991 ci ilde M V Lomonosov adina Moskva Dovlet Universitetinde Basqird meiset nagillarinin janr ozunemexsuslugu movzusunda doktorluq dissertasiyasi mudafie etmisdir Basqirdistan Respublikasinin Emekdar Medeniyyet iscisi fexri adini da hemin dovrde almisdir Exmet Soleymenov SSRI nin suqutundan sonra ise ciddi elmi fealiyyetle mesgul olmusdur Ele hemin il Rusiya Federasiyasi Elmler Akademiyasinin M Qafuri adina Tarix Dil ve Edebiyyat Institutunun folklor ve incesenet sobesinde mudir kimi ise baslayib dosent secilib Genclik illerinde yazdigi topladigi lakin cap etdire bilmediyi eserlerinin uzerinde yeniden isleyerek dalbadal nesr etdirmeye baslayib 1991 2002 ci illerde Rusiya Elmer Akademiyasi Ufa Elm Merkezinin Tarix Dil ve Edebiyyat Institutunda sobe mudiri isleyen Exmet Soleymenovu Umumdunya Basqirdlari Qurultayi Icraiyye Komitesinin sedri secirler Dord il bu vezifeni leyaqetle yerine yetirdikden sonra 2006 ci ilde Miftaxetdin Akmulla adina Basqirdistan Dovlet Pedaqoji Universitetinin Basqird Edebiyyati ve Medeniyyeti kafedrasina mudir secilir Burada isleyerken Folklor merkezi yarada bilir ve ona da rehberlik edir AMEA Folklor Institutunun tovsiyesi ile Exmet Soleymenov yeni nesre baslayan Turkologiya jurnalinin redaksiya heyetine daxil edilmisdir 30 a yaxin monoqrafiya 400 e yaxin elmi meqale orta ve ali mektebler ucun 40 a yaxin metodik vesait cap etdiren Exmet Soleymenov bedii yaradiciliqla da mesgul olduguna gore onu ve uzv secmisdiler 75 illik yubileyi Ufada tenteneli sekilde kecirilende AMEA Folklor Institutu da onu tebrik etmisdir 21 noyabr 2016 ci ilde Ufada vefat etmisdir Ictimai siyasi fealiyyetiExmet Soleymenov ictimai siyasi islerde de feal olmus zamaninda bas veren hadiselere munasibetini yazilari ve radio televiziyadaki cixislari ile bildirmis basqirdlarin muasir yazili edebiyyati haqqinda deyerli eserler yazmisdi Seckiler haqqinda dusunceler Olkemizin sevinci xalq sairi Mustay Kerim haqqinda esse Uc mocuze M Akmulla S Babic yaradiciliginin folklorizmine dair ve Xalq sairi Mustay Kerim haqqinda esse 2009 qizi Nergiz Xubiddinova ile birge yazdigi Edebi eserlerin tehlil yollari ve basqa eserleri bu qebildendir KitablariDoktorluq dissertasiyasi Basqird meiset nagillarinin janr ozunemexsuslugu 1990 Ufa rus dilinde Basqird xalq meiset nagillari sujet repertuari ve poetika 1994 Moskvadaki Elm nesriyyati Nagilda heqiqet 1997 Yumoristik xalq nesri 1998 R Rajapovla birge yazdigi Basqird xalqinin arxaik eposu 1999 L Baraq ile birge yazdigi Basqird folklorunun tehkiye janrlari 2000 Mocuzenin menbeyi 2001 Hesabini bilen qedirbilen olar 2002 Yolumuz hayanadir 2003 Ayiq sayiq olaq 2003 Sairi ulduzlar isiqlandirdi sair Rif Mitxatovun edebi portreti 2003 Seckiler haqqinda dusunceler 2004 Folklorla bagli Basqird xalq novellasi 2005 Q Xusainov ve M Naderqulovla birge yazdigi Yazili dastanlar 2006 Akmullanin soydaslarinin minlerin folkloru 1 ci hisse 2006 Usaq oyun folkloru 2007 Bizim epik abideler 2007 Mehebbet dastanlari 2007 Olkemizin sevinci xalq sairi Mustay Kerim haqqinda esse 2007 qizi Nergiz Xubiddinova ile birge hazirladigi Akmullanin soydaslarinin minlerin folkloru 3 cu hisse 2008 qizi Nergiz Xubiddinova ile birge hazirladiqlari Basqird usaq tehkiye folkloru 3 cu hisse 2008 Uc mocuze M Akmulla S Babic yaradiciliginin folklorizmine dair ve Xalq sairi Mustay Kerim haqqinda esse 2009 Nergiz Xubiddinova ile birge yazdigi Edebi eserlerin tehlil yollari 2012 MukafatlariBasqirdistan Respublikasinin Emekdar Medeniyyet iscisi Basqirdistan Respublikasinin Emekdar elm xadimi 1997 Basqirdistan Respublikasinin Tehsil Elacisi 1999 Rusiya Federasiyasinin Emekdar elm xadimi 2006 Celil Kiakbayev adina mukafat 2004 Miftaxetdin Akmulla adina mukafat 2009 AilesiFaniya Bayqidiyeva ile aile heyati qurmusdur Onlarin bu evlilikden Leysan ve Nergiz adli qizlari ve Celil adli ogullari var Xanimi uzun iller Basqirdistan radiosunun Musiqi redaksiyasina rehberlik etmis xalq artisti adini almis ve Basqirdistan Respublikasinin Saqit Xudayberdiyev adina mukafatina layiq gorulmusdur Boyuk qizi felsefe elmleri namizedidir Hazirda Basqirdistan Dovlet Universitetinin etika estetika ve dinler tarixi kafedrasina rehberlik edir Kicik qizi filologiya elmleri doktorudur O Rusiya Federasiyasi Elmler Akademiyasi Ufa Elmi Merkezinde boyuk elmi iscidir Oglu Basqirdistan Respublikasi Ressamlar Ittifaqi sedrinin muavinidir Celil Seyxzade Babic adina Respublika mukafatina layiq gorulmusdur IstinadlarEli SAMIL Turk Dunyasi semasindan bir ulduz da axdi 2023 07 02 at the Wayback Machine 525 az ve anl az 2023 07 02 at the Wayback Machine 22 12 2016 az Ibragimov G Uchitel Uchenyj Folklorist 2017 04 06 at the Wayback Machine Statya v Vatandash Өfolә tanylgan galim folklorsy jәmәgәt eshmәkәre Әhmәt Solәjmәnov vafat buldy 2021 01 25 at the Wayback Machine bashinform ru 22 11 2016 basq Xarici kecidlerShakurov R Z Sulejmanov Ahmet Muhametvaleevich 2016 04 07 at the Wayback Machine Bashkirskaya enciklopediya Ufa GAUN Bashkirskaya enciklopediya 2013 ISBN 978 5 88185 306 8